Giáo trình Nguyên tắc quản lý về báo chí

Nội dung text: Giáo trình Nguyên tắc quản lý về báo chí

1. NGUYÊN T ẮC QU ẢN LÝ V Ề BÁO CHÍ 1. Khái ni ện qu ản lý nhà n ước v ề báo chí Theo quy nh c a Lu t Báo chí n m 1999 ( ã s a i, b sung), c quan qu n lý nhà n ưc v báo chí g m: c quan qu n lý nhà n ưc v báo chí trung ư ng (B Thông tin và truy n thông); các b , c quan ngang b ; c quan qu n lý nhà n ưc v báo chí a ph ư ng (UBND t nh, thành ph tr c thu c trung ư ng) 1.1. Qu n lý nhà n c v báo chí trung ơ ng Th c hi n ch c n ng, nhi m v , quy n h n ưc Lu t Báo chí quy nh, B Thông tin và truy n thông th c hi n ch c n ng qu n lý nhà n ưc v báo chí trên nhi u l nh v c, in hình là các l nh v c sau: 1.1.1 Xây d ng và ch o th c hi n chi n l ưc, quy ho ch, k ho ch và phát tri n s nghi p báo chí Th i gian qua, ho t ng này ưc B Thông tin và truy n thông th c hi n nghiêm túc, úng nh h ưng và s ch o c a lãnh o ng và Nhà n ưc. Th c hi n ý ki n ch o c a B Chính tr và Th t ưng Chính ph , “B ã và ang ti p tc ti n hành rà soát ch c n ng, nhi m v các c quan báo chí, xác nh nh ng n ph m ch ng chéo v tôn ch , m c ích, ch c n ng, nhi m v , không phù h p quy ho ch ã ưc Th t ưng Chính ph phê duy t n m 1999; trình Th t ưng Chính ph ký ban hành “Chi n l ưc phát tri n thông tin n n m 2010” xây d ng quy ho ch h th ng báo chí in toàn qu c” (1). Tuy nhiên, vi c quy ho ch làm không u, liên t c. Thêm n a, công tác qu n lý nhà n ưc v báo chí còn “thi u ch ng trong nh h ưng chi n l ưc; ch y theo v vi c, lúng túng trong quy ho ch, s p xp” (2). Th c t ho t ng báo chí hi n nay v n t n t i hi n t ưng v a th a, v a 1
2. thi u, nh t là tình tr ng có nhi u t báo trùng l p v n i dung và thi u ch n i dung m t s m ng tài không ưc c p n, nh t là m ng tài v các ngành khoa h c. Th a, thi u còn th hi n vi c báo ưc xu t b n, phát hành phân b không u, t p trung ch y u thành th , còn nông thôn, nh t là vùng sâu, vùng xa, vùng mi n núi, nhân dân có r t ít báo ho c không có báo c. “Nhi u c quan báo chí ch coi tr ng a bàn thành ph , th xã vì ó có th phát hành ưc nhi u, còn các a bàn khác không ưc quan tâm úng m c. Tình tr ng ó d n n m c h ưng th sách báo quá chênh l ch gi a thành ph , th xã và vùng nông thôn, mi n núi, vùng sâu, vùng xa. Hi n nay, 75% báo chí ch y u phát hành thành ph , th xã, vùng trung tâm, còn 25% báo chí phát hành vùng nông thôn” (3). 1.1.2 Xây d ng, ban hành và t ch c th c hi n các v n b n quy ph m pháp lu t v báo chí T n m 1999 n nay, B Thông tin và truy n thông ã ch trì, ph i h p xây d ng và trình Chính ph ký ban hành, t ban hành h n 30 v n b n quy ph m pháp lu t trong l nh v c báo chí. Cùng v i Lu t Báo chí, các v n b n pháp lu t này b ưc u ph c v có hi u qu công tác qu n lý báo chí. Tuy nhiên, v i s phát tri n nh ư v bão c a công ngh thông tin và s thay i nhanh chóng c a i sng thì nhìn chung, các v n b n quy ph m pháp lu t này còn thi u ng b , vi c sa i, b sung ch m ưc ti n hành. V i ch c n ng là c quan qu n lý c p trung ư ng, B Thông tin và truy n thông ch ưa k p th i, ch ng trong vi c t ch c t p hu n tri n khai n i dung các v n b n pháp lu t cho cán b qu n lý c a các s ; xu t, ki n ngh , xây d ng v n b n liên quan n báo chí còn h n ch (4). 1.1.3 Thanh tra, ki m tra ho t ng báo chí Ho t ng thanh tra, ki m tra báo chí ang ngày càng i vào n n p. “T nm 1999 n nay, B ã ti p nh n và gi i quy t h n 1.750 n th ư khi u n i, t 2
3. cáo, ph n ánh v nh ng thông tin không chính xác trên báo chí do các cá nhân, t ch c trong c n ưc g i t i liên quan n g n 1.000 v vi c” (5). M t s nhà báo li d ng uy tín ngh nghi p làm trái v i o c, trách nhi m c a ng ưi làm báo, vi ph m Lu t Báo chí ã b x lý nghiêm b ng các hình th c: c nh cáo, t ch thu th nhà báo, phê bình, khi n trách. Nh ng ng ưi ng u c quan báo chí có ng ưi vi ph m, do buông l ng qu n lý c ng ph i ch u nh ng hình th c k lu t úng m c. Lưu chi u là m t khâu quan tr ng c a qu n lý nhà n ưc v báo chí nh m th c hi n ch c n ng ki m tra tr ưc khi cho l ưu hành nh ưng hi n nay, v n có m t s t p chí không th c hi n n p l ưu chi u ho c l ưu chi u không úng th i h n theo quy nh c a pháp lu t. iu ó d n n vi c phát hi n ch m các vi ph m, gây không ít khó kh n cho quá trình x lý và l i h u qu ph c t p. H n n a, “kh i lưng công vi c ph i x lý trong công tác qu n lý nhà n ưc v báo chí ngày càng nhi u và ph c t p, trong khi ó, i ng cán b qu n lý còn thi u và y u, m t b ph n cán b ch ưa áp ng yêu c u c a công tác qu n lý trong tình hình m i” (6). 1.2. Qu n lý nhà n c v báo chí các b , c ơ quan ngang b Các b , c quan ngang b - v i vai trò là c quan ch qu n báo chí - ã có nhi u c g ng trong công tác ch o, qu n lý c quan báo chí thu c quy n trong vi c th c hi n ph ư ng h ưng, nhi m v , k ho ch ho t ng; ng th i t ch c b máy, xây d ng i ng cán b báo chí m b o các tiêu chu n v chính tr , nghi p v. Nhi u c quan ch qu n báo chí ã ch ng xây d ng quy ch qu n lý c quan báo chí thu c quy n, t o iu ki n cho c quan báo chí ho t ng úng quy nh, có s rành m ch, th ng nh t trong ch o, qu n lý và trong công tác ph i hp c a c quan báo chí v i các n v liên quan thu c B Thông tin và truy n thông. 3
4. Tuy nhiên trên th c t , m i quan h gi a c quan ch qu n và c quan báo chí theo lu t nh ch ưa ưc th c hi n m t cách rõ ràng, rành m ch. Nhi u tr ưng hp c quan ch qu n buông l ng vai trò, trách nhi m c a mình. M t s c quan ch qu n không kiên quy t sáp nh p nh ng t báo có tôn ch , m c ích trùng l p, ho c không ình ch nh ng c quan báo chí thi u các iu kin m b o cho t báo ho t ng bình th ưng, gây khó kh n cho vi c quy ho ch h th ng báo chí c nưc Tình tr ng buông l ng ch o, qu n lý c a m t s c quan ch qu n v n di n ra. Không ít t báo xa r i tôn ch m c ích, ch y theo m c ích th ư ng m i, không ch p hành nghiêm túc s ch o, qu n lý c a c p trên. Báo thu c l nh v c này l i ưa tin v l nh v c khác, nhi u khi nh ng s ki n l n c a ngành mình, l nh vc mình l i ph n ánh r t m nh t, nh ưng c quan ch qu n v n b qua ho c có nh c nh nh ưng c quan báo chí không th c hi n thì c ng không x lý. Tiêu chu n, quy trình b nhi m cán b lãnh o báo chí c a nhi u c quan ch qu n th c hi n không ch t ch . Không ít c quan ch qu n phó m c cho c quan báo chí tuy n ch n phóng viên, c ng tác viên, thu nh n c nh ng ng ưi không t ư cách o c, chuyên môn vào làm báo. Có c quan ch qu n sau khi xin ra s ph ã khoán tr ng c v n i dung l n kinh phí. Vn còn hi n t ưng c quan ch qu n b nhi m cán b lãnh o báo chí không ưc ào t o chuyên môn, nghi p v . M t s c quan ch qu n báo chí không th c hi n úng quy trình b nhi m, mi n nhi n cán b , không g i v n b n th a thu n t i c quan qu n lý nhà n ưc. M t s c quan xin thành l p c quan báo chí khi ch ưa các iu ki n theo quy nh c a pháp lu t nh ư: iu ki n v tr s , trang thi t b , ngu n tài chính, t ch c b máy, cán b Mt s c quan báo chí ch p hành s ch o không nghiêm túc, th ưng xuyên vi ph m ho c có nh ng vi ph m nghiêm tr ng, B Thông tin và truy n thông ã nh c nh , phê bình nhi u l n nh ưng c quan ch qu n không tích c c ch n ch nh, x lý k lu t; ho c x lý không nghiêm (7). 4
5. 1.3. Qu n lý nhà n c v báo chí a ph ơ ng Trong th i gian qua, các S Thông tin và truy n thông ã chú tr ng th c hi n nhi m v qu n lý nhà n ưc v báo chí a ph ư ng. Các S c ng chú tr ng công tác tham m ưu cho T nh y, Thành y, UBND t nh, thành ph tr c thu c trung ư ng v quy ho ch báo chí; so n th o m i, c th hóa, h ưng d n vi c th c hi n các v n b n pháp quy v báo chí trên c s n i dung c a Lu t Báo chí và Ngh nh 51/2002/N -CP; th c hi n t t ch c n ng qu n lý ho t ng c a các Vn phòng i di n và phóng viên th ưng trú c a báo chí trung ư ng và a ph ư ng khác trên a bàn Tuy nhiên, công tác qu n lý báo chí a ph ư ng còn nh ng m t h n ch . Nhi u a ph ư ng ch ưa có b ph n, th m chí ch ưa có cán b chuyên trách qu n lý báo chí, xu t b n. Trong công tác qu n lý ho t ng phát thanh, truy n hình, Internet - l nh v c có tính c thù, òi h i ph i có ki n th c v công ngh , k thu t - trình , n ng l c c a cán b qu n lý m t s a ph ư ng còn ch ưa áp ng ưc yêu c u; a s a ph ư ng ch ưa có kinh phí u t ư trang thi t b áp ng yêu cu ngày càng a d ng và ph c t p c a công tác qu n lý. UBND và S Thông tin và truy n thông m t s t nh, thành ph ch ưa nh n th c h t vai trò, trách nhi m lãnh o, qu n lý các ài phát thanh, truy n hình thu c quy n qu n lý c a mình. Mt s a ph ư ng, m c dù có nhi u c quan báo chí, nh ưng cho n nay v n không có t ch c b máy ho c cán b chuyên trách giúp UBND th c hi n ch c nng qu n lý nhà n ưc v báo chí. M t s a ph ư ng th c hi n vi c x lý vi ph m c a c quan báo chí không nghiêm, có n i không th c hi n úng th m quy n (8). 2. Yêu c ầu và gi ải pháp nâng cao hi ệu qu ả qu ản lý nhà n ước v ề báo chí 2.1. Yêu c u qu n lý nhà n c v báo chí 5
6. Ho t ng báo chí c a n ưc ta trong iu ki n hi n nay ch u các tác ng: nhu c u thông tin và ưc thông tin; s phát tri n nhanh v k thu t và công ngh truy n thông; n n kinh t theo c ch th tr ưng Nh ng tác ng trên t ra m t s yêu c u i v i qu n lý nhà n ưc v báo chí nh ư sau: - Qu n lý nhà n ưc v báo chí ph i b o m quy n t do ngôn lu n, t do báo chí, có quy n ưc thông tin c a công dân theo quy nh t i iu 69 c a Hi n pháp n m 1992 và các v n b n lu t có liên quan, nâng cao trách nhi m xã h i c a báo chí, áp ng nhu c u thông tin c a xã h i t t h n. - Qu n lý v báo chí ph i ưc t d ưi s lãnh o c a ng C ng s n Vi t Nam, qu n lý c a nhà n ưc và trong khuôn kh c a pháp lu t. - Phát tri n báo chí ph i i ôi v i qu n lý ch t ch , có hi u qu toàn b h th ng báo chí c ng nh ư t ng c quan báo chí. Th i k m i t ra nh ng yêu c u mi c a ho t ng báo chí. Tuy nhiên, tr ưc tác ng c a c ch th tr ưng, m i ho t ng c a báo chí luôn i m t v i nguy c t phát. Do v y, lãnh o, qu n lý báo chí ph i c bi t quan tâm n nh ng c im c a tình hình m i, phòng ng a và h n ch tiêu c c. Bên c nh ó, c ng c n phòng khuynh h ưng nhân danh s lãnh o, qu n lý bóp ngh t s c n ng ng, sáng t o c a các c quan c ng nh ư cá nhân nhà báo. Qu n lý ch t ch chính là iu ki n b o m cho báo chí phát tri n úng quy ho ch, phù h p quy mô, s l ưng, tránh lãng phí. Nh ưng báo chí là mt b ph n thu c l nh v c sáng t o v n hoá, tinh th n, r t c n nh ng kho ng tr ng riêng nh ư V.I.Lênin ã t ng nh n m nh. Do v y, qu n lý báo chí òi h i ph i v a m m d o, v a nguyên t c m i có th t hi u qu mong mu n. - Qu n lý nhà n ưc v báo chí ph i b t k p trình phát tri n cao c a ph ư ng ti n k thu t, công ngh truy n thông hi n i. B n thân s qu n lý ph i ch a ng hàm l ưng công ngh cao và i ng cán b qu n lý ph i hi u và s dng ưc. iu này kéo theo vi c các v n b n quy ph m pháp lu t ưc ban 6
7. hành có khuôn kh pháp lý phù h p v i nhi u yêu c u, trong ó có yêu c u v k thu t, công ngh truy n thông. - Qu n lý nhà n ưc và pháp lu t v báo chí ph i phù h p v i c ch v n hành trong iu ki n kinh t th tr ưng. Pháp lu t ph i iu ch nh k p th i nh ng tác ng c a th tr ưng, quy lu t cung cu. Báo chí áp ng ưc nhu c u, th hi u ca qu n chúng nh ưng iu ó không ưc d n n khuynh h ưng th ư ng m i hóa m t cách tràn lan và s l ng on c a ng ti n i v i báo chí. Nhu c u thông tin và ưc thông tin c n có s giao l ưu qu c t . S giao l ưu này ngày càng m r ng, nh t là khi Vi t Nam ã chính th c tr thành thành viên WTO. Pháp lu t v báo chí ph i phù h p v i các chu n m c và cam k t mà Vi t Nam ký k t ho c tham gia. 2.2. Các gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý nhà n c v báo chí góp ph n kh c ph c s y u kém v m t qu n lý nhà n ưc trong l nh v c báo chí, chúng tôi xin nêu lên m t s gi i pháp sau: 2.2.1 Xây d ng quy ho ch phát tri n báo chí phù h p Ph ư ng châm ch o quan tr ng c a ng và Nhà n ưc ta i v i ho t ng báo chí là “phát tri n i ôi v i qu n lý t t”. S phát tri n này không ch n thu n là t ng v m t s l ưng mà còn bao g m c m r ng quy mô, ph m vi tác ng và nâng cao ch t l ưng thông tin. Vi c ti p t c m r ng quy mô c a báo chí trong ph m vi toàn xã h i là m t yêu c u t t y u. Xã h i luôn phát tri n, dân trí ngày càng cao, nhu c u thông tin, giao ti p t ng lên. Chính th c ti n xã h i òi h i m r ng quy mô thông tin c a t ng c quan báo chí c ng nh ư s ra i c a nh ng t báo, b n tin, t p chí, ch ư ng trình phát thanh, truy n hình m i. Tuy nhiên, vi c m r ng quy mô này ph i phù h p v i quy ho ch, chi n l ưc phát tri n báo chí, tránh tình tr ng ch ng chéo, vay m ưn n i dung bài v 7
8. Hi n nay, chúng ta ã có Chi n l ưc phát tri n thông tin n n m 2010. Tuy nhiên, ho t ng báo chí trong s nghi p công nghi p hoá, hi n i hoá, trong quá trình h i nh p qu c t ngày càng sâu r ng và nh t là s bùng n c a thông tin toàn c u ang t ra nh ng yêu c u m i v quy ho ch báo chí; òi h i chúng ta ph i xây d ng chi n l ưc phát tri n thông tin lâu dài cho t n ưc. Chi n l ưc này ph i là m t b ph n quan tr ng trong chi n l ưc phát tri n kinh t - xã h i c a qu c gia. Chi n l ưc thông tin ph i ánh giá ưc th c tr ng thông tin n ưc ta, ư a ra ưc các quan im ch o phát tri n thông tin và m c tiêu phát tri n thông tin n n m 2020 và nh ng n m ti p theo, các gi i pháp ch y u th c hi n m c tiêu ó. 2.2.2 Hoàn thi n h th ng pháp lu t v báo chí Ch t l ưng, hi u qu qu n lý xã h i c a Nhà n ưc pháp quy n xã hi ch ngh a ph thu c r t nhi u vào m c hoàn thi n c a h th ng pháp lu t. Vì v y, yêu c u v m t h th ng v n b n quy ph m pháp lu t ng b trong l nh v c báo chí là h t s c c n thi t. Chúng ta c n th u su t quan im: iu ch nh ho t ng báo chí thông qua nh h ưng c a ng và h th ng pháp lu t c a Nhà n ưc, v a b o m s ch t ch trong quy nh, ch tài, v a b o m s thông thoáng cho nhà báo và các c quan báo chí phát huy tính n ng ng, sáng t o. Qua 19 n m thi hành Lu t Báo chí, m t s iu quy nh c a Lu t nh ư quy nh v các lo i hình báo chí, qu ng cáo trên báo chí, l ưu chi u, c i chính trên báo chí, tài chính báo chí n nay ã không còn phù h p. Vì v y, pháp lu t báo chí cn ưc s a i, b sung cho phù h p v i th c ti n. Vi c xây d ng và hoàn thi n h th ng pháp lu t báo chí c n h ưng vào các n i dung sau: Th nh t, c th hoá, chi ti t hoá các iu kho n quy nh. Th hai, xác nh rõ trách nhi m c a các ch th tham gia ho t ng báo chí. Th ba, rà soát, b sung nh ng v n m i do 8
9. th c ti n và s phát tri n c a báo chí t ra. Th t ư, b o m quy n t do báo chí ca công dân. 2.2.3 Hoàn thi n ch chính sách và u t ư thích h p i v i l nh v c báo chí Ch , chính sách i v i l nh v c báo chí trong iu ki n phát tri n kinh t th tr ưng là m t v n l n c n ưc xem xét, gi i quy t c v lý lu n và th c ti n. Th i gian qua, chúng ta ã có nh ng b ưc chuy n bi n nh t nh trong vi c th c hi n ch chính sách m m d o i v i báo chí. T ng biên t p ưc t ch u trách nhi m xây d ng giá báo phù h p v i giá th tr ưng, s c tiêu th và yêu c u ph c v nhi m v chính tr ; các c quan báo chí ch ng tr nhu n bút phù h p vi yêu c u nâng cao ch t l ưng, ng viên tác gi trong khuôn kh qu nhu n bút quy nh; khuy n khích m i n ng l c phát hành báo chí, k c phát hành ra n ưc ngoài; c quan báo chí ch ng kêu g i các hình th c qu ng cáo và tài tr báo theo lu t nh Tuy nhiên, các ch , chính sách i v i báo chí v n còn l c h u, ch ưa theo k p s phát tri n ho t ng báo chí. Do v y, c n kh n tr ư ng rà soát b sung, s a i m t s chính sách, ch báo chí nh ư: l ư ng báo chí, thu , nhu n bút, chính sách tài tr , giá, qu ng cáo. Nhà n ưc c ng c n có k ho ch kh o sát, nghiên c u các hình th c ho t ng kinh doanh c a các c quan báo chí l n có chính sách khuy n khích các hình th c kinh doanh phù h p, t o ngu n thu, t ng cưng c s v t ch t ng th i th c hi n úng ngh a v v i Nhà n ưc. Hi n nay, Nhà n ưc v n u t ư khá l n cho báo chí v i c c u ngân sách gm: ngân sách nhà n ưc cho phát thanh, truy n hình, báo in, báo in t . Trong ó, ph n u t ư cho phát thanh, truy n hình là l n nh t do các ph ư ng ti n trang thi t b ban u r t t ti n. Trong t ư ng lai, ph n u t ư cho báo in t c ng òi hi l ưng ngân sách khá l n. Th c t , a s các báo, ài u ho t ng d a vào ngân sách. Nhà n ưc v n nên c p ngân sách nh ưng c n tính toán rõ các tiêu chí: mc tr c p, i t ưng, th i gian, tr c p không hoàn l i ho c cho vay ban u v i 9
10. lãi su t th p báo chí ho t ng úng pháp lu t, úng nh h ưng, có hi u qu . Tng c ưng u t ư cho các báo a ph ư ng vùng sâu, khó kh n; có chính sách tng c ưng xu t b n và phát sóng thêm các ài b ng th ti ng c a các dân t c thi u s ch tr ư ng, chính sách c a ng và Nhà n ưc n ưc v i ng bào các dân t c. T u chung l i, Nhà n ưc c n có chính sách tài chính qu c gia, huy ng ưc các ngu n l c tài chính ph c v cho ho t ng phát tri n thông tin; có chính sách và u t ư thích h p i v i ho t ng báo chí, u t ư , úng tr ng im i v i nh ng c quan báo chí x ng t m, c n thi t. Ho t ng báo chí là m t ngh v t v và nguy hi m. Quy t nh ch t l ưng ni dung c a m t t báo là t ng biên t p và các nhà báo, vì v y, Nhà n ưc c ng ph i tính n chính sách, ch hp lý i v i nhà báo. Chính sách ưu ãi ph i bo m các iu ki n và ph ư ng ti n các nhà báo hi u bi t v ch tr ư ng, chính sách, ti p c n v i th c ti n; t o iu ki n cho các nhà báo ho t ng hi u qu , phát huy t ư duy c l p, sáng t o trong quá trình vi t báo; cao trách nhi m chính tr - xã h i; có ch ãi ng c bi t i v i nh ng nhà báo tài n ng, có cng hi n xu t s c cho t n ưc. 2.2.4 T ng c ưng h p tác qu c t trong l nh v c qu n lý nhà n ưc v báo chí Mi qu c gia có iu ki n kinh t , chính tr , v n hoá, xã h i khác nhau nên có s khác nhau trong ho t ng và t ch c th c hi n qu n lý nhà n ưc v báo chí. Tuy nhiên, trong xu th h i nh p toàn c u, ho t ng báo chí c n ph i áp ng yêu cu thu h p s khác bi t v công ngh , trình nghi p v v i các n ưc trong khu v c và th gi i. S h p tác qu c t v qu n lý báo chí ph i b o m v a phát tri n quan h , nhanh chóng h i nh p v a b o m ch quy n, c l p dân t c, bình ng, các bên cùng có l i. Tr ưc h t, c n t ch c th c hi n t t các v n b n qu c t quan tr ng có liên quan nh ư: Công ưc toàn c u v Lu t b n quy n, Công ưc Brussels v phân ph i các tín hi u mang ch ư ng trình truy n qua v tinh, Công 10
11. ưc Berne v b o h các tác ph m v n h c và ngh thu t Ch ng xây d ng các k ho ch kh o sát kinh nghi m qu n lý báo chí m t s n ưc trên th gi i; tham d các h i ngh qu c t liên quan n báo chí nh ư: Di n àn xã h i thông tin, Di n àn Liên hi p qu c v qu n lý Internet, các h i ngh B tr ưng Thông tin các nưc ASEAN; tham gia các ho t ng ch ng kh ng b , ch ng t n n xã h i, xoá ói gi m nghèo, vì môi tr ưng s ng, vì hoà bình và tr c ti p tham gia vào các t ch c báo chí khu v c và qu c t vì các m c ích trên. 2.2.5 Nâng cao ch t l ưng và hi u qu b máy qu n lý Th nh t, c n xây d ng các quy nh c th , rõ ràng nh m iu ch nh t t hn ch c n ng, nhi m v , c ch ph i h p gi a B Thông tin và truy n thông v i các b , ngành có liên quan. Th hai, a ph ư ng, c n xây d ng các quy nh m i và c th h n t ch c l i b máy qu n lý nhà n ưc c ng nh ư nâng cao vai trò c a các S Thông tin và truy n thông. Th ba, tri n khai áp d ng ph ư ng ti n k thu t và công ngh qu n lý hi n i vào h th ng qu n lý nhà n ưc v báo chí. V i m t i ng cán b , nhân viên thi u, trình có h n, u vi c nhi u thì y nhanh vi c áp d ng công ngh thông tin, ph ư ng pháp qu n lý hi n i vào h th ng qu n lý báo chí là vi c làm c p thi t. iu ó v a tinh gi n ưc biên ch theo ch tr ư ng chung c a ng, Nhà nưc, v a quán xuy n công vi c m t cách có hi u qu . Ngoài ra, v cán b qu n lý báo chí, pháp lu t c n quy nh h th ng tiêu chu n ch c danh, tiêu chu n nghi p v phù h p v i th c ti n, b o m công tác chuyên môn c a t ng i t ưng. Cán b qu n lý báo chí ph i có tri th c báo chí, tri th c v khoa h c công ngh thông tin và qu n lý, tri th c pháp lu t. C n có nh ng quy nh c th v tuy n d ng cán b , s p x p và b trí cán b . Có m t tình tr ng tuy không ph bi n nh ưng c ng c n l ưu ý là các c quan c p y và t ch c 11
12. cp t nh coi ngành nào c ng gi ng ngành nào, “ ã là t nh y viên thì làm gì c ng ưc”. Do v y, nhi u ng ưi làm trái ngh v n ph i nh n vì “t ch c phân công”. Cu i cùng, Nhà n ưc c n có chính sách ào t o và ào t o l i nh ng ng ưi qu n lý báo chí theo k p t c phát tri n chung c a xã h i và không t t h u quá xa so v i các n ưc trong khu v c và trên th gi i. 2.2.6 Hoàn thi n c ơ ch qu n lý Hi n nay, vi c t ch c th c thi pháp lu t báo chí c a các c quan nhà n ưc vn còn ch ng chéo, ch ưa có s th ng nh t. Vì v y, c n b sung các quy nh nh m c i ti n ph ư ng th c, l l i làm vi c, c ch ph i h p th ng nh t gi a các c quan qu n lý nhà n ưc v báo chí. C th : xác nh rõ các nguyên t c làm vi c và quy ch ph i h p trong s v n hành c a b máy qu n lý nhà n ưc v báo chí; nh rõ th m quy n và trách nhi m gi a c quan qu n lý nhà n ưc, c quan ch o, c quan ch qu n, ng ưi ng u c quan báo chí. Tr ưc m t là quy ch làm vi c rõ ràng, c th gi a B Thông tin và truy n thông v i các ban ngành h u quan liên quan n qu n lý nhà n ưc v báo chí, gi a c quan qu n lý nhà n ưc trung ư ng và a ph ư ng, c quan qu n lý và c quan ch qu n. C ch này ph i b o m s iu hành th ng nh t, có kh n ng gi i quy t nhanh và d t im các v vi c, ng th i ki m soát ưc liên t c ho t ng báo chí, tránh hi n t ưng ánh tr ng b dùi, d làm khó b , ùn y công vi c cho nhau, trách nhi m không rõ ràng. 2.2.7 y m nh vi c tuyên truy n, ph bi n pháp lu t báo chí Vi c tuyên truy n ph bi n pháp lu t báo chí các ch th tuân th , th c hi n là m t v n quan tr ng. “Trong gi i phóng viên, biên t p viên, th m chí c lãnh o m t s c quan báo chí v n còn hi n t ưng ch ưa n m v ng n i dung ho c nh n th c ch ưa y v Lu t Báo chí” (9). Vì v y, B Thông tin và truy n thông, H i Nhà báo và c bi t là các c quan báo chí c n có k ho ch t p hu n 12
13. th ưng xuyên Lu t Báo chí và các v n b n quy ph m pháp lu t m i v báo chí; cn tuyên truy n, ph bi n pháp lu t t khi so n th o v n b n l y ý ki n r ng rãi các i t ưng liên quan. 2.2.8 T ng c ưng thanh tra, ki m tra ây là nhi m v quan tr ng c a qu n lý nhà n ưc v báo chí vì báo chí có quan h tr c ti p t i chính tr . Báo chí không nh ng ph n ánh d ư lu n mà còn t o ra và h ưng d n d ư lu n. Vì v y, ho t ng này c n di n ra th ưng xuyên, nhanh nh y k p th i ng n ch n, x lý nh ng vi ph m pháp lu t v báo chí. 1) B Thông tin và truy n thông, Báo cáo t ng k t 8 n m thi hành Lu t báo chí; Lu t s a i, b sung m t s iu c a Lu t Báo chí, Hà N i, tháng 12/2007, tr. 11. (2) Quý Doãn, Ho t ng báo chí, xu t b n và công tác qu n lý nhà nưc v báo chí, xu t b n hi n nay trên 346. (3) Quý Doãn, Ho t ng báo chí, xu t b n và công tác qu n lý nhà nưc v báo chí, xu t b n hi n nay trên 346. (4) B Thông tin và truy n thông, Báo cáo t ng k t 8 n m thi hành Lu t báo chí; Lu t s a i, b sung m t s iu c a Lu t Báo chí, Hà N i, tháng 12/2007, tr. 15-16. 13
14. (5) B Thông tin và truy n thông, Báo cáo t ng k t 8 n m thi hành Lu t báo chí; Lu t s a i, b sung m t s iu c a Lu t Báo chí, Hà N i, tháng 12/2007, tr. 14. (6) B Thông tin và truy n thông, Báo cáo t ng k t 8 n m thi hành Lu t báo chí; Lu t s a i, b sung m t s iu c a Lu t Báo chí, Hà N i, tháng 12/2007, tr. 15-16. (7) B Thông tin và truy n thông, Báo cáo t ng k t 8 n m thi hành Lu t Báo chí, Lu t s a i, b sung m t s iu c a Lu t Báo chí, Hà N i, tháng 12/2007, tr. 16-18. (8) B Thông tin và truy n thông, Báo cáo t ng k t 8 n m thi hành Lu t Báo chí, Lu t s a i, b sung m t s iu c a Lu t Báo chí, Hà N i, tháng 12/2007, tr. 18-20. (9) B Thông tin và truy n thông, Báo cáo t ng k t 8 n m thi hành Lu t Báo chí, Lu t s a i, b sung m t s iu c a Lu t Báo chí, Hà N i, tháng 12/2007, tr. 4. Th ứ tr ưởng ĐỖ QUÝ DOÃN: Báo chí n ưc ta 2 n m qua phát tri n r t nhanh, n tháng 5-2009, trên l nh v c báo chí in, c n ưc có 687 c quan báo chí vi 896 n ph m, trong ó khi c quan báo chí Trung ư ng có m t hãng thông tn qu c gia, 77 báo, 416 t p chí, 105 n ph m ph ; kh i báo chí a ph ư ng có 103 báo, 101 t p chí, 104 n ph m ph . C n ưc có 21 báo in t , 160 trang tin in t t ng h p mang tính báo chí c a các c quan báo chí in và hàng ngàn trang tin in t có n i dung thông tin c a các c quan ng, Nhà n ưc và Chính ph , các oàn th , h i, hi p h i và các doanh nghi p. Hi n c n ưc có trên 16.000 nhà báo ưc c p th hành ngh . Trong ó, nhi u phóng viên, biên t p viên và lãnh o nhi u c quan báo chí ưc ào t o v 14
15. chuyên môn, nghi p v c trong n ưc và n ưc ngoài, góp ph n ưa n n báo chí cách m ng n ưc ta ngày càng ti p c n v i nh ng chu n m c c a m t n n báo chí chuyên nghi p và hi n i. * Ngh a là các ho t ng báo chí trong 2 n m qua ưc ánh giá u theo hưng tích c c, th ưa Th tr ưng? * Không h n th , v n còn m t s t báo trong 2 n m qua còn thi u sót, khuy t im. Tình tr ng m t s báo thông tin sai s th t, thi u chính xác, thi u nh y c m chính tr , n i dung xa r i tôn ch m c ích v n còn, th m chí có n i, có lúc nghiêm tr ng. Tình tr ng nhà báo vi ph m o c ngh nghi p, pháp lu t và b x lý hình s v n di n ra * Xin Th tr ưng cho bi t nh ng t n t i ch y u trong công tác QLNN v báo chí thi gian qua? * H th ng pháp lu t v báo chí ch ưa áp ng yêu c u th c ti n; th m quy n QLNN v b n quy n và qu ng cáo trên báo chí ã ưc quy nh c th nh ưng còn v ưng m c liên quan th m quy n mà Chính ph giao cho B V n hóa- Th thao và Du l ch. Trình nh n th c, hi u bi t v Lu t Báo chí c ng nh ư các vn b n còn h n ch . Công tác x lý vi ph m b ưc u ã phát sinh s thi u th ng nh t, ch ng chéo do có s phân tách th m quy n qu n lý gi a l nh v c báo chí in và l nh v c phát thanh-truy n hình và thông tin in t ; s ph i h p gi a m t s s TT-TT v i các c quan ch qu n báo chí, c quan báo chí và các c quan ch c nng khác a ph ư ng còn ch ưa ch t ch Suy gi m kinh t th gi i ã tác ng tr c ti p n ho t ng báo chí, nh ư: ho t ng qu ng cáo và qu ng bá gi m sút khi n m t s c quan báo ph i iu ch nh k ho ch ho t ng, có 4 c quan báo chí ph i xin d ng ho t ng, 5 c quan xin gi m k phát hành, 6 c quan báo chí xin gi m s trang. L ưng phát 15
16. hành c a nhi u n ph m báo chí in, trong ó có nh ng t nh t báo ã gi m k phát hành t i 40% * Công tác QLNN v báo chí c a B TT-TT th i gian t i nh ư th nào, th ưa Th tr ưng? * B TT-TT ang ti n hành xây d ng án quy ho ch báo chí in n n m 2020, d trình Th t ưng Chính ph trong n m 2009. C ng trong th i gian này, b ng th i xây d ng quy ho ch phát thanh-truy n hình và quy ho ch báo in t trình Chính ph phê duy t. Có 2 v n quan tr ng t ra làm tr ng tâm. Th nh t, QLNN v báo chí Trung ư ng, g m các v n nh ư: xây d ng và ch o th c hi n chi n l ưc, quy ho ch, k ho ch phát tri n s nghi p báo chí; t ch c th c hi n các v n b n quy ph m pháp lu t v báo chí; xây d ng ch , chính sách v báo chí; t ch c thông tin cho báo chí; qu n lý báo chí; ào t o, b i d ưng nâng cao trình chính tr , nghi p v , o c ngh nghi p cho i ng cán b báo chí Th hai, QLNN v báo chí a ph ư ng theo quy nh t i Lu t Báo chí và Ngh nh 51/CP trên quan im t o c ch , chính sách, không kìm hãm phát tri n, không th qu n n âu cho phát tri n n ó. Mà l y m c tiêu phát tri n làm m c tiêu qu n lý. * Bao gi lu t báo chí m i s thay th lu t báo chí hi n hành, th ưa Th tr ưng? * T i nay, d tho Lu t Báo chí (s a i) l n th 12 ã ưc xây d ng xong. Tuy nhiên, th c hi n ý ki n ch o c a Th t ưng Chính ph và ý ki n c a các thành viên Ban Cán s ng Chính ph , B TT-TT nh n th y, thay vì xây dng Lu t Báo chí (s a i) c n xây d ng lu t báo chí m i thay th lu t báo chí hi n hành nh m m b o yêu c u c a công tác qu n lý và phát tri n báo chí trong tình hình m i. D ki n lu t báo chí m i s ưc thông qua t i k h p th 8 Qu c hi khóa XII (tháng 10-2010). 16
17. CH ƯƠ NG V QU ẢN LÝ NHÀ N ƯỚC V Ề BÁO CHÍ Điều 17. Qu n lý Nhà n ưc v báo chí Qu n lý Nhà n ưc v báo chí bao g m : 1- Xây d ng pháp lu t, quy ho ch, k ho ch, chính sách phát tri n s nghi p báo chí, chính sách tài tr báo chí, chính sách i v i nhà báo ; 2- Ban hành quy ch ho t ng báo chí, c p gi y phép ho t ng báo chí ; 3- H ưng d n, ki m tra vi c th c hi n ph ư ng h ưng, nhi m v báo chí và các quy nh pháp lu t v báo chí ; x lý các vi ph m theo quy nh c a pháp lu t. Trong ph m vi nhi m v , quy n h n c a mình, H i ng b tr ưng th c hi n quy n qu n lý Nhà n ưc v báo chí trong c n ưc, U ban nhân dân t nh, thành ph tr c thu c trung ư ng và c p t ư ng ư ng th c hi n quy n qu n lý Nhà nưc v báo chí a ph ư ng theo s phân c p do H i ng b tr ưng quy nh. Điều 18. iu kin ho t ng c a báo chí T ch c mu n thành l p c quan báo chí ph i có các iu ki n sau ây : 1- Có ng ưi tiêu chu n ng u c quan báo chí theo quy nh t i iu 13 c a Lu t này ; 2- Xác nh rõ tên g i, tôn ch , m c ích, i t ưng ph c v , ph m vi phát hành ch y u, công su t, th i gian, t n s , ph m vi to sóng và ngôn ng th hi n ca c quan báo chí ; 17
18. 3- Có tr s chính và có các iu ki n c n thi t khác b o m cho ho t ng c a c quan báo chí. Điều 19. C p gi y phép ho t ng báo chí C quan báo chí ph i có gi y phép do c quan qu n lý Nhà n ưc v báo chí cp m i ưc ho t ng. Trong tr ưng h p không c p gi y phép thì ch m nh t là ba m ư i ngày, k t ngày nh n ưc n xin phép, c quan qu n lý Nhà n ưc v báo chí ph i tr l i, nói rõ lý do. T ch c b t ch i c p gi y phép có quy n khi u ni v i Ch t ch H i ng b tr ưng. Điều 20. Hi u l c c a gi y phép C quan báo chí ph i th c hi n úng nh ng iu ghi trong gi y phép ; n u mu n thay i tên g i, tôn ch , m c ích, i t ưng ph c v , ngôn ng th hi n, ph m vi phát hành ch y u, k h n xu t b n thì ph i xin phép l i. Vi c xác nh, thay i công su t, th i gian, t n s , ph m vi to sóng ph i ưc phép c a c quan qu n lý Nhà n ưc v t n s vô tuy n in. Không ưc chuy n nh ưng gi y phép ho t ng báo chí cho c quan, t ch c khác. Điều 21. Xu t b n n ph m báo chí khác, phát sóng ch ư ng trình c bi t, ch ư ng trình ph C quan báo chí, t ch c khác mu n xu t b n c san, s ph ; ài phát thanh, ài truy n hình mu n phát sóng ch ư ng trình c bi t, ch ư ng trình ph khác v i tôn ch , m c ích, ngôn ng th hi n ghi trong gi y phép thì ph i xin phép c quan qu n lý Nhà n ưc v báo chí. Điều 22. In báo chí, phát sóng ch ư ng trình phát thanh, truy n hình 18
19. C s in có trách nhi m th c hi n h p ng, b o m th i gian phát hành ca báo chí ; không ưc in báo chí không có gi y phép, không ưc in l i tác ph m báo chí ã có l nh c m l ưu hành c a c quan qu n lý Nhà n ưc v báo chí. C s k thu t phát sóng cho ài phát thanh, ài truy n hình có trách nhi m bo m ph m vi to sóng quy nh. ài phát thanh, ài truy n hình, c s th c hi n ch ư ng trình nghe - nhìn th i s không ưc phát n i dung tác ph m báo chí ã có l nh c m l ưu hành ho c tch thu. Điều 23. L ưu chi u Báo chí in ph i n p l ưu chi u tr ưc khi phát hành ; báo nói, báo hình ph i lưu gi b n th o, phim nh a, b ng, a, ghi âm, ghi hình theo quy nh c a H i ng b tr ưng. Điều 24. Phát hành báo chí C quan báo chí ưc t ch c phát hành ho c u thác cho t ch c, cá nhân có ng ký phát hành. Không ai ưc c n tr vi c phát hành báo chí t i ng ưi c, n u không có lnh c m l ưu hành. Không m t t ch c, cá nhân nào ưc l ưu hành n ph m báo chí không có gi y phép xu t b n ho c ã có l nh c m. Điều 25. Qu ng cáo 19
20. Báo chí ưc ng, phát sóng qu ng cáo và thu ti n qu ng cáo. N i dung qu ng cáo ph i tách bi t v i n i dung tuyên truy n và không ưc vi ph m quy nh t i iu 10 c a Lu t này. Điều 26. H p báo T ch c, công dân mu n h p báo ph i báo tr ưc cho c quan qu n lý Nhà nưc v báo chí. Nghiêm c m h p báo có n i dung vi ph m quy nh t i iu 10 ca Lu t này. 1. Nguyên t ắc Đả ng lãnh đạo báo chí Trong th i k t n ưc ang có chi n tranh, n n kinh t l c h u do c ch quan liêu bao c p nên vi c qu n lý xã h i nói chung ch y u d a trên các Ngh quy t, Ch th c a ng ch ch ưa xây d ng m t Nhà n ưc pháp quy n qu n lý xã hi b ng pháp lu t. Công cu c i m i do ng ta lãnh o ã tr i qua m t ch ng ưng y th thách, cam go nh ưng c ng y sáng t o, mang l i nh ng chuy n bi n toàn di n v kinh t và xã h i. ng ta ã xác nh: báo chí v a là ti ng nói ca ng, c a Nhà n ưc, c a các oàn th , v a là di n àn c a nhân dân - qua ó ni k t Nhà n ưc v i qu n chúng, là c u n i gi a ng v i nhân dân. Chúng ta ã bi t lãnh o là ra ch tr ư ng, ưng l i và t ch c ng viên th c hi n, còn qu n lý là t ch c và iu khi n các ho t ng theo nh ng yêu cu nh t nh. Theo ó lãnh o báo chí là s nh h ưng v thông tin, v ch ra ưng l i, chi n l ưc thông tin; qu n lý báo chí là vi c s p x p, quy ho ch h th ng báo chí và t ch c ki m tra giám sát các ho t ng báo chí b ng pháp lu t. Có th l y ví d : ngay t u th p k 90 c a th k XX, ng ta ã s m nhìn th y nh ng bi u hi n l ch l c c a báo chí trong th i k u c a công cu c i m i. Phân tích, ánh giá tình hình này, Ch th 63/CT-TW (ngày 25/7/1990) ca Ban Bí th ư Trung ư ng ng ã phê phán: “ Mt s c ơ quan báo, t p chí, nhà 20
21. xu t b n không th c hi n úng tôn ch mc ích, ch c n ng c a mình Khuynh hưng “gi t gân ”, câu khách, ki m ti n trong m t s c ơ quan báo chí, nhà xu t b n cho ra th tr ưng nh ng n ph m gây h i l n n vi c xây d ng con ng ưi m i, n n vn hoá m i, làm cho d ư lu n b t bình; có báo, t p chí ng qu ng cáo quá nhi u, qu ng cáo c cho k l a và làm hàng x u”[1] . Sau hai n m, tr ưc di n bi n theo chi u h ưng tiêu c c c a nhi u s n ph m báo chí, Ch th 08/CT-TW (ngày 31/3/1992) c a Ban Bí th ư ti p t c phê phán nghiêm kh c h n và chính th c dùng c m t “th ư ng m i hoá” ch khuynh hưng ch y theo l i nhu n n thu n báo chí: “ Khuynh h ưng th ươ ng m i hoá, ch y theo l i nhu n ơn thu n, khá n ng n d n t i ua nhau ng và phát nh ng tin, bài, hình nh gi t gân, câu khách. C ng có m t s bài báo, quy n sách có khuynh h ưng chính tr l ch l c, ph nh quá kh t t p, miêu t en t i th c tr ng, tuyên truy n cho l i s ng ch ngh a th c d ng ”[2] . Trong Ngh quy t H i ngh Trung ư ng l n th 5 (khoá VIII) v Xây d ng nn v n hoá Vi t Nam ti n ti n m à b n s c dân t c, khuynh h ưng th ư ng mi hoá trong báo chí ti p t c ưc ng ta phê phán: “Khuynh h ưng “th ươ ng m i hoá ”, l m d ng qu ng cáo thu l i còn khá ph bi n. M t s ít nhà báo ã vi ph m o c ngh nghi p, thông tin thi u trung th c, gây tác ng x u n d ư lu n xã h i”[3] . Tuy ã ưc phát hi n và u n n n s m, nh ưng khuynh h ưng th ư ng m i hoá trên báo chí n ưc ta sau ó không nh ng không b y lùi, h n ch mà còn phát tri n tr m tr ng h n. Ch th 22/CT-TW (ngày 17/10/1997) c a B Chính tr (khoá VIII) v Ti p t c i m i và t ng c ưng s lãnh o, qu n lý công tác báo chí, xu t b n ã nh n nh: “ Mt b ph n báo chí, xu t b n b khuynh h ưng th ươ ng m i và c ơ ch th tr ưng chi ph i, ch y theo th hi u t m th ưng, ng t i nh ng chuy n gi t gân, tình d c, b o l c, mê tín d oan ho c nh ng chuy n v n vt. Mt s sách, báo, t p chí, nh t là các s ph , s chuyên xa r i tôn ch m c ích và i t ưng ph c v , nh t là i v i công nhân, nông dân ”[4] . 21
22. T i H i ngh báo chí, xu t b n toàn qu c (tháng 10/2001), Trong Báo cáo c a Ban T ư t ưng - V n hoá Trung ư ng, ph n ánh giá tình hình báo chí qua 4 n m th c hi n Ch th 22 c a B Chính tr ti p t c nêu nh n xét gay g t: “ Xu hưng th ươ ng m i hoá không ít c ơ quan báo chí và xu t b n ch m ưc ng n ch n, y lùi, nhi u m t còn nghiêm tr ng h ơn, th hi n rõ nét cách làm báo, làm sách gi t gân, câu khách, kích thích th hi u th p hèn, tò mò, chu ng l c a mt b ph n c gi th dân và nh ng i t ưng trình v n hoá th p. Bi u hi n ca xu h ưng th ươ ng m i hoá ngày càng tinh vi, ph c t p”[5] . Vai trò ch o và t p trung c a ng i v i báo chí không ph i là b t tay ch vi c mà là nh h ưng. S nh h ưng ó th hi n trong các ưng l i, quan im, n i dung thông tin tuyên truy n. ó là vi c i tr ưc n m b t tình hình d báo các ng thái trong n ưc và th gi i, giúp c quan báo chí có iu ki n gi úng nh h ưng thông tin nh ư Ngh quy t i h i IX c a ng ã nêu rõ: “Hưng báo chí xu t b n làm t t ch c n ng tuyên truy n, th c hi n ưng l i, ch tr ươ ng chính sách c a ng và Nhà n ưc, phát hi n nh ng nhân t m i, cái hay, cái p trong xã h i, gi i thi u g ươ ng ng ưi t t vi c t t, nh ng in hình tiên ti n, phê phán các hi n t ưng tiêu c c, u n n n nh ng nh n th c l ch l c, u tranh vi nh ng quan im sai trái; coi tr ng nâng cao tính chân th t, tính giáo d c và tính chi n u c a thông tin; kh c ph c khuynh h ưng “th ươ ng m i hoá ” trong ho t ng báo chí, xu t b n”. [6] Dưi s lãnh o c a ng, trong th i k i m i, báo chí n ưc ta ã t p trung nhi u công s c cùng toàn ng, toàn dân th c hi n cu c u tranh ch ng tiêu c c, tham nh ng, buôn l u, lãng phí, bài tr các t n n xã h i, ch ng mê tín d oan góp ph n l p l i tr t t , k c ư ng, lành m nh hoá quan h xã h i. Có th kh ng nh r ng: trong công cu c th c hi n công nghi p hoá, hi n i hoá t nưc, báo chí n ưc ta ã óng vai trò quan tr ng trong vi c c ng c ni m tin c a tng l p nhân dân vào ưng l i úng n c a ng và Nhà n ưc. 22
23. Cu c u tranh ch ng âm m ưu “di n bi n hoà bình” c a k thù hi n nay ang t ra cho vi c qu n lý báo chí nhiu v n ph i gi i quy t, òi h i ph i có nh n th c m i trên nhi u ph ư ng di n. Chính iu ó s giúp cho nh ng ng ưi làm báo nhìn th y rõ tính hai m t c a c ch th tr ưng n ưc ta hi n nay trong bi c nh c a toàn c u hoá, khu v c hoá và có thái v ng vàng tr ưc nh ng kh u hi u loè b p v “t do báo chí” mà các th l c ph n ng v n ang rêu rao hòng che y b n ch t x u xa c a n n báo chí t ư b n. ti p t c kh ng nh v trí c a báo chí n ưc ta trong th i k i m i, ti p tc t o ra nh ng tác ng tích c c cho công cu c xây d ng, phát tri n t n ưc, iu quan tr ng nh t i v i h th ng báo chí là ph i ti p t c nâng cao ch t l ưng ni dung và hình th c. Mu n v y, càng c n ph i t ng c ưng s lãnh o và qu n lý c a ng và Nhà n ưc i v i báo chí theo quan im phát tri n ph i i ôi v i qu n lý t t h th ng thông tin i chúng . Trong b i c nh hi n nay, c n ph i có m t c ch ki m tra, giám sát báo chí th t ch t ch và linh ho t. iu ó s giúp cho các c quan báo chí kiên quy t ch ng xu h ưng xa r i tôn ch , m c ích; ch ng xu h ưng né tránh chính tr , “trung l p hoá ” báo chí. Công tác này còn làm cho ho t ng báo chí g n li n v i th c ti n s n xu t và i s ng, ph n ánh sinh ng phong trào cách m ng, phong trào thi ua yêu n ưc c a các t ng l p nhân dân kh p m i mi n t n ưc, ph c v T qu c, ph c v nhân dân ngày càng t t h n. Công tác ki m tra, giám sát th hi n trách nhi m c a ng i v i h th ng báo chí. iu ó th hi n s quan tâm, t o iu ki n, ki m tra, phát hi n nh ng sai l m, nh ưc im kh c ph c. Có th nói công tác này nh m làm cho báo chí v n hành t t và úng v i s nh h ưng. Chúng ta kh ng nh r ng: i v i báo chí cách m ng, s lãnh o c a ng không nh ng không làm h n ch vi c thông tin, tuyên truy n c a báo chí mà 23
24. còn là iu ki n báo chí th c hi n t t h n vai trò, nhi m v c a mình i v i xã hi. 2. Nhà n ước qu ản lý v ề báo chí Trong công cu c i m i, th c hi n công nghi p hoá, hi n i hoá t n ưc nh ng n m v a qua, báo chí ã óng vai trò quan tr ng trong vi c c ng c ni m tin c a t ng l p nhân dân vào ưng l i úng n c a ng và Nhà n ưc. Rõ ràng là trong nh ng thành công c a t n ưc có thành công c a báo chí và s nghi p i m i c a t n ưc mu n thành công thì không th thi u s tham gia c lc c a báo chí. Tuy nhiên, bên c nh nh ng thành t u không th ph nh n, n n báo chí c a chúng ta hi n nay c ng ang th hi n nhi u h n ch , nh ưc im, thi u sót iu ó cho th y s c n thi t c a vi c ho ch nh nh ng chi n l ưc, chính sách phát tri n h th ng báo chí. n nay, h th ng các v n b n pháp lu t, chính sách, ch i v i báo chí n ưc ta ã t ư ng i hoàn ch nh. Tuy nhiên, công tác qu n lý báo chí theo quy nh c a Lu t báo chí và các v n b n h ưng d n thi hành lu t v n còn nhi u b t cp. Hi n v n ang t ra yêu c u c n có m t t ch c có ch c n ng, nhi m v , quy n h n th c hi n vai trò qu n lý. Nhi u l nh v c nh ư phát thanh, truy n hình, m ng Internet, báo chí Vi t Nam n ưc ngoài, báo chí n ưc ngoài Vi t Nam v n ch ưa ưc qun lý t t. S qu n lý c a Nhà n ưc còn th hi n trong công tác quy ho ch h th ng báo chí. Vi c quy ho ch h p lý h th ng báo chí trong c n ưc nh m t o ra s th ng nh t, tính h p lý báo chí có th phát huy t t nh t hi u qu thông tin, tuyên truy n ph c v nhân dân trong công cu c i m i hi n nay. 24
25. Cùng v i vi c ng viên, phát huy nh ng y u t tích c c trong ho t ng báo chí, c n ph i x lý nghiêm nh ng c quan báo chí, nhà báo vi ph m nh ng quy nh trong ho t ng báo chí. i v i nh ng nhà báo phm lu t, c n ph i lên án m nh m và lu t pháp c n ph i nghiêm kh c tr ng tr (nh ư tr ưng h p các nhà báo trong v án “Tr ư ng V n Cam và ng b n”). Ch có nh ư th m i t ng b ưc làm cho h th ng báo chí c a chúng ta tr nên trong s ch, l y l i ni m tin c a nhân dân. Mà mu n nh ư v y Nhà n ưc không th b qua vi c giám sát, ki m tra, x lý. Các c quan qu n lý báo chí th ưng xuyên ki m tra giám sát các c quan báo chí th c hi n Lu t báo chí, làm tham m ưu cho c p u ng chính quy n v nh ng v n m i n y sinh có bi n pháp x lý k p th i. Vi c giám sát, ki m tra, x lý òi h i s góp s c c a nhi u c p, nhi u ngành, trong ó có vai trò quan tr ng c a các c quan lu t pháp và c a chính các c quan báo chí, c quan ch qu n báo chí cùng v i các c quan làm nhim v qu n lý báo chí t Trung ư ng n a ph ư ng. Trong nh ng n m qua, ng và Nhà n ưc ta luôn có s quan tâm c bi t n công tác ào t o, ào t o l i nh m nâng cao trình c a ng ưi phóng viên báo chí. Tuy nhiên, phát tri n m t n n báo chí ph c v công cu c i m i trong giai on công nghi p hoá, hi n i hoá theo nh h ưng xã h i ch ngh a trong b i cnh m i, v n ang r t c n nh ng gi i pháp hi u qu nh m nâng cao ch t l ưng ca công tác ào t o, ào t o l i i v i i ng cán b báo chí n ưc ta. Trong hoàn c nh ti p t c s nghi p i m i trong c ch th tr ưng, pháp lu t ã tr nên ph ư ng ti n hàng u trong vi c qu n lý xã h i nói chung, qu n lý báo chí nói riêng. xây d ng Nhà n ưc pháp quy n th c hi n qu n lý xã h i bng pháp lu t trên c s Hi n phá p thì vi c u tiên là ph i kh n tr ư ng hoàn thi n và b sung h th ng pháp lu t sao cho nó th c s là công c Nhà n ưc qu n lý xã h i, áp ng yêu c u h p tác qu c t , phù h p v i ti n trình phát tri n xã h i. 25
26. Báo chí là m t l nh v c riêng, ng th i ph i ho t ng theo lu t pháp nói chung. B i l ó, ho t ng báo chí c ng nh ư ho t ng c a công tác qu n lý Nhà nưc i v i báo chí tr ưc h t ph i ưc t trên c s m t h th ng pháp lu t. Các ho t ng lu t pháp, hành pháp, t ư pháp ca Nhà n ưc v báo chí ph i luôn luôn ưc hoàn thi n phù h p v i yêu c u i m i t n ưc. Lu t Báo chí (do Qu c h i n ưc C ng hoà xã h i ch ngh a Vi t Nam khoá VIII ban hành n m 1989) ã xác l p hành lang pháp lu t v báo chí, t c s pháp lý cho ho t ng báo chí n ưc ta phát tri n úng nh h ưng Quá trình qu n lý Nhà n ưc b ng pháp lu t tr thành y u t quan tr ng quy t nh s thành b i c a công cu c i m i - trong ó có ho t ng báo chí . Th i gian qua, Chính ph ta ã ban hành m t lo t v n bn m i, kh ng nh quy t tâm c a ng, Nhà n ưc ta trong vi c phát tri n n n t ng cho m t xã h i thông tin da trên n n kinh t tri th c và ph c v s nghi p công nghi p hoá, hi n i hoá t n ưc. S phát tri n nhanh chóng c a báo chí và nh ng òi h i c a nhân dân ang t ra nh ng òi h i ngày càng t ng i v i nh ng ng ưi làm công tác qu n lý Nhà n ưc v báo chí. N n báo chí cách m ng n ưc ta không th khuynh h ưng th ư ng m i hóa chi ph i ho t ng báo chí. ti p t c x ng áng v i s tin c y ca ng và nhân dân, báo chí Vi t Nam c n kiên quy t kh c ph c nh ng hi n tưng trên. Tng c ưng qu n lý báo chí c ng chính là t ng c ưng vai trò lãnh o c a ng ưc th hi n thông qua ho t ng qu n lý c a b máy Nhà n ưc các c p các ngành, các a ph ư ng. ây là m t b o m ch c ch n cho báo chí có th phát tri n ngày càng l n m nh, ng th i c ng ng k p th i phát hi n, kh c ph c nh ng thi u sót, ng n ch n nh ng âm m ưu nham hi m c a k thù nh m l i d ng báo chí phá ho i công cu c i m i phát tri n t n ưc c a nhân dân ta. 26
27. Nói tóm l i, qu n lý t t chính là t o m t khuôn kh pháp lý c b n, t o môi tr ưng t do sáng t o, bình ng cho báo chí phát tri n, ng th i là ho t ng b o m nh h ưng xã h i ch ngh a trong ho t ng báo chí, ch ng xu hưng th ư ng m i hoá báo chí, b o t n, phát tri n n n v n hoá dân t c, ng n ch n các ho t ng báo chí b t ch p h u qu v chính tr , t ư t ưng và v n hoá. L i nhu n ca ho t ng báo chí không th tách r i các m c tiêu hàng u v chính tr , t ư tưng và v n hoá. 3. T ăng c ường s ự lãnh đạo, qu ản lý c ủa Đả ng và Nhà n ước đố i v ới báo chí Dưi ánh sáng c a Ngh quy t và các v n ki n c a i h i ng toàn qu c ln th IX, ho t ng báo chí n ưc ta c n ti p t c quán tri t các quan im ch o nêu trong Ch th 22 c a B chính tr khoá VIII, ch ng các tiêu c c, l ch l c, c bi t là ch ng th ươ ng m i hoá báo chí. t ng c ưng s lãnh o c a ng, s qu n lý c a Nhà n ưc i v i ho t ng báo chí, t o c s th c ti n ch ng th ư ng m i hoá báo chí, trong b i c nh hi n nay, chúng ta c n ph i chú ý nh ng v n sau ây: -Tng c ưng s lãnh o, qu n lý c a ng và Nhà n ưc theo ph ư ng châm phát tri n i ôi v i qu n lý t t. Phát tri n toàn di n báo chí mà tr ng tâm là nâng cao ch t l ưng t ư t ưng, chính tr , v n hoá, khoa h c. i m i nghi p v thông tin, hình th c trình bày, in n theo h ưng t ng b ưc hi n i hoá, quan tâm hàng u t i ch t l ưng và hi u qu . -Nâng cao tính t ư t ưng, tính chân th t, tính chi n u c a các s n ph m báo chí, h ưng n i dung thông tin vào nhi m v trung tâm là ph c v s nghi p bo v c l p dân t c và xây d ng ch ngh a xã h i. Ho t ng báo chí, xu t b n 27
28. ph i g n li n v i th c ti n s n xu t và i s ng, ph n ánh sinh ng phong trào cách m ng, phong trào thi ua yêu n ưc c a các tng l p nhân dân m i mi n t n ưc. Nh ng ng ưi làm báo ph i là i quân t ư t ưng, v n hoá áng tin c y ca ng. -Quy ho ch và xây d ng h th ng thông tin i chúng cân i, ng b , hp lý. V n này th c hi n còn ch m do t ư t ưng c c b , b n v , thi u kiên quy t c a m t s a ph ư ng và ngành ch qu n, thi u m t c ch th ng nh t gi i quy t hàng lo t v n ti p theo khi ình b n m t t báo, ng ng phát sóng mt ài phát thanh truy n hình v.v iu này còn có nguyên nhân do t ư t ưng hu khuynh m t s c quan ch qu n, c quan qu n lý. -Tr ưc tình hình chính tr ph c t p, các th l c thù ch th c hi n di n bi n hoà bình khi n cho cu c u tranh thông tin ngày càng quy t li t, các c p qu n lý, lãnh o báo chí c n chú ý trong vi c n m b t tình hình, d báo các ho t ng trong n ưc và th gi i giúp c quan báo chí có iu ki n gi úng nh h ưng thông tin. -Có nh ng quy nh ch t ch trong vi c ch n Ban biên t p, nh t là T ng biên t p m b o v a có trình chính tr v ng vàng, có nghi p v báo chí gi i, v a ph i có kh n ng qu n lý t t th c hi n nghiêm ch nh tôn ch m c ích ca m i t báo. T ng biên t p các ài, báo c n quan tâm ch o, th m nh các thông tin, b o m cho các thông tin báo chí s trung th c, ch ng hi n t ưng l i dng báo chí th c hi n ý cá nhân; ch ng x lý nghiêm kh c các sai ph m trong n i b c quan báo chí. -c thù ho t ng c a nhà báo là th ưng xuyên c l p nhi u n i trên nhi u l nh v c khác nhau, công vi c có tính iu tra phát hi n và mang tính xã h i cao. Vì v y các c quan báo chí ngoài vi c ki m tra, giám sát còn ph i làm cho nhà báo t ý th c v m i vi c mình làm, t giác ch p hành các quy nh v ngh 28
29. nghi p, nêu cao ý th c chính tr , o c c a ng ưi làm báo. Các c quan qu n lý Nhà n ưc v báo chí ph i th ưng xuyên u n n n nh c nh các c quan báo chí tng c ưng h n n a vi c qu n lý i ng và các ho t ng v ngh báo. -Các c quan ch qu n c a c quan báo chí ph i có s ch o ch t ch , ng th i ph i u t ư thích áng, tài tr cho t báo c a mình có iu ki n làm vi c, không ph i lo xoay s ki m ti n b ng m i cách. C n ph i nhanh chóng xây dng m t lo t nh ng quan im c b n cho phù h p v i tình hình m i, ban hành nh ng v n b n d ưi lu t và m t s ch chính sách t o ng l c thúc y nâng cao ch t l ưng báo chí nh ư: ch ti n l ư ng, ch nhu n bút, chính sách giá v.v -C quan qu n lý Nhà n ưc c n ph i th ưng xuyên ki m tra, giám sát các c quan báo chí th c hi n Lu t báo chí và Lu t xu t b n, ph i làm tham m ưu cho cp u ng chính quy n v nh ng v n m i n y sinh có bi n pháp x lý k p th i, ph i kiên quy t x lý các tr ưng h p vi ph m quy nh v thông tin, xa r i tôn ch m c ích c a các c quan báo chí. C quan ch qu n báo chí c n nâng cao trách nhi m qu n lý ca mình. Nâng cao ý th c trách nhi m và vai trò c a ng ưi làm báo và c a m i c quan báo chí trong vi c th c hi n ưng l i thông tin báo chí c a ng. -Các c quan báo chí c n th c hi n úng tôn ch , m c ích và i t ưng ph c v th c hi n úng các quy nh v thông tin mà pháp lu t quy nh. Ph i ch ng và tích c c ng n ng a, kh c ph c khuynh h ưng th ư ng m i hoá trong thông tin báo chí. Ph i coi ây là vi c làm liên t c, kiên quy t, k t h p nhi u gi i pháp. Nhà báo ph i th c hi n úng quy n và ngh a v ã ưc Lu t báo chí quy nh, ph i không ng ng nâng cao n ng l c chuyên môn, nghi p v , o c ngh nghi p có th thông tin trung th c, chính xác, úng nh h ưng. 29
30. -Cn có s qu n lý và t p trung th ng nh t c a ng và Nhà n ưc v h th ng ào t o b i d ưng và n i dung ào t o b i d ưng cán b báo chí và cán b qu n lý báo chí. Nói tóm l i, s tr ưng thành c a n n báo chí cách m ng Vi t Nam luôn g n li n v i s phát tri n c a t n ưc. Vi c t ng c ưng s lãnh o, qu n lý c a ng và Nhà n ưc v i nh ng bi n pháp c th , nh ng c ch , chính sách h p lý và hi u qu s giúp cho báo chí n ưc ta có iu ki n ngày càng nâng cao n ng l c ph c v nhân dân, ph c v t n ưc trong s nghi p i m i theo nh h ưng xã h i ch ngh a. Công tác qu n lý Nhà n ưc v báo chí òi h i s góp s c c a nhi u c p, nhi u ngành, c a c c quan báo chí, c quan ch qu n báo chí và các c quan làm nhi m v qu n lý báo chí t Trung ư ng n a ph ư ng nh m làm cho n n báo chí cách m ng n ưc ta ti p t c phát tri n, ph c v T quc, ph c v nhân dân ngày càng t t h n. Vi t Nam hi n có 687 c ơ quan báo in v i 896 n ph m. Trong ó, kh i c ơ quan báo chí trung ơ ng có 1 hãng thông t n qu c gia, 77 báo, 416 t p chí, 105 n ph m ph . Báo chí a ph ơ ng có 103 báo, 101 t p chí, 104 n ph m ph . Có 67 ài PT-TH, g m 3 ài trung ơ ng và 64 các a ph ơ ng. C n c có 21 t báo in t , 160 trang tin in t t ng h p mang tính báo chí c a các c ơ quan báo in và hàng ngàn trang in t có n i dung thông tin c a các c ơ quan ng, Nhà n c, Chính ph , các oàn th , h i, hi p h i, doanh nghi p. 30
31. Hơn 16.000 nhà báo ã c c p th hành ngh 31