Giáo trình Tác động của biến đổi khí hậu lên di sản văn hóa và bảo tàng ở lưu vực sông Mê kong - Lê Anh Tuấn

Nội dung text: Giáo trình Tác động của biến đổi khí hậu lên di sản văn hóa và bảo tàng ở lưu vực sông Mê kong - Lê Anh Tuấn

1. Hi th o Qu c t : “ BO TÀNG V I DI S N V N HÓA LU V C SÔNG MÊ KÔNG VÀ SÔNG H NG TRONG B I C NH BI N I KHÍ H U TOÀN C U”, TP. Hu , 11-12/6/2012 === TÁC NG C A BI N I KHÍ H U LÊN DI S N V N HOÁ VÀ B O TÀNG LU V C SÔNG MEKONG (Impacts of climate change to the cultural heritages and museums in the Mekong River basin) TS. LÊ ANH TU N (Vi n Nghiên c u Bi n i Khí h u – i h c C n Th , Vi t Nam) TÓM T T Lưu v c sông Mekong là m t trong các a danh n i ti ng trên th gi i v i c thù phong phú v ngu n tài nguyên thiên nhiên, tính a d ng sinh h c và a d ng v n hoá – lch s . Khu v c Mekong là n i cư trú c a hn 60 tri u ng ưi, vi 95 dân t c khác nhau cùng sinh s ng. Có nhi u di s n v t th và phi v t th th gi i, nhi u d u tích a im kh o c hc và b o tàng ang t n t i lưu v c. Hi n nay và t ư ng lai, l ưu v c sông Mekong ang i m t v i nhi u th thách do các nguy c t bi n i khí h u và n ưc bi n dâng có th gây ra nhi u tác ng tiêu c c n di s n v n hoá và c s bo tàng. Hi n t ưng tng nhi t , m ưa b t th ưng, l lt, h n hán, bão nhi t i và n ưc bi n dâng gây t n th ư ng cho các di s n và b o tàng quý báu khi n các giá tr này s b hu ho i nhanh h n s xu ng c p do th i gian. Các tác ng này s dn theo s hn ch ti p c n c a công chúng c ng nh ư nh h ưng n ch t l ưng và tài nguyên du l ch. iu cn thi t và c p bách là th c hi n m t ánh giá tác ng chi ti t các ri ro ti m n ng do bi n i khí h u gây ra, to ra các h lu tr c ti p và gián ti p lên ngành bo tàng c a ngành c ng nh ư các ho t ng liên quan khác. T ó, xu t vi c xây d ng mt k ho ch hành ng phù h p nh m thich ng v i các tác ng ca bi n i khí h u. T khoá: L ưu v c Mekong; di s n v n hoá; b o tàng; bi n i khí h u; tác ng . ABSTRACT The Mekong River Basin is one of the well-known landmarks in the world with the abundance characteristics on her natural resources, biodiversity and cultural-historical diversity. The Mekong region is home of over 60 million people, with 95 different ethnic minorities living together. There are many tangible and intangible world heritages, many vestiges of archeological places and museums existing in the basin. In the present and future, the Mekong River Basin is facing many challenges due to the risks of climate change and sea level rise that could cause negative impacts to cultural heritages and museum facilities. The phenomena of increasing temperature, abnormal rainfalls, floods, droughts, tropical storms and sea level rise will cause the vulnerabilities to heritage and museum treasures, that these values will be destroyed quickly more than temporal degradation. These effects will lead the limitation of public accesses as well as affect the quality of tourism resources. The essential and urgency is to carry out a detailed impact assessment on the potential risks due to climate change that cause directly and indirectly consequences to the museum sector as well as other concerning activities. Then, an appropriate action plan for coping the impacts of climate change is recommended to build. Keywords: Mekong Basin; cultural heritage; museum; climate change; impacts . “Tác ng c a bi n i khí h u lên di s n v n hoá và b o tàng lu v c sông Mekong ” TS. Lê Anh Tu n
2. Hi th o Qu c t : “ BO TÀNG V I DI S N V N HÓA LU V C SÔNG MÊ KÔNG VÀ SÔNG H NG TRONG B I C NH BI N I KHÍ H U TOÀN C U”, TP. Hu , 11-12/6/2012 === 1. BI C NH Lưu v c sông Mekong là l ưu v c sông l n nh t ông Nam Á, tr i r ng trên di n tích 795,000 km 2, gm m t ph n lãnh th ca 6 qu c gia Trung Qu c, Mi n in, Thái Lan, Lào, Campuchia và Vi t Nam (Hình 1). Sông Mekong có chi u dài dòng chính là 4.350 km, ng th 12 trên th gi i, ch y xuyên qua nhi u vùng t có c u trúc a ch t, a lý và a m o khác bi t. Mi n m, sông Mekong có th ti ra bi n hn 470 t m3 nưc (Lu and Siew, 2005). Lưu v c sông Mekong là vùng t ch a ng nhi u h sinh thái rt tính a d ng sinh h c phong phú, x p hàng th hai trên th gi i, ch sau l ưu v c sông Amazon Nam M (WWF, 2004). Dòng n ưc l ch y tràn sông theo chu k hng n m ã t o nên s giàu có các vùng t ng p n ưc và h sinh thái a d ng sinh h c hai bên b sông Mekong, c bi t là ph n t thu c a ph n Campuchia và Vi t Nam (Tuan et al ., 2008). Ti m n ng nông nghi p lưu vc sông Mekong r t l n, có kh nng sn xu t l ư ng th c nuôi s ng trên 300 tri u ng ưi trên th gi i mi n m (Mekong News, 2003). Ngu n cá t nhiên trên toàn l ưu v c sông Mekong cao nh t th gi i, có th thu ho ch kho ng 2,6 tri u t n/n m (MRC, 2009). Hình 1: B n lưu v c sông Mekong Lưu v c sông Mekong là hi n là n i c ư trú ni c a h n 60 triu ng ưi dân v i 95 các tc dân khác nhau sinh s ng (WWF, 2004). c im thiên nhiên c áo v i tính a d ng sinh h c cao, chu i l ch s y bi n ng và s giao thoa các n n vn hoá - vn minh c a các “Tác ng c a bi n i khí h u lên di s n v n hoá và b o tàng lu v c sông Mekong ” TS. Lê Anh Tu n
3. Hi th o Qu c t : “ BO TÀNG V I DI S N V N HÓA LU V C SÔNG MÊ KÔNG VÀ SÔNG H NG TRONG B I C NH BI N I KHÍ H U TOÀN C U”, TP. Hu , 11-12/6/2012 === qu c gia d c theo h th ng sông ngòi sông Mekong ã li nhi u di s n1 – c di s n t nhiên và di s n v n hoá - trong khu v c và qu c gia liên quan (B ng 1). Các di s n trong khu vc sông Mekong không ch cho nh ng giá tr quý giá v kh o c hc, a ch t h c, sinh thái hc, dân t c h c, nhân ch ng h c, vn hoá h c, b o tàng h c, mà còn là c s thu hút phát tri n cho các ngành du l ch, giáo d c và kinh t . Bng 1: Li t kê di s n th gi i ưc UNESCO công nh n 4 qu c gia l ưu v c sông Mekong (Ngu n: ) TT Qu c gia Di s n Nm 1 Lào • C ô Luang Prabang 1995 • n Vat Phou và các khu nh c ư c trong c nh quan v n hóa 2001 Champasak 2 Thái Lan • Thành c Ayutthaya * 1991 • Khu b o t ng hoang dã Thungyai-Huai Kha Khaeng * 1991 • im kh o c Ban Chiang 1992 • Khu ph c h p r ng Dong Phayayen-Khao Yai * 2005 3 Campuchia • n Ankor 1992 • n Preah Vihear 2008 4 Vi t Nam • Qu n th di tích c ô Hu * 1993 • Vnh H Long * 1994 • Ph c Hi An * 1999 • Thánh a M Sn * 1999 • Công viên Qu c gia Phong Nha – K Bàng * 2003 • Trung tâm Hoàng thành Th ng Long – Hà N i * 2010 2011 • Thành nhà H * Các di s n th gi i Bng 1 (có ánh d u *) không n m tr n trong l ưu v c sông Mekong, nh ưng luôn luôn là im n h p d n cho nh ng du khách n các qu c gia lưu v c Mekong. T i vùng ng b ng sông C u Long c a Vi t Nam có khu di ch kh o c hc Óc Eo là m t ph n c a trung tâm c a V ư ng qu c Phù Nam xưa (t th k I n th k VII). Óc 1 Theo Công ước di s ản th ế gi ới (1972), được công nh ận và qu ản lý b ởi UNESCO, thì: • Di s ản v ăn hóa gồm: + Các di tích: Các tác ph ẩm ki ến trúc, tác ph ẩm điêu kh ắc và h ội h ọa, các y ếu t ố hay các c ấu trúc có tính ch ất kh ảo c ổ học, ký t ự, nhà ở trong hang đá và các công trình s ự kết h ợp gi ữa công trình xây dựng tách bi ệt hay liên k ết l ại v ới nhau mà do ki ến trúc c ủa chúng, do tính đồng nh ất hoặc v ị trí trong cảnh quan, có giá tr ị nổi b ật toàn c ầu xét theo quan điểm l ịch s ử, ngh ệ thu ật và khoa h ọc. + Các di ch ỉ: Các tác ph ẩm do con ng ười t ạo nên ho ặc các tác ph ẩm có s ự kết h ợp gi ữa thiên nhiên và nhân t ạo và các khu v ực trong đó có các di ch ỉ khảo c ổ có giá tr ị nổi b ật toàn c ầu xét theo quan điểm l ịch s ử, th ẩm m ỹ, dân t ộc h ọc ho ặc nhân ch ủng h ọc. • Di s ản thiên nhiên là: + Các đặc điểm t ự nhiên bao g ồm các ho ạt động ki ến t ạo v ật lý ho ặc sinh h ọc ho ặc các nhóm các ho ạt động ki ến t ạo có giá tr ị nổi bật toàn c ầu xét theo quan điểm th ẩm m ỹ ho ặc khoa h ọc. + Các ho ạt động ki ến t ạo địa ch ất ho ặc địa lý t ự nhiên và các khu v ực có ranh gi ới được xác định chính xác t ạo thành m ột môi tr ường s ống c ủa các loài động th ực v ật đang b ị đe d ọa có giá tr ị nổi b ật toàn c ầu xét theo quan điểm khoa h ọc ho ặc b ảo t ồn. “Tác ng c a bi n i khí h u lên di s n v n hoá và b o tàng lu v c sông Mekong ” TS. Lê Anh Tu n
4. Hi th o Qu c t : “ BO TÀNG V I DI S N V N HÓA LU V C SÔNG MÊ KÔNG VÀ SÔNG H NG TRONG B I C NH BI N I KHÍ H U TOÀN C U”, TP. Hu , 11-12/6/2012 === Eo n m trên a bàn c a vùng Núi S p – Ba Thê, huy n Tho i S n, t nh An Giang. ây là ni giao thoa c a hai n n v n minh t i c ca x n và Trung Hoa x ưa kia. Tuy nhiên, các di s n này ang ng tr ưc nh ng nguy c xu ng c p do ph i i u vi 2 nhóm nguy c liên quan n do con ng ưi (nh ư qu n lý kém, thi u b o trì, n n ô nhi m, tr m c p, ) và thiên nhiên (thiên tai, s bt th ưng c a th i ti t và bi n i khí h u). Hai nhóm nguy c trên có th làm gi m nhi u giá tr ca các di s n và b o tàng trong l ưu v c. Do gi i h n v th i l ưng nghiên c u, báo cáo này mô t nh tính các tác ng c a bi n i khí hu lên các di s n v n hoá và b o tàng lưu v c sông Mekong và xu t các h ưng nghiên cu và k ho ch hành ng c n thi t. 2. Ph ng oán bi n i khí h u l u v c sông Mekong Nicholls và Lowe (2006) tính r ng khi m c n ưc bi n dâng cao 40 cm, s nn nhân c a l trên th gi i hi n nay là 13 tri u ng ưi s tng lên 94 tri u ng ưi. Kho ng 20% trong s h sng vùng ông Nam Á, trong ó vùng b nh h ưng n ng nh t là vùng ng b ng sông Mekong. y ban Liên Chính ph v Bi n i Khí h u - IPCC (2007) qua phân tích và ph ng oán các tác ng c a n ưc bin dâng ã công nh n ba vùng châu th ưc x p trong nhóm cc k nguy c do s bi n i khí h u là vùng h lưu sông Mekong (Vi t Nam), sông Ganges - Brahmaputra (Bangladesh) và sông Nile (Ai C p). Các nghiên c u phân tích chu i s li u khí h u khu v c sông Mekong t mô hình luân chuy n khí quy n toàn c u (Global Circulation Models - GCMs) k t h p v i mô hình khí h u vùng ã chi ti t hóa PRECIS, cho th y trong t ư ng lai (th p niên 2070) so v i hi n nay (th p niên 1980), nhi t cao nh t và th p nh t trung bình trong vùng s gia tng lên t 1- 3 °C (Hình 2 và Hình 3). N u n ng khí CO 2 trong không khí gia t ng g p ôi (700 ppm) so v i mc hi n nay (350 ppm) (B ng 2), l ưng m ưa theo tháng s có nhi u bi n ng, mùa khô s kh c li t h n và l ưng m ưa r i có xu th gi m vào u mùa nh ưng s gia t ng vào cu i mùa (Hình 4) cùng v i s bt th ưng trong th i on m ưa bão Bi n ông (Hình 5). Song song ó, hi n t ưng m c n ưc dâng (B ng 3) s làm gia t ng s xâm nh p m n, gi m di n tích canh tác, di n tích c ư trú và di n tích các khu r ng ng p m n. Tt c s thay i này s nh hưng l n n ngu n nưc, canh tác nông nghi p và h sinh thái trong khu v c (Tuan, 2010). Bng 2 : Th i im nng khí CO 2 gia t ng g p ôi theo k ch b n c a IPCC Kch b n IPCC Nm n ng CO 2 tng g p ôi A1FI (r t cao) 2070 A2 (cao) 2080 A1B (trung bình) 2100 B2 (th p) 2120 B1 (r t th p) S không t t i Bng 3: Mc bi n dâng (cm) theo các k ch b n so v i th i k 1980-1999 Các m c th i gian c a th k 21 Kch b n 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100 Th p (B1) 11 17 23 28 35 42 50 57 65 Trung bình (B2) 12 17 23 30 37 46 54 64 75 Cao (A1FI) 12 17 24 33 44 57 71 86 100 (Ngu n: B Tài nguyên và Môi tr ưng, 2009, 2011) “Tác ng c a bi n i khí h u lên di s n v n hoá và b o tàng lu v c sông Mekong ” TS. Lê Anh Tu n
5. Hi th o Qu c t : “ BO TÀNG V I DI S N V N HÓA LU V C SÔNG MÊ KÔNG VÀ SÔNG H NG TRONG B I C NH BI N I KHÍ H U TOÀN C U”, TP. Hu , 11-12/6/2012 === Hình 2: S thay i theo mô ph ng nhi t ngày l n nh t trung bình t th p niên 1980 n th p niên 2070 (Ngu n: TTK & SEA START RC, 2009) Hình 3: S thay i theo mô ph ng nhi t ngày nh nh t trung bình t th p niên 1980 n th p niên 2070 (Ngu n: TTK & SEA START RC, 2009) “Tác ng c a bi n i khí h u lên di s n v n hoá và b o tàng lu v c sông Mekong ” TS. Lê Anh Tu n
6. Hi th o Qu c t : “ BO TÀNG V I DI S N V N HÓA LU V C SÔNG MÊ KÔNG VÀ SÔNG H NG TRONG B I C NH BI N I KHÍ H U TOÀN C U”, TP. Hu , 11-12/6/2012 === Hình 4: S thay i theo ph ng oán cho l ưng m ưa l ưu v c sông Mekong khi n ng khí CO 2 gia t ng g p ôi so v i hi n nay (Ngu n: Supparkorn, 2008) Hình 5: S thay lưng m ưa tháng vùng h lưu v c sông Mekong khí n ng khí CO 2 tng g p ôi so v i hi n nay (Ngu n: Supparkorn, 2008) “Tác ng c a bi n i khí h u lên di s n v n hoá và b o tàng lu v c sông Mekong ” TS. Lê Anh Tu n
7. Hi th o Qu c t : “ BO TÀNG V I DI S N V N HÓA LU V C SÔNG MÊ KÔNG VÀ SÔNG H NG TRONG B I C NH BI N I KHÍ H U TOÀN C U”, TP. Hu , 11-12/6/2012 === Hình 5: Ph ng oán s thay i t c và h ưng gió th nh hành Bi n ông 3. Tác ng c a bi n i khí h u lên di s n v n hoá và b o tàng Nm 2005, hai nhà nghiên c u là Giáo s ư May Cassar và Ti n s Robyn Pender ã công b các nghiên c u r ng rãi u tiên d a trên tác ng c a bi n i khí h u i v i các tòa nhà l ch s , các di tích kh o c hc b chôn vùi, các công viên bo t n t nhiên và v ưn qu c gia Anh Qu c (Cassar and Pender, 2005). Ph ư ng pháp nghiên c u ca nhóm này bao gm ánh giá hi n t ưng bi n i khí h u và tham kh o s thích ng, ti n hành làm b ng câu hi, kh o sát th c a, t ch c h i th o khu v c và xem xét chính sách. Báo cáo ã úc k t các b ng ch ng liên quan n tác ng v t lý c a khí h u lên di s n v n hoá và ư a các các khuy n cáo. Ngày 16-17/3/2006 t i Paris, U ban Di s n Th gi i ã ti n hành phiên h p l n th 29 ã ra thông báo ghi nh n: ” tác ng c a bi n i khí h u ang và s nh h ưng ngày càng nhi u n các di s n th gi i, c di s n thiên nhiên và di s n v n hoá ” (UNESCO World Heritage Centre, 2007). S thay i nhi t ln gi a ngày và êm, do s mt cân b ng trong phân ph i ngu n n ưc và m không khí, có th gây ra nh ng s rn n t do hi n t ưng co dãn vì nhi t gây nên s xu ng c p và h ư h ng các vi n b o tàng c ng nh ư các công trình c nh ư thành quách, n ài, l ng m , v.v S tng gi m b t th ưng c a l ưng m ưa có th gây ra s khô h n (gây cháy, co ngót công trình) hay l l t t sông và bi n (làm t ng nguy c cu n trôi, s t l , xói mòn, ng p úng các di tích). Các y u t th i ti t c c oan gia t ng (nh ư bão t , lc xoáy, s m sét, v tn su t xu t hi n c ng nh ư c ưng làm các di s n mau chóng xu ng cp. Ngoài ra, các hi n t ưng thiên tai và bi n i khí h u s to ra nh ng nguy c tai n n ti m n cho du khách và c ư dân a ph ư ng. Bi n i khí h u còn làm tình tr ng ô nhi m không khí và ngu n n ưc thêm tr m tr ng làm gi m giá tr các di tích, có th làm gia t ng s phát tri n n m m c, côn trùng gây h i cho công trình. Ngoài ra, bi n i khí h u có th làm “Tác ng c a bi n i khí h u lên di s n v n hoá và b o tàng lu v c sông Mekong ” TS. Lê Anh Tu n
8. Hi th o Qu c t : “ BO TÀNG V I DI S N V N HÓA LU V C SÔNG MÊ KÔNG VÀ SÔNG H NG TRONG B I C NH BI N I KHÍ H U TOÀN C U”, TP. Hu , 11-12/6/2012 === cư dân a ph ư ng g p thêm khó kh n trong sinh k và c ư trú d n n các dòng di dân khi n các c im v n hoá phi v t th b bi n d ng và pha tr n, th m chí có th b mai m t và tiêu vong. Hình 6 là s khái quát các nguy c tác ng c a bi n i khí h u lên di s n v n hoá và b o tàng nói chung và lưu v c sông Mekong nói riêng. Hình 6: S khái quát chu i tác ng do bi n i khí h u lên di s n Trong khu v c sông Mekong, các di tích c nh ư c ô Luang Prabang, n Wat Phou Lào, n Ankor Wat, n Preah Vihear Campuchia và di tích kh o c Óc-Eo ng b ng sông C u Long c a Vi t Nam ang b nhi u y u t gây xu ng c p và nguy h i, trong ó tác ng c a các hi n t ưng th i ti t b t th ưng và bi n i khí h u là nh ng tác nhân th ưng xuyên gây nh h ưng n s tn t i lâu dài c a di s n. Nhi u báo cáo ã minh ch ng iu này (Cassar and Pender, 2005; UNESCO, 2007; Berenfeld, 2008; Hu, 2010). “Tác ng c a bi n i khí h u lên di s n v n hoá và b o tàng lu v c sông Mekong ” TS. Lê Anh Tu n
9. Hi th o Qu c t : “ BO TÀNG V I DI S N V N HÓA LU V C SÔNG MÊ KÔNG VÀ SÔNG H NG TRONG B I C NH BI N I KHÍ H U TOÀN C U”, TP. Hu , 11-12/6/2012 === 4. Xây d ng hành ng ng phó Các di s n v n hoá và b o tàng mang nhi u giá tr vô giá cho nhi u th h dân t c và không th thi u trong m t xã h i v n minh. Vi c xây d ng m t k ho ch hành ng ng phó vi bi n i khí h u trong l nh v c di s n và b o tàng cho các c p, theo m c phân chia a lý khác nhau (liên qu c gia, qu c gia, vùng và t nh), là r t c n thi t. Vic này nên ưc ti n hành càng s m càng t t là nhanh chóng c u nguy các tài nguyên di s n mà t tiên ã li cho toàn th mi ng ưi chúng ta. ng phó v i bi n i khí hu trong l nh v c di s n và b o tàng bao g m các ho t ng gi m thi u và ho t ng thích nghi. Các ho t ng gi m thi u và thích nghi có th b sung và t ư ng tác l n nhau. Vi c xây d ng chi n l ưc ng phó c n xu t b ng c bi n pháp công trình và bi n pháp phi công trình. Ngành b o t n và b o tàng các di tích c n th c hi n các b ưc l ng ghép bi n i khí h u vào k ho ch phát tri n c a ngành. Mt s im chính cn th c hi n cho chi n l ưc ng phó nh ư sau: • Thành l p nhóm xây d ng k ho ch hành ng ng phó bi n i khí h u c a ngành; • Tp hu n ki n th c và k nng cho các thành viên c a nhóm; • Xây d ng các b n iu tra và ph ng v n thu th p thông tin liên quan; • Ki m kê các ngu n tài nguyên di s n và b o tàng trong và ngoài khu v c kh o sát; • Li t kê các y u t th i ti t và khí h u trong quá kh và hi n t i khu v c, phát ho lch s thiên tai n i kh o sát; • Ph ng oán xu th bi n i khí h u trong t ư ng lai; • nh danh và ánh giá các r i ro và t n th ư ng do bi n i khí h u lên di s n và b o tàng; • Xác nh các bi n pháp ng phó hi n ang áp d ng; • Xem xét kh nng duy trì c a các bi n pháp ng phó trong t ư ng lai v i gi thi t xu th bi n i khí h u ang gia t ng v mc ; • Các xu t bi n pháp ng phó v i bi n i khí h u trong t ư ng lai; • Cân i gi a bi n pháp ng phó v i các k ho ch phát tri n b o t n c a ngành; • nh danh các h n ch v nng l c và tr ng i v tài chính, th ch và c s vt ch t khi áp d ng các bi n pháp xu t; • ư a ra các bi n pháp kh c ph c tr ng i; • Vi t báo cáo k ho ch hành ng ng phó v i bi n i khí h u c a ngành và ph bi n cho các bên liên quan tham kh o và góp ý; • Hi th o ghi nh n các góp ý và xu t v k ho ch hành ng; • Vi t hoàn ch nh báo cáo và g i c p trên phê duy t. Trong báo cáo k ho ch hành ng c n nêu ưc các ho t ng ng phó c th c v nh tính l n nh l ưng. Hình 7 là s gi ý các ho t ng ng phó. “Tác ng c a bi n i khí h u lên di s n v n hoá và b o tàng lu v c sông Mekong ” TS. Lê Anh Tu n
10. Hi th o Qu c t : “ BO TÀNG V I DI S N V N HÓA LU V C SÔNG MÊ KÔNG VÀ SÔNG H NG TRONG B I C NH BI N I KHÍ H U TOÀN C U”, TP. Hu , 11-12/6/2012 === Hình 7: M t s gi i pháp hành ng ng phó v i bi n i khí h u trong lãnh v c b o t n di s n và b o tàng 5. Kt lu n và xu t • Bi n i khí h u là m t th c th ã, ang và s ti p t c di n bi n trong t ư ng lai. Tác ng c a bi n i khí h u s có nh h ưng tiêu c c nhi u h n nh h ưng tích c c, các tc ng này h u nh ư không ch a m t ngành hay lãnh v c nào, trong ó các di s n nói chung và di s n v n hoá nói riêng và ngành b o tàng s ch u nh h ưng l n vì ây là các di tích c xưa, t n t i mong manh và ch u nhi u t n th ư ng v i s tàn phá c a th i gian, khí h u và các ho t ng mang tính tiêu c c c a con ng ưi. Vi c xây d ng k ho ch ng phó vi bi n i khí h u cho ngành b o t n và b o tang là c n thi t và cp thi t. Tuy nhiên, các nghiên c u chuyên môn và ph ư ng pháp ng d ng cho v n này ch ưa nhi u và ch ưa hoàn ch nh trong th c t . Vì v y, c n ph i có s tp h p ca nhi u chuyên gia các ngành liên quan cùng ph i h p làm vi c là iu c n l ưu ý và tri n khai. • Vi c xây d ng k ho ch hành ng ng phó v i bi n i khí h u c n ưc hi u nh ư mt chi n l ưc dài h n nh ưng các ho t ng ng phó c n c th các ch n th i gian ng n h n, trung h n và dài h n. Vi c xây d ng có th i t các kh o sát theo h ưng t dưi lên, c p t nh, m rng lên c p khu v c, r i c p qu c gia và xa h n lên c p liên qu c gia có s ph i h p hành ng ng b và có h th ng. Trong các ho t ng này, vi c m tr ng h p tác qu c t là r t c n thi t tranh th kinh nghi m t các ngu n tài nguyên nhân l c, ngu n tài chính và các ngu n v t ch t cho ngành. “Tác ng c a bi n i khí h u lên di s n v n hoá và b o tàng lu v c sông Mekong ” TS. Lê Anh Tu n
11. Hi th o Qu c t : “ BO TÀNG V I DI S N V N HÓA LU V C SÔNG MÊ KÔNG VÀ SÔNG H NG TRONG B I C NH BI N I KHÍ H U TOÀN C U”, TP. Hu , 11-12/6/2012 === TÀI LI U THAM KH O Berenfeld, M.L., 2008. Climate Change and Cultural Heritage: Local Evidence, Global Responses. The George Wright Forum , 25(2) : 66 - 82. Weblink: B Tài nguyên và Môi tr ưng, 2009. Kch b n Bi n i khí h u và N ưc bi n dâng cho Vi t Nam , Hà N i, 27 tr. B Tài nguyên và Môi tr ưng, 2011. Kch b n Bi n i khí h u và N ưc bi n dâng cho Vi t Nam , Hà N i, 117 tr. Cassar, M and Pender, R., 2005. The impact of climate change on cultural heritage: evidence and response . The 14 th Triennial Meeting, The Hague, 12-16 September 2005: preprints. James & James, London, pp. 610-616. IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), 2007. Fourth Assessment Report, Working Group II report. Impacts, Adaptation and Vulnerability . Lu, X.X. and Siew, R.Y., 2005. Water Discharge and Sediment Flux Changes in the Lower Mekong River. Hydrol. Earth Syst. Sci. Discuss ., 2: 2287-2325. Hu, N.T., 2010. Khu Di tích Ba Thê – Óc Eo (An Giang) và V n Bo tn Di tích V n hóa Óc Eo Hi n Nay. Weblink: Mekong News, 2003. One River, Many Needs to Fill. The Newsletter of the Mekong River Commission . January - March 2003/1. MRC, 2009. Adaptation to Climate Change in the Countries of the Lower Mekong Basin: Regional Synthesis Report . MRC Technical Paper No. 24. Mekong River Commission, Vientiane. 89 pp. Suppakorn, C., 2008. Information for Sustainable Development in Light of Climate Change in Mekong River Basin. Southeast Asia START Regional Centre, Bangkok, Thailand. Presented in Remote Sensing and Geographic Information Systems (GIS) Applications for Sustainable Development. Part II, p. 108-115. TTK & SEA START RC, 2009. Water and Climate Change in the Lower Mekong Basin: Diagnosis & Recommendations for Adaptation, Water and Development Research Group , Helsinky University of Technology (TTK), and Southeast Asia START Regional Center (SEA START RC), Chulalongkorn University, Water & Development Publications, Helsinky University of Technology, Espoo, Finland. Tuan, L.A., 2010. Impacts of Climate Change and Sea Level Rise to the Agriculture- Aquaculture System in the Mekong River Basin - A case study in the Lower Mekong River Delta in Vietnam . Oral presentation on the International Workshop on the “Climate Change Responses for Asia International Rivers: Opportunities and Challenges”, China, 26-28 February, 2010. Tuan L.A., C.T. Hoanh, Fiona M., and B.T. Sinh, 2008. Floods and Salinity Management in the Mekong Delta, Vietnam. In: Challenges to sustainable Development in the Mekong Delta: Regional and National Policy Issues and Research Needs , T.T. Be, B.T. Sinh and Fiona M. (Eds). The Sustainable Mekong Research Network (Sumernet)'s publication, Stockholm, Sweden. UNESCO World Heritage Centre, 2007. Climate Change and World Heritage . Publication based on Document WHC-06/30.COM/7.1 presented to the World Heritage Committee at its 30th session, Vilnius, Lithuania, 8-16 July 2006. 55p. UNESCO World Heritage Centre, 2007. Case study on Climate Change and World Heritage . Published by UNESCO World Heritage Centre. Weblink: WWF, 2004. Seven from Mountain to Sea: Asia Pacific River Basin Big Wins . WWF International, Switzerland. “Tác ng c a bi n i khí h u lên di s n v n hoá và b o tàng lu v c sông Mekong ” TS. Lê Anh Tu n
12. Hi th o Qu c t : “ BO TÀNG V I DI S N V N HÓA LU V C SÔNG MÊ KÔNG VÀ SÔNG H NG TRONG B I C NH BI N I KHÍ H U TOÀN C U”, TP. Hu , 11-12/6/2012 === PH LC Các di s n ca Vi t Nam Di s n thiên nhiên th gi i 1. Vnh H Long, ưc công nh n hai l n, n m 1994, là di s n thiên nhiên th gi i, và nm 2000, là di s n a ch t th gi i theo tiêu chu n N (I) (III). 2. Vưn Qu c gia Phong Nha - K Bàng, n m 2003, là di s n thiên nhiên th gi i theo tiêu chu n N (I). Di s n v n hóa th gi i 1. Qu n th di tích C ô Hu , n m 1993, là di s n v n hóa th gi i theo tiêu chu n C (III) (IV). 2. Ph C Hi An, n m 1999, là di s n v n hóa th gi i theo tiêu chu n C (II) (V). 3. Thánh a M Sn, n m 1999, là di s n v n hóa th gi i theo tiêu chu n C (II) (III). 4. Khu di tích trung tâm Hoàng thành Th ng Long, n m 2010, là di s n v n hóa th gi i theo tiêu chu n C (II) (III) và (VI). 5. Thành nhà H, n m 2011, là di s n v n hóa th gi i theo tiêu chu n C (I) Các danh hi u c UNESCO công nh n 1. Cao nguyên á ng V n, n m 2010 ưc gia nh p m ng l ưi Công viên a ch t toàn c u do UNESCO công nh n. 2. Nhã nh c cung ình Hu , N m 2003, nhã nh c cung ình Hu ã ưc UNESCO công nh n là Ki t tác truy n kh u và phi v t th nhân lo i. 3. Không gian v n hóa C ng Chiêng Tây Nguyên, N m 2005, không gian v n hóa c ng chiêng Tây Nguyên ã chính th c ưc UNESCO công nh n là Ki t tác di s n v n hóa phi v t th và truy n kh u c a nhân lo i. 4. Dân ca quan h Bc Giang và B c Ninh, N m 2009, UNESCO chính th c công nh n Quan h là Ki t tác truy n kh u và phi v t th nhân lo i i di n c a nhân lo i. 5. Ca trù, ngày 1/10/2009, ca trù c a Vi t Nam ưc UNESCO ghi danh vào Danh sách di s n v n hóa ki t tác truy n kh u phi v t th cn ưc b o v kh n c p. 6. Hi Gióng Phù ng và n Sóc, n m 2010 ưc công nh n là Di s n phi v t th i di n c a nhân lo i. 7. Mc b n tri u Nguy n, n m 2009 ưc công nh n là Di s n t ư li u th gi i. 8. 82 Bia ti n s V n Mi u Th ng Long, n m 2010 ưc công nh n là Di s n t ư li u th gi i. 9. Hát xoan, Ngày 24/11/2011, hát xoan c a Vi t Nam ưc UNESCO ghi danh vào Các di s n ang ti p t c hoàn thi n h sơ c 1. Chùa H ư ng (h n h p) - c ngày 15 tháng 7 n m 1991. 2. Vưn qu c gia Cúc Ph ư ng (thiên nhiên) - c ngày 15 tháng 7 n m 1991. 3. C ô Hoa L ư (v n hoá) - c ngày 15 tháng 7 n m 1991. 4. H Ba B (thiên nhiên) - c ngày 15 tháng 11 n m 1997. 5. Bãi á c Sa Pa (v n hoá) - c ngày 15 tháng 11 n m 1997. 6. Vưn Qu c gia Phong Nha - K Bàng - c ln 2 theo tiêu chí tiêu chí a d ng sinh hc ngày 29 tháng 6 n m 2011. “Tác ng c a bi n i khí h u lên di s n v n hoá và b o tàng lu v c sông Mekong ” TS. Lê Anh Tu n