Giáo trình Phóng sự truyền hình

Nội dung text: Giáo trình Phóng sự truyền hình

1. PH NG V N TRUY N HÌNH 1, Khái ni m ph ng v n Theo cách gi i thích thông th ng thì “ph ng” là th m, “v n” là h i. Ph ng vn trong ho t ng báo chí, tr c h t là cách th c khai thác t li u c a phóng viên, là m t th lo i báo chí thu c th lo i thông t n - trong ó, “ng i h i không hi cho mình, h i cho bi t mà h i cho ng i th 3”. Nhà báo c Arfnold Hoffman, trong cu n “Cách vi t m t bài báo” cho r ng: “Ph ng v n là m t cu c nói chuy n v i nhân v t hay m t ng i nào ó có th không có ti ng t m nh ng lúc ó có làm m t vi c gì ó quan tr ng i v i xã h i ho c iu gì ó c n nói v nh ng v n có t m quan tr ng trong xã h i” . Ông nh n m nh vai trò nhân v t i v i v n , n i dung hay s ki n s c nêu ra trong quá trình ph ng v n. T ó, ông cho r ng, cu c ph ng v n c hình thành trên c ơ s là m t cu c trò chuy n. T in Ti ng Vi t xu t b n n m 1992 nh ngh a: “Ph ng v n là h i ý ki n công b tr c d lu n”. nh ngh a này a ra v n khai thác thông tin qua hình th c h i a t i công chúng các v n mà c gi quan tâm. “Ph ng v n và ph ng v n trong ngh báo”, trong cu n “Ngh nghi p và công vi c c a nhà báo” do H i nhà báo Vi t Nam xu t b n ã a ra m t nh ngh a v ph ng v n nh sau: “Ph ng v n là m t hình th c i tho i trong ó nhà báo nêu ra các câu h i và ng i c ph ng v n tr l i. M c ích c a bài ph ng vn là em l i cho b n c nh ng thông tin lý l v m t v n th i s , chính tr , kinh t , xã h i Th lo i ph ng v n áp ng yêu c u c a b n c, mu n có s gi i thích m t s ki n ho c mu n c bi t ý ki n không ph i c a nhà báo mà là ca m t nhân v t, do a v ngh nghi p chuyên môn c a mình, h có m t s hi u bi t sâu s c h ơn v các s ki n ”. ây, khái ni m ph ng v n d a trên c ơ s hình th c ph ng v n và nh n m nh khía c nh th lo i. Ng i vi t cho r ng ph ng v n là hình th c “h i - áp” và thông tin t th lo i này hoàn toàn mang tính khách quan, nó xu t phát t chính ki n, quan im, lý l c a i t ng c
2. ph ng v n, do tính ch t ngh nghi p quy nh ch không ph i là t c m quan c a nhà báo. Còn theo “Ph ng v n trong báo vi t” do ào Thanh Huy n d ch v i s h p tác gi a H i Nhà báo Vi t Nam và tr ng i h c báo chí Lille (EST) thì: “Ph ng vn là th lo i báo chí ph c p và m i cu c ph ng v n u là m t cu c gp g , t c có s trao i, th m h i v i m c ích tìm hi u thông tin m i”. Nh v y, ph ng v n là m t cu c trao i thông tin gi a phóng viên và ngu n tin, là “ph ơ ng pháp h i tìm ki n th c” nh m m c ích ph c v cho nhu cu c a công chúng. Trong ph ng v n, ng i phóng viên tham gia nh m t thành ph n c a nh ng thông tin thu th p c. H ơn th , ph ơ ng pháp ph ng v n còn giúp cho nhà báo khai thác, thu th p nh ng thông tin v s ki n v i hi u qu chân th c cao nh t. T nh ng phân tích trên, có th a ra nh ngh a v ph ng v n nh sau: Ph ng v n là m t th lo i báo chí, trong ó nhà báo là ng i ch ng t câu hi và h i chuy n tr c ti p m t ho c m t vài nhóm ng i nh m khai thác thông tin ph c v cho yêu c u và m c ích tuyên truy n c a các ph ơ ng ti n truy n thông i chúng. 2, Các d ng ph ng v n Tùy theo m c ích, tính ch t, i t ng, ph ơ ng th c c a cu c ph ng vn mà ng i ta có th chia ra thành nhi u d ng ph ng v n khác nhau nh : ph ng vn trao i, ph ng v n chân dung, ph ng v n th i s , ph ng vn nhân ch ng, ph ng v n i tho i, 2.1, Ph ng v n trao i d ng này, gi ng nh ph ng v n chuyên gia v m t l nh v c nào ó, c n c chu n b m t cách k l ng. Lo i ph ng v n này có th chia thành các ki u trao i hi u bi t sâu, rõ h ơn m t nhân v t, nh m khám phá nh ng nét n gi u, gi i thích ho c c th hoá nh ng nét tính cách c a nhân v t.
3. Mc ích c a trao i v i nh ng ng i hi u bi t v l nh v c ho t ng c a h nh m cung c p nh ng thông tin mang tính b n ch t c a v n . Nhân v t không nh t thi t ph i là ng i n i ti ng mà có th là m t chuyên gia v m t l nh vc nào ó. Lo i ph ng v n này mang tính ch t t a àm. 2.2, Ph ng v n chân dung Là ph ng v n m t nhân v t c th làm rõ v ngh nghi p, công vi c ho c m t l nh v c nào ó c a ng i ó. Lo i ph ng v n này nh m giúp cho c gi bi t rõ h ơn v m t nhân v t v i quá trình l n lên, s phát tri n c a s nghi p, cu c s ng gia ình. 2.3, Ph ng v n th i s Nó xu t phát t vi c anh ta - i t ng c ph ng v n liên quan n m t vn nh “th i s ”, óng vai trò “tiên quy t” trong ó ho c anh ta có th phân tích s c bén v n này. Ng i c ch n ph ng v n th ng n m trung tâm th i s ho c ng ngoài nh ng có cái nhìn thích áng và c áo v m t v n nào ó. Trong ph n t a d ng này nh t thi t ph i t tin hay s ki n “th i s ” trong b i c nh di n ra và ph ng v n th i s c ng ng n và cô ng h ơn ph ng v n trao i, nó không lo i tr nh ng câu h i mang tính cá nhân hay nh ng tình hu ng hài h c, hóm h nh. 2.4, Ph ng v n có tính minh ho Nó g n gi ng v i ph ng v n làm rõ h ơn v n ho c gi i thích, ính chính c a m t nhân v t c trích d n hay b ch trích trong bài báo chính. Dng này có s liên k t và hài hoà v i bài báo chính, b tr cho nó ch không t n t i c l p c. Ngoài ra, còn có m t s d ng ph ng v n n a theo nhi u cách chia khác nhau. Chúng có th t n t i c l p ho c an xen trong các bài ph ng vân, các bài phóng s nh : ph ng v n v a hè, m nh ghép, phát bi u thô, ph ng v n c c nhanh, ph ng v n b t ho c là t p câu h i, ph ng v n o 3, Ph ươ ng pháp, k n ng ph ng v n
4. Khi làm m t cu c ph ng v n,ng i ph ng v n luôn ph i gi v ng vai trò cu “ng i k s c m c ơ ng”ch không th mình là m t “chú ng a b d t mi”. 3.1, Tr ưc ph ng v n Ng i i ph ng v n ph i xác nh c “v n” ki n th c c chi u r ng l n chi u sâu. Vì th , ph i chu n b chu áo v ch , v thông tin có liên quan t i vn ó. Ph ng v n là m t cu c u trí c bi t gi a m t ng i bi t (b ph ng v n) và m t ng i mu n bi t (phóng viên). Suy cho cùng, thành công trong cu c ph ng v n ph thu c vào ki n th c c a phóng viên v v n , l nh v c, i t ng mà mình ti n hành ph ng v n. ó chính là “bài h c v lòng” cho b t k nhà báo nào. Vi c này òi h i ng i phóng viên ph i l u tâm v ch c ơ ng câu h i, ph i tr thành “ng i c m lái” có th linh ho t, ch ng, sáng t o trong m i tình hu ng, h n ch b t r i ro ngh nghi p. Nói m t cách chung nh t là tr c khi ph ng v n, phóng viên ph i t ng c ng n ng l c nghi p v , chú ý n nh ng im then ch t c a câu h i và ph i bi t phán oán ph ơ ng án tr l i có s nh y bén, chính xác trong ph ng v n, b sung câu h i. 3.2, Trong ph ng v n Vn t ra là nên b t u nh th nào, nên iu khi n cu c ph ng v n ra sao qua cách h i và nghe. Trong cùng m t lúc, phóng viên ph i làm 3 vi c: nghe ng i i tho i, theo dõi c ch , nét m t c a i t ng, ghi chép và suy ngh v ý ngh a câu tr l i ti p t c t câu h i. Phóng viên ph i luôn rà xét câu h i, bi t dung hoà cùng m t lúc nhi u hành ng: nghe, nhìn, vi t, ph n ng. c bi t r t t i k trong vi c t ng i ph ng vn vào th b ki m tra (nh ki u “anh ta ã x lý v n ó ra sao?”), b bu c ph i tr l i theo ki u tuyên b “vâng” hay “ úng th ”. Vn t ra n a là nên ghi âm hay ghi chép. iu này ph thu c vào nhi u y u t nh th i gian ph ng v n, phong cách c a bài vi t, iu ki n c a cu c
5. ph ng v n Vì v y t t nh t nên k t h p c hai cách có th n m b t c cái “th n” c a cu c ph ng v n ch không ch ơn thu n là nh ng con ch khô khan. 3.3, Sau ph ng v n Theo Eric Maitrot - gi ng viên i h c Lille nh n xét: “Khi m t nhân v t c ph ng v n trên gi y tr ng m c en nh ng câu tr l i c a chính mình, anh ta còn có kh n ng s a ch a chúng, anh ta s tr thành cái máy ki m duy t không th ơ ng ti c. Anh ta s làm m i cách b n vi t l i, bài vi t c a b n s tròn tr a nh hòn bi và nh t nh o, có c ng c mà không có c ng ch ng sao”.T ó, phóng viên không nh t thi t ph i tôn tr ng nh ng tuyên b c a ng i c ph ng vn n t ng d u châm, d u ph y mà còn có th thay i tr t t , c u trúc câu h i, có ch nh s a m t ít trên c ơ s không h ph n b i thông tin thu nh n c c ng nh s th t quá trình di n ra ph ng v n. Mt khác c ng không nên ngh a bài vi t cho ng i c ph ng v n c l i n u b t bu c ph i làm thì phóng viên t ch i ho c ho c ch p nh n trong gi i h n liên quan n l i nói c ghi l i trong ph ng v n thô. Tuy nhiên v n có m t s ngo i l nh t nh khi c n thi t tránh sai l m áng ti c v ý ngh a, khoa h c ho c liên quan n v n chính tr , t t ng 4, Ph ng v n truy n hình 4. 1, Khái ni m Khi bàn v ph ng v n truy n hình, có ng i cho r ng nó ch ng khác gì so vi ph ng v n trên báo vi t. Có khác ch ng dây ch là m t cu c trò chuy n b ng hình nh, thông qua hình nh trao i, bày t ý ki n c a ch th ph ng v n. Cng có ng i cho r ng ph ng v n truy n hình là m t hình th c truy n tin d i dng m t cu c trao i gi a ph ng v n và m t i di n trên ti vi và thông ip này c truy n d i d ng hình nh. Có th hi u ph ng v n truy n hình là m t cu c trao i, nói chuy n gi a phóng viên ( i di n cho c ơ quan truy n hình) v i m t ng i i di n tr l i ph ng v n thông qua hình th c h i - áp chính là nh m m c ích cung c p thông tin v l nh v c nào ó mà c ơ quan báo chí mu n cung c p cho khán gi .
6. 4.2, Vai trò và c im c a ph ng v n truy n hình 4.2.1, Vai trò Ph ng v n cung c p nhi u thông tin, chi ti t, hình nh, ti ng ng và l i t thu t c a nhân ch ng, làm cho tác ph m giàu giá tr thông tin khách quan, trung th c. Khi ph ng v n nh ng ng i ã ch ng ki n s ki n, s vi c x y ra, nh ng câu h i “m ” h k l i cho ng i xem (mà không có c ơ h i ch ng ki n s vi c ó) n m b t c toàn b thông tin c n thi t. Vì v y c n thu th p c thông tin: Vi c gì ã x y ra? Ai liên quan n s ki n? S vi c x y ra âu? Khi nào? T i sao nó l i x y ra và x y ra nh th nào? Trong th i i bùng n thông tin, nhi u ph ơ ng ti n truy n thông c nh tranh gay g t thì ph ng v n b ng ph ơ ng ti n truy n thông truy n hình óng vai trò càng l n. Ph ng v n truy n hình em n cho khán gi nh ng thông tin chân th t nh t, có s c thuy t ph c cao. Tr c h t ph ng v n truy n hình cung c p thông tin cho khán gi m t cách tr c ti p, khách quan. Công chúng ti p nh n nh ng thông tin ó nh m t ng i làm ch ng cho cu c trò chuy n gi a phóng viên và ng i c ph ng v n. Tính chân th t và khách quan c a cu c ph ng v n truy n hình làm cho ng i nh n thông tin d ch p nh n và nh h ng t t ng c a mình theo nh h ng c a ng i th c hi n ph ng v n. 4.2.2, c im Ph ng v n truy n hình là s ph n ánh ng b c hình và ti ng, có b i c nh xung quanh và ti ng ng hi n tr ng. Vì v y, th i gian x y ra cu c ph ng v n và th i gian phát sóng trên truy n hình g n nh ng nh t. Ph ng v n truy n hình c quy nh b i nh ng c tr ng c a báo chí truy n hình. Nó là m t cu c nói chuy n thu n ch t c di n ra m t cách chân th t tr c màn nh. Ng i ta không c t ng thu t cu c ph ng v n mà là xem cu c nói chuy n tr c ti p gi a phóng viên v i ng i c ph ng v n nh m em li cho khán gi nh ng thông tin m i. Do v y tính chân th t, chính xác c a thông tin t n m c t i a, iu này làm khán gi không nghi ng v tính chân
7. th t, h ơn n a h có c m giác nh chính h là ng i khai thác nh ng thông tin c n thi t. Nói n ph ng v n truy n hình thì iu khác bi t l n nh t gi a d ng ph ng vn này v i các hình th c khác chính là thông tin ph ng v n b ng hình nh. Ph ng v n truy n hình mang nh ng y u t có tính ch t trao i ch không ph i là m t cu c àm tho i thông th ng gi a phóng viên và ng i i di n tr l i ph ng v n Thông tin mà ng i tr l i ph ng v n a ra là ph c v cho i ai s ng i xem truy n hình ch không ph i là tr l i cho b n thân ng i phóng viên tr c ti p th c hi n cu c ph ng v n ó. Gi a ng i phóng viên và ng i i di n tr l i có v trí ngang hàng nhau v i t cách là m t ng i h i và m t ng i tr l i. Ph ơ ng ti n th c hi n ph ng v n là các câu h i c a phóng viên và câu tr l i c a ng i c ph ng v n c truy n n khán gi b ng các ph ơ ng ti n k thu t hình nh. N u nh trong báo vi t thông tin mà c gi thu c là qua trang báo và ti p xúc ch b ng th giác hay ch b ng thính giác nh trong phát thanh thì ph ng v n truy n hình áp ng c hai y u t ó c a khán gi (nghe và xem hình) và thông qua hình th c truy n tin b ng hình nh mà khán gi ngoài vi c thu nh n thông tin còn có th quan sát c thái , tình c m c a ng i tr l i ph ng v n ánh giá ch t l ng thông tin mà mình ang ti p nh n. Vì lý do ó mà nh ng ng i làm ph ng v n truy n hình r t coi tr ng hình th c th c hi n ph ng v n. Mc ích cu i cùng c a ph ng v n truy n hình c ng nh các cu c ph ng vn trên các ph ơ ng ti n thông tin i chúng khác là d a vào nh ng câu h i c a phóng viên và ng i tr l i thông tin tr c công lu n (là nh ng khán gi ) v mt s ki n, s vi c, hi n t ng ang di n ra Ph ng v n truy n hình còn là ph ơ ng pháp s d ng l i tho i và t thu t c a nhân ch ng trong s ki n, s vi c thông qua các câu h i “m ” c a phóng viên (nh ng không l microphone và phóng viên trong khuôn hình) nh m cung c p thông tin minh ch ng sinh ng và tin c y cho các th lo i thông t n, chính lu n khác.
8. 4.3, Các d ng ph ng v n truy n hình 4.3.1,Nh ng c n c và c ơ s phân lo i các d ng ph ng v n truy n hình - Cn c vào l nh v c mà cu c ph ng v n c p t i nh chính tr , kinh t , vn hóa, ngh thu t, . - Cn c vào tính ch t c a bài ph ng v n nh ph ng v n chân dung, iu tra, biên b n, - Cn c vào a v xã h i c a ng i tr l i - Cn c vào cách t ch c, qúa trình di n ra ph ng v n là ngu h ng, có hn tr c hay ph ng v n tr c ti p, ph ng v n t i Studuo, hi n tr ng. - Cn c vào hình th c giao ti p 4.3.2, Các d ng ph ng v n trên truy n hình Ph ng v n truy n hình thu c nhóm thông t n, có th chia thành nhi u d ng khác nhau tu thu c vào hình th c a câu h i và tr l i c a nh ng ng i th c hi n c ng nh m c ích mà h c n t t i. 4.3.2.1 Ph ng v n biên b n Là cu c ph ng v n trong ó phóng viên ti p nh n nh ng câu tr l i c a nhân v t mà giá tr c a nh ng câu tr l i y nh nh ng tuyên b chính th c v các vn chính tr , xã h i, do phía công b th a thuân, s p x p tr c. Lo i ph ng vn này mang tính nghiêm túc cao, òi h i s chính xác, rõ ràng th ng di n ra nơi làm vi c c a b n thân ng i tr l i (có h n tr c), có khi di n ra trên th c a nh : phòng ngh sân bay, c u thang máy bay, tr c phòng h p, Dù trong b i cnh nào phóng viên c ng ph i chú ý n cách n m c và phong thái sao cho phù hp. Phóng viên a ra nh ng câu h i ã chu n b tr c, không a ra nh ng câu hi ph , không h i l i, không t ra t nhiên quá áng, không a ra bình lu n riêng c a mình (tr tr ng h p c bi t). Th m chí nh n m nh tính “biên b n”, trong m t s tr ng h p phóng viên có th c câu h i và chu n b s n, m ch l c, rõ ràng. 4.3.2.2 Ph ng v n th i s
9. ây là m t hình th c ph ng v n nhanh l y ý ki n ho c thông tin v m t vn , s vi c, hi n t ng m i và ang c khán gi quan tâm. Ng i tr l i ph ng v n có th xu t hi n m t cách c l p cho m t cu c ph ng v n ng n gi a phóng viên và ng i c ph ng v n ho c xu t hi n v i t cách là minh ch ng cho ch ơ ng trình ho c b n tin mà ng i làm truy n hình ang th c hi n. Do c tr ng c a d ng ph ng v n này mà ng i phóng viên không ch có vai trò t câu hi mà nhi u lúc còn ph i g i m ý ki n ho c nhc l i câu h i cho ng i c tr li vì th i l ng ng n, không gian b bó h p nên nhi u khi ng i c ph ng v n không th trình bày h t ý ki n ho c không hi u rõ ý c a phóng viên. Hình th c ph ng v n này xu t hi n khá nhi u trong các ch ơ ng trình Th i s, Chào bu i sáng, 4.3.2.3, Ph ng v n iu tra Cu c ph ng v n ch có th c th c hi n khi mà trong d lu n xã h i có nhi u ý ki n khác nhau v m t v n n i b t nào ó, có nhi u ý ki n mâu thu n nhau gay g t và tr thành m i quan tâm c a xã h i. Lúc b y gi , v i t cách là nh ng ng i làm công tác truy n thông i chúng và óng vai trò là ng i nh hng d lu n, cùng v i các l i th c a mình, truy n hình vào cu c làm rõ quan ni m nào là chính xác và c xã h i ch p nh n nhi u nh t. Nh ng ng i làm ch ơ ng trình g i gi y m i nh ng ng i có trình hi u bi t, th m quy n v vn , l nh v c ó ho c là i di n cho các ý ki n n tr ng quay ti n hành ph ng v n, trao i ý ki n cu i cùng rút ra m t cách hi u úng nh t v v n ó. Cu c ph ng v n c ti n hành công khai, có th truy n tr c ti p ho c quay và phát sóng sau. Ng i phóng viên th c hi n cu c ph ng v n iu tra này ph i là mt ng i n m v ng v n , l p tr ng, quan im rõ ràng, và coi v n iu tra là m t ph n công vi c c a mình và làm vi c h t s c công minh, không ng ra bi n h ho c bào ch a cho m t quan im nào ó. ây th c ch t là m t cu c i tho i gi a các” chuyên gia “ tìm ra m t cách nhìn toàn di n, cách hi u úng nh t v v n mà xã h i ang quan tâm (nh t ai, t ng h c phí, t ng giá
10. in ). Và nhi u ng i còn cho r ng ây là th lo i ph ng v n theo ki u h i ngh bàn tròn hay ph ng v n to àm. 4.3.2.4, Ph ng v n chân dung ây c ng là m t th lo i ph ng v n c s d ng khá nhi u trên truy n hình hi n nay. M c íchc a cu c ph ng v n là làm n i b t tính cách, chân dung mt con ng i có th t (có th là t t ho c x u tu theo n i dung ch ơ ng trình). Tính ch t bình ng c a cu c ph ng v n này r t l n. Ng i c ph ng v n có th tr l i hay không tr l i tu thu c vào ch quan cá nhân c a h ch phóng viên không có quy n ép bu c hay ra s c nài n tr l i. Vì b n thân thái c a ng i tr li ã làm n i b t nên m t ph n tính cách c a h . M c ích cu i cùng c a ph ng vn chân dung là c t cái tôi c a ng i tr l i hi n lên mt cách y và sinh ng nh t. 4.3.2.5, Ph ng v n ankét ây là m t ph ơ ng pháp ph ng v n theo ki u iu tra xã h i h c. Nh ng ng i làm truy n hình a ra m t b ng h i bao g m m t h th ng các câu h i có liên quan n m t v n nào ó c n l y ý ki n c a d lu n s ông. Sau khi a ra b ng h i và ng i tr l i ã làm xong thì ti n hành thu th p ý ki n và s ông ý ki n nào c tán thành nh t thì ó là thông tin cu i cùng và c ng c coi là thông tin chu n nh t. 5, Ph ươ ng pháp th c hi n ph ng v n truy n hình Vi c th c hi n m t cu c ph ng v n truy n hình ngoài nh ng yêu c u v mt nhân l c nh phóng viên th c hi n, ng i tr l i ph ng v n còn ph i có s tr giúp c a các ph ơ ng ti n k thu t hình nh, âm thanh và nhi u y u t khác. Nh ng t p trung nh t v n là ph ơ ng pháp t câu h i và tr l i trong cu c ph ng vn truy n hình, các k n ng tr c, trong và sau ph ng v n nh th nào. 5.1, Tr ưc ph ng v n Do c thù c a truy n hình nên vi c ti n hành ph ng v n c n ph i tuân th nh ng quy nh nghiêm ng t v k thu t th hi n hình nh c ng nh các k n ng ph ng v n.
11. Tr c khi ph ng v n, ng i làm ph ng v n ph i liên l c v i ng i tr l i, mi h n tr ng quay và tr c ó ph i a cho h b n c ơ ng câu h i h chu n b . Các câu h i mà phóng viên a ra ph i liên quan n v n quan tâm ca công chúng c ng nh phù h p v i công vi c và chuyên môn c a ng i c ph ng v n. Nên ti n hành t p d t tr c khi b m máy lên hình. Nu là m t cu c ph ng v n nhanh, nhân v t tr l i ph ng v n ch xu t hi n trên truy n hình trong giây lát nh m minh ho cho m t v n ho c làm sáng t vn ó thì phóng viên nên cho anh ta xu t hi n m t cách t nhiên, chân th c và nên nói tr c là mình s h i nh ng gì và anh ta s tr l i nh th nào nh m tránh tr ng h p a c hai vào th b ng khi xu t hi n tr c ng kính. 5.2, Trong ph ng v n Khi ti n hành ph ng v n, iu quan tr ng nh t i v i phóng viên là ph i làm sao a ra c nh ng câu h i ng n, úng và trúng ch c n ph i h i và câu hi y c ng không làm cho ng i tr li c m th y lúng túng. Do ó mà khi t câu hi, phóng viên c n tránh a câu h i ki u nh : “Ông có ng ý v i quan im trên không ?” hay “Bà có cho r ng vi c làm trên c a công ty mình là hoàn toàn hp lý?” V i nh ng câu h i nh th , ng i tr l i ch có th a ra áp án úng ho c sai, ng ý ho c không ch ít khi có c ơ h i b c l quan im, cách nhìn c a mình và ôi khi h và khán gi s c m th y b g ng ép ph i tr l i cho phù h p vi quan im c a phóng viên mà thôi. Không nên t câu h i quá dài. Bi l , khi ti n hành ph ng v n trên truy n hình ch có s i tho i gi a phóng viên và ng i tr l i, hình nh ch xu t hi n mt l n và c ng vì th mà khán gi và ng i tr l i không th theo dõi h t câu h i ca phóng viên n u anh ta t câu h i dài h ơn cách nói thông th ng. C ng không nên t h ơn 1 câu h i cùng m t th i im mà t t nh t là nên tách chúng ra khán gi và ng i tr l i ti n theo dõi. 5.3, Sau ph ng v n Sau khi k t thúc cu c ph ng v n, ng i phóng viên nên tóm t t l i n i dung thông tin mà ng i tr l i ph ng v n v a a ra m t cách ng n g n nh t. Sau khi
12. chu n b r i kh i ng kính máy quay, phóng viên không nên quên nói l i c m ơn i v i ng i tham gi tr l i. * Tóm l i, i v i ng i làm ph ng v n truy n hình c n chú ý m t s v n sau: Tr c khi ti n hành ph ng v n c n có k ch b n hình nh và l i t thu t c n có c. Ti n trình biên t p n i dung ph ng v n là ch n l y nh ng c nh nhân v t t thu t m t cách t nhiên, tho i mái nh ch p c trong khi ph ng v n các c nh cn thi t y minh ho cho l i tho i, khi biên t p móc n i nh ng thông tin c n thi t và nh ng thông tin ph khác s thành ch ơ ng trình hoàn ch nh, rõ ràng. Mt cu c ph ng v n thành công là t ra câu h i m và thu hút c các câu tr l i mà ng i xem mu n bi t. Mt ng i ph ng v n gi i c n ph i th c hi n các b c sau: 1. Nghiên c u: ph i hi u bi t k v ch c n ph ng v n. Thu l m t t c nh ng thông tin có liên quan tr c khi ti n hành ph ng v n. iu ó có ngh a là ph i trao i v i ng i c n ph ng v n v tài mình c n ph ng v n tr c khi quay ph ng v n. 2. Lng nghe : M t k n ng quan tr ng c a ph ng v n là l ng nghe m t cách c n th n nh ng gì ng i c ph ng v n nói. 3. t m c tiêu cho các câu h i m : Ph i m b o ch c ch n câu h i m ch ch a ng ý và i th ng vào n i dung chính c a s ki n, s vi c, không ng i tr l i ph ng v n b lúng túng, không c h i câu “có hay không”. 4. Không ưc tranh lu n ho c bình lu n: Khi th c hi n ph ng v n không c thiên l ch, ch ph ng v n m t cách khách quan. Hãy ng i c ph ng v n nói v mình và trình bày toàn b nh ng gì là s th c c a s ki n. Khi phát sóng, ng i xem s t nh n xét xem li u nh ng câu h i và câu tr l i y có chính xác, chân th c không. 5. Ph i linh ho t: Chu n b nh ng câu h i chính, s n sàng theo dõi và n m bt thông tin chi ti t m i phát hi n thêm mà ng i tr l i v a nói ra. Ph ng v n ph i t n d ng khai thác tri t và ón nh n nh ng thông tin quan tr ng mà ng i
13. tr l i không mu n nói ra b ng nh ng k thu t và ngh thu t ph ng v n iêu luy n. Ví d : “T i sao ông l i cách ch c anh tr ng phòng này?”, áp: “Tôi không mu n nói v iu ó”. H i nh v y d b t ch i. Nh ng n u h i: “Th a ông, l a ch n m t tr ng phòng công ty c n có nh ng tiêu chu n gì?”, ch c ch n câu tr li s y h ơn và sáng t nguyên nhân t i sao ông giám c l i cách ch c anh tr ng phòng n . Thông th ng, ph ng v n theo ki u i tho i thân m t trên truy n hình, không gò bó, c ng nh c, trao i gay g t, phóng viên c n ph i gi c bình t nh. Ng i tr l i có th khó ch u, cng th ng không mu n nói ra nh ng chi ti t y v s ki n thì chuy n sang nh ng nhân ch ng khác thu th p thông tin nhi u hơn. 6, Ngh thu t ph ng v n truy n hình Tr c khi b c vào th c hi n m t cu c ph ng v n, iu u tiên mà ng i phóng viên th c hi n là ph i t tr l i các câu h i: Mình ã chu n b c gì cho công vi c s p làm. N u câu tr l i là quá ít ho c ch a chu n b c thì t t nh t là ch a nên ti n hành ph ng v n. M t y u t quan tr ng trong ngh thu t ph ng v n truy n hình ó là các câu h i: câu h i m , câu h i phân lo i, câu h i chính, 6.1, Các lo i câu h i ph ng v n truy n hình Khác v i các lo i hình báo chí khác (nh báo in, phát thanh ), truy n hình th ng dùng các câu h i là: - Câu h i m là lo i câu h i g i m các t nghi v n d ng c bi t ng i tr l i ch ng trình bày tho i mái các thông tin. Câu h i m t o h ng phát tri n m r ng mà không h n ch n i dung tr l i. - Câu h i chính là câu h i t p trung vào n i dung ch y u c a v n . - Câu h i tr c ti p là câu h i th ng vào n i dung chính c a v n ê. - Ngoài ra c n l u ý m i quan h trong các c p câu h i “ óng - m ”, “chính - ph ”, “tr c ti p - gián ti p”, d n d t, g i m , th m nh
14. - Không h i lo i câu h i “có - không” tr khi c n kh ng nh k t lu n, vì lo i câu h i này kt qu n i dung tr l i ng n, bu c ph i h i ti p sang câu h i khác b sung. C n th m nh l i câu tr l i khi biên t p ch ơ ng trình chính th c. 6.2. Ngh thu t ph ng v n trên truy n hình - Tr c h t câu h i ngo i giao gi i thi u làm quen t o không khí thân m t, không gò bó, áp t Không xoáy câu h i vào sâu i t cá nhân, c bi t là n i ni m th m kín khó nói c a i t ng, có th nh c n ch c v , h c hàm, h c v ca ng i tr l i - Khi h i ph i t p trung vào v n chính, không lan man, vòng vo, câu h i d hi u v ch h p: d n d t câu chuy n theo s vi c, s ki n, bày t quan im, chính ki n, nêu rõ c m t ng, trình bày lý do, nguyên nhân, con s làm tròn d nh . - Cách t câu h i: Có k ho ch d trù câu h i, l ng tr c câu tr l i và ch ng i tho i c i m . Câu h i t ra ng n g n, không dài dòng, nhi u ý, n i dung h i không r ng quá, không bình lu n tr c, không trìu t ng, khó hi u, ánh - Phóng viên ph i có c n dài (boom) b trí micro trên nh u nhân v t sao cho ghi âm t t mà không l trong khuôn hình. Tuy t i không trao micro cho nhân v t, tránh vi c gi ng gi t micro, khua múa micro tr c m t khán gi . - Thái l ch s , v n hoá, t o b u không khí chân thành, thân thi n, t nhiên, nhã nh n, không áp t, hách d ch, không l tân khách sáo. - ng tác máy camera zoom vào c n c nh khuôn m t ng i tr l i ph ng vn v i góc nghiêng 3/4 t o th m m a nhìn, d coi, t nhiên, tho i mái, không sơ s ng tr c ng kính try n hình, làm cho khán gi có c m giác nh mình ang i tho i tr c ti p v i nhân v t. - Ch ng ghi hình, “ch p” m t cách khách quan, th hi n hành vi, thái nhân v t, không dàn d ng, b trí gi t o, l ki u, khán gi c ng “ch p” ph n ng ca phóng viên ho c ng i h i i v i câu tr l i c a nhân v t. 7. K ch b n ph ng v n truy n hình
15. 7.1 Vai trò c a k ch b n trong ph ng v n S phân chia các th lo i báo chí truy n hình khá rõ ràng v i m t s th lo i m i nh n xung kích nh tin, phóng s , ph ng v n ã quy nh nh ng c tr ng tiêu bi u có nh h ng l n t i vi c so n th o k ch b n. Ph ng v n truy n hình là m t công c h u hi u mà ph n l n các nhà báo có kinh nghi m u c g ng t n d ng u th c a nó trong l nh v c khai thác và cung c p thông tin. C ng nh trong m i tác ph m báo chí khác, vai trò c a k ch bn h t sc quan tr ng: “N u nh không có k ch b n thì cu c ph ng v n gi ng nh m t v hài k ch không có ng i vi t”, ây là nh n nh c a John Brady (E.Ewillis and C.O Arient 70, wting script for television radio and film, 1981). Tuy nhiên, n u ch thông qua hình th c thu n tuý, nguyên g c c a cu c ph ng vn: h i - áp thì k ch b n t ra c ng ch c hi u nh m t c ơ ng câu h i ã vch s n. Ng i phóng viên s d a vào c ơ ng này th c hi n ch ơ ng trình. Vn câu h i và cách th c t câu h i nh th nào cho hay và hi u qu là m t yu t quan tr ng giúp nhà báo th c hi n t t vai trò trong ph ng v n nói chung và ph ng v n truy n hình nói riêng. Thông th ng, k ch b n ph ng v n hay s d ng nh ng d ng câu h i sau: - Câu h i v s vi c - Câu h i v v n - Câu h i v ý ki n - Câu h i v ng c ơ Ngoài ra, trong nhi u ch ơ ng trình ph ng v n, phóng viên có th s d ng nh ng d ng câu h i khác nh m t ng c ng kh n ng ch ng: câu h i m và câu hi óng, câu h i chính và câu h i b sung, câu h i tr c ti p và câu h i gián ti p, câu h i chung và câu h i riêng, câu h i iu ch nh, câu h i ki m tra, câu h i khiêu khích, câu h i g i ý Tuy nhiên, s d ng d ng câu h i nào trong ph ng v n ch là v n thu c v lý thuy t. iu quan tr ng là kh n ng linh ho t c a phóng viên nh m t o hi u qu cao cho ph ng v n, trong ó có s óng góp không nh c a k ch b n.
16. Ph ng v n truy n hình là th lo i luôn c s d ng xen k trong các ch ơ ng trình nh phóng s , th i s , phim tài li u nh m t ng thêm tính khách quan và chân th c c a s ki n. c bi t, trong cac ch ơ ng tình d ng ph ng v n ln nh to àm, phát bi u, g p g , bình lu n , ng i ta th ng a ra nhi u v n c công lu n quan tâm nh m khai thác thông tin, nh n nh t nhi u i tng ph ng v n. So n th o k ch b n cho các ch ơ ng trình này òi h i s u t v công s c, trí tu c a nh ng ng i làm công tác truy n hình. Vai trò c a k ch bn trong nh ng ch ơ ng trình nh v y c ánh giá r t cao, t khâu chu n b n th c hi n và hoàn thi n tác ph m. 7.2, K ch b n trong ch ươ ng trình d ng ph ng v n K ch b n ph ng v n ph i rõ ràng, chính xác, d trù các câu h i t o thành ch ơ ng trình ho c chuyên m c hoàn ch nh, có b i c nh phù h p và n i dung ý ngh a y . Câu h i không c lan man, dài dòng, h i “có hay không ?”. Cn phân c nh d ng hình tr c kh p th i gian và b sung nh ng thông tin có liên quan n hình nh y. Khi l i tho i kh p v i hình nh thì s em l i n t ng mnh m h ơn v toàn b n i dung s ki n. Chu n b k ch b n ph ng v n t i v n phòng, công s thì mang tính hình th c quá. N u có th thì nên ph ng v n m t a im có b i c nh phù h p v i tài ph ng v n. 7.3, i v i ph ươ ng pháp ph ng v n cung c p t ư li u cho tin t c, phóng s th i s ho c tài li u truy n hình Nh ng ph ng v n phóng s tài li u không nh t thi t ti n hành m t i im duy nh t và toàn b cu c ph ng v n ch ti n hành trong m t l n. S thay i v a im s t o ra tính n ng ng h ơn cho s ki n, và ng i c ph ng v n cng có xu th h ng ng cu c ph ng v n m i a im khác nhau. Trong quá trình biên t p nh ng ph n khác nhau c a bài ph ng v n, không nên biên t p on này n i ti p on kia mà ph i xen l n các hình nh m t cách t nhiên cùng v i nh ng l i d n. C ng c n có nh ng ph n gián on trong c u trúc ca bài ã biên t p ( on t m ngh th ), cho ng i xem ti p thu thông tin
17. tr c khi theo dõi ti p nh ng thông tin ti p theo, s d ng t t nh ng âm thanh t nhiên. Nh p phân chia l i d n nên ch m h ơn thông tin và nên nh n m nh h ơn. 7.4, i v i tin t c, phóng s th i s ho c tài li u truy n hình không c n l i bình Mt s tin t c, phóng s th i s ho c tài li u truy n hình c th c hi n không có l i d n ngoài hình. Toàn b n i dung tác ph m c trình bày l i thông qua các nhân v t, nhân ch ng liên quan n s ki n, s vi c b ng nh ng c nh ghi hình có b c c ch t ch , ti ng ng t nhiên và l i tho i trung th c, tho i mái c a ng i tr l i ph ng v n. Các nhân v t trình bày s vi c m t cách tho i mái t t c nh ng gì có th c, th m chí còn tâm s , k l , giãi bày c n k m i iu ch không ơ n thu n là tr l i câu h i mà phóng viên a ra. Ph ơ ng pháp biên t p tin ki u này òi h i ph i chu n b ph ng v n theo ki u m và d n thay cho tác gi , ng i tr l i t trình bày toàn b n i dung s vi c nh th nói thay cho tác gi ch không ph i tr l i ph ng v n. ây, không có cái tôi c a tác gi xu t hi n. Ví d , thay vì h i thông th ng: “Anh có bao nhiêu ti n g i ti t ki m n m nay?”, tr l i: “Tôi có m t nghìn ôla”. Nói xong, anh ta b i làm cho câu tr l i ch a hoàn thi n. Vì v y c n có câu h i m nh trao i i tho i m t cách t nhiên và khai thác nhi u thông tin h ơn. Ví d câu h i m : “Anh cho bi t vi c g i ti t ki m c a mình trong n m qua?”. Câu tr l i vì th mà c ng r ng h ơn, khai thác nhi u thông tin h ơn. KT LU N Ph ng v n truy n hình là m t th lo i báo chí truy n hình thông d ng nh t hi n nay trong quá trình khai thác thông tin b ng hình nh, âm thanh. i v i nh ng ng i làm truy n hình thì th c hi n k n ng ph ng v n tr c ng kính máy quay m t cách thành th o là m t yêu c u h t s c quan tr ng. Do ó mà trong quá trình khai thác thông tin c n ph i h t s c l u ý n l nh v c này. Mu n ph ng v n t t, ng i phóng viên c n chú ý nh ng im sau: có v n sng phong phú, s hi u bi t r ng rãi v nhi u l nh v c, u óc nh y bén, tác
18. phong nhanh nh n, kh n ng giao ti p, không có thái d y i, cách c p không b ch quan ho c không b tình c m chi ph i. Nhà báo làm ph ng v n, nh t là ph ng v n truy n hình c n có nh ng ph m ch t và n ng l c khác n a nh : i áp nhanh, tóm t t nhanh s vi c, nh y c m, bình t nh, kiên trì, khéo léo, có s hi u bi t nhât nh v tâm lý con ng i. M i ng i ph ng v n có s ơ tr ng riêng ca mình làm cho công chúng nh n ra h c v ngoài l n n i dung bên trong. Th lo i ph ng v n trên truy n hình là s th hi n tinh vi nh t cho s tr ng ó.