›
›

Khóa luận Nghiên cứu một số tính trạng sinh trưởng phát triển, chất lượng tinh và tỷ lệ phối có chửa của bò đực lai hướng sữa 3/4 và 7/8HF

pdf 63 trang huongle 990
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Khóa luận Nghiên cứu một số tính trạng sinh trưởng phát triển, chất lượng tinh và tỷ lệ phối có chửa của bò đực lai hướng sữa 3/4 và 7/8HF", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfkhoa_luan_nghien_cuu_mot_so_tinh_trang_sinh_truong_phat_trie.pdf

Nội dung text: Khóa luận Nghiên cứu một số tính trạng sinh trưởng phát triển, chất lượng tinh và tỷ lệ phối có chửa của bò đực lai hướng sữa 3/4 và 7/8HF

  1. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp Môc lôc PhÇn 1: Më ®Çu 1 1.1. §Æt vÊn ®Ò 1 1.2. Môc tiªu cña ®Ò tµi 2 PhÇn 2: Tæng quan tµi liÖu 3 2.1. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n 3 2.1.1. Kh¸i niÖm vÒ chiÒu ®o 3 2.1.2. Kh¸i niÖm vÒ chÊt l•îng tinh 3 2.1.3. Kh¸i niÖm vÒ c¸c tham sè di truyÒn 4 2.2. Sinh lý sinh tr•ëng, ph¸t dôc cña bß ®ùc 5 2.2.1. Sinh tr•ëng cña bß ®ùc 5 2.2.2. Ph¸t dôc cña bß ®ùc 6 2.2.3. §¸nh gi¸ sù sinh tr•ëng vµ ph¸t dôc cña bß ®ùc 6 2.2.4. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ sù sinh tr•ëng ph¸t dôc 7 2.3. C¸c quy luËt sinh tr•ëng vµ ph¸t dôc bß ®ùc 8 2.3.1. Quy luËt sinh tr•ëng ph¸t dôc kh«ng ®ång ®Òu 8 2.3.2. Quy luËt sinh tr•ëng vµ ph¸t dôc theo tÝnh chu kú 9 2.3.2. Quy luËt sinh tr•ëng vµ ph¸t dôc theo tÝnh chu kú 9 2.3.4. C¸c nh©n tè ¶nh h•ëng tíi sinh tr•ëng, ph¸t dôc 11 2.4. Mét sè ®Æc ®iÓm sinh lý sinh dôc cña bß ®ùc 12 2.4.1. Gi¶i phÉu c¬ quan sinh dôc cña bß ®ùc 12 2.4.2. Tinh dÞch cña bß ®ùc 15 2.4.3. C¸c ph¶n x¹ sinh dôc cña bß ®ùc 16 2.5. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h•ëng tíi søc s¶n suÊt tinh 19 2.5.1. Gièng 19 2.5.2. Thøc ¨n 19 1
  2. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp 2.5.3. Ch¨m sãc 20 2.5.4. ChÕ ®é lÊy tinh 20 2.5.5. Thêi tiÕt khÝ hËu 21 2.5.6. Tuæi 21 2.6. Nu«i d•ìng ®ùc gièng 21 2.6.1. Tiªu chuÈn thøc ¨n vµ møc ¨n 21 2.6.2. Nhu cÇu n¨ng l•îng vµ protein 21 2.6.3. Thøc ¨n vµ khÈu phÇn 22 2.7. Ch¨m sãc vµ qu¶n lý bß ®ùc gièng 26 2.7.1. Chuång tr¹i 26 2.7.2. Ch¨n th¶ 27 2.7.3. VËn ®éng 27 PhÇn 3: §èi t•îng, néi dung, thêi gian ®Þa ®iÓm vµ ph•¬ng ph¸p nghiªn cøu 28 3.1. §èi t•îng nghiªn cøu 28 3.2. Thêi gian, ®Þa ®iÓm nghiªn cøu 28 3.4. Ph•¬ng ph¸p nghiªn cøu 28 3.4.1.Chän bß ®ùc tèt 28 3.4.2. Chän bß c¸i HF lai tèt, phèi víi tinh HF cao s¶n t¹o bª ®ùc chän gièng 29 3.4.3. Chän bª ®ùc ®Ó kiÓm tra lµm ®ùc gièng 29 3.4.4. ChÊt l•îng tinh dÞch bß ®ùc lai h•íng s÷a 3/4HF vµ 7/8HF 30 3.5. Ph•¬ng ph¸p tÝnh to¸n 31 PhÇn 4: KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 33 4.1. KÝch th•íc vµ chiÒu ®o cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF qua c¸c th¸ng tuæi 33 4.2. Khèi l•îng vµ t¨ng khèi l•îng qua c¸c th¸ng tuæi cña bß ®ùc gièng 2
  3. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp 3/4HF vµ 7/8HF 45 4.3. C¸c chØ tiªu vÒ chÊt l•îng tinh dÞch cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF 49 4.4. Tû lÖ phèi chöa cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF 52 4.5. X¸c ®Þnh mét sè ®Æc ®iÓm di truyÒn vÒ khèi l•îng cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF 54 4.5.1. HÖ sè di truyÒn vÒ khèi l•îng cña bß ®ùc gièng 54 4.5.2. HÖ sè t•¬ng quan di truyÒn vÒ kiÓu h×nh vµ khèi l•îng 55 PhÇn 5: KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 56 PhÇn 6: Tµi liÖu tham kh¶o 60 3
  4. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp PhÇn 1 Më ®Çu 1.1 . §Æt vÊn ®Ò Trong m« h×nh ch¨n nu«i, chän läc vµ t¹o ®ùc gièng lµ rÊt quan träng, nhiÒu khi trë thµnh yÕu tè quyÕt ®Þnh. Trong ch¨n nu«i bß s÷a, yÕu tè ®ùc gièng cµng trë nªn quan träng h¬n v× hÇu hÕt bß c¸i ®Òu ®•îc ¸p dông thô tinh nh©n t¹o. Víi kü thuËt thô tinh nh©n t¹o, mçi ®ùc gièng mçi n¨m ®ãng gãp nguån gen cña m×nh s¶n xuÊt hµng tr¨m, hµng ngµn bª. Trong lóc ®ã, mçi bß c¸i tèt, nguån gen ®ã còng chØ ®ãng gãp vµo s¶n xuÊt 1 bª. Râ rµng, ®ùc gièng ®ãng vai trß rÊt lín vÒ chÊt l•îng thÕ hÖ sau. NÕu ®ùc gièng kh«ng ®•îc chän läc chuÈn x¸c sÏ s¶n xuÊt ra mét thÕ hÖ con c¸i chÊt l•îng kÐm g©y ¶nh h•ëng lín ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ng•êi ch¨n nu«i bß s÷a. ë n•íc ta, trong nh÷ng n¨m qua, ®µn bß s÷a cã tû lÖ nguån gen gièng HF cø ngµy mét t¨ng lªn cao ®· g©y nªn nh÷ng khã kh¨n nhÊt dÞnh cho ng•êi ch¨n nu«i v× khã nu«i h¬n vµ ®ßi hái ®Çu t•, kü thuËt ch¨n nu«i cao h¬n. Trong ch¨n nu«i bß lai h•íng s÷a, phæ biÕn vµ ®•îc ng•êi ch¨n nu«i •a chuéng nhÊt lµ 2 nhãm 3/4HF vµ 7/8HF v× t•¬ng ®èi dÔ nu«i, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ng•êi ch¨n nu«i vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. Gièng bß Lai Sind (LS) vµ bß lai F1(HFxLS) mÆc dï dÔ nu«i nh•ng n¨ng suÊt thÊp. Ng•îc lai, gièng bß s÷a cao s¶n HF thuÇn tuy cho n¨ng suÊt cao nh•ng rÊt khã nu«i. Do vËy, trong ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i n•íc ta hiÖn nay nªn duy tr× ®µn bß lai h•íng s÷a cã tû lÖ 3/4HF vµ 7/8HF. §Ó thùc hiÖn c«ng viÖc ®ã, nghiªn cøu chän t¹o ®µn ®ùc gièng lai h•íng s÷a cã phÈm chÊt cao ®Ó æn ®Þnh nhãm gièng trªn c¬ së ®ã tõng b•íc chän läc n©ng cao chÊt l•îng gièng bß lai h•íng s÷a phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i ViÖt Nam lµ viÖc lµm cÇn thiÕt. V× vËy chóng t«i tiÕn hµnh ®Ò tµi: “Nghiªn cøu mét sè tÝnh tr¹ng sinh tr­ëng, ph¸t triÓn, chÊt l•îng tinh vµ tû lÖ phèi cã chöa cña bß ®ùc lai h•íng s÷a 3/4 vµ 7/8HF”. 4
  5. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp 1.2. Môc tiªu cña ®Ò tµi X¸c ®Þnh kÝch th•íc c¸c chiÒu ®o cña bß 3/4HF vµ 7/8 HF qua c¸c th¸ng tuæi. X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng t¨ng khèi l•îng cña bß 3/4HF vµ 7/8HF qua c¸c th¸ng tuæi. C¸c chØ tiªu vÒ chÊt l•îng tinh dÞch cña bß 3/4HF vµ 7/8HF. X¸c ®Þnh tû lÖ phèi gièng cã chöa cña bß 3/4HF vµ 7/8HF. X¸c ®Þnh mét sè ®Æc ®iÓm di truyÒn vÒ khèi l•îng cña bß 3/4HF vµ 7/8 HF qua c¸c th¸ng tuæi. Tõ ®ã g©y t¹o vµ chän läc ®•îc ®µn ®ùc gièng lai HF cã tû lÖ nguån gen 3/4HF vµ 7/8HF cã phÈm chÊt cao ®Ó æn ®Þnh nhãm gièng bß lai nh»m tõng b•íc chän läc n©ng cao chÊt l•îng gièng bß lai h•íng s÷a phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i nhiÖt ®íi nãng Èm cña ViÖt Nam. 5
  6. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp PhÇn 2 Tæng quan tµi liÖu 2.1. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n 2.1.1. Kh¸i niÖm vÒ chiÒu ®o Cao v©y: ®•îc ®o b»ng th•íc gËy lµ kho¶ng c¸ch tõ mÆt ®Êt ®Õn ®iÓm sau cña u vai. Cao khum: ®•îc ®o b»ng th•íc gËy lµ kho¶ng c¸ch tõ mÆt ®Êt ®Õn ®iÓm cao nhÊt cña x•¬ng khum. Dµi th©n chÐo: ®•îc ®o b»ng th•íc d©y hay th•íc gËy lµ kho¶ng c¸ch tõ phÝa tr•íc b¶ vai ®Õn phÝa sau u ngåi. Réng ngùc: ®•îc ®o b»ng th•íc gËy lµ kho¶ng c¸ch gi÷a 2 phÇn réng nhÊt cña phÇn ngùc tiÕp gi¸p phÝa sau x•¬ng b¶ vai. S©u ngùc: ®•îc ®o b»ng th•íc gËy lµ kho¶ng c¸ch tõ x•¬ng cét sèng ®Õn x•¬ng øc ngay sau b¶ vai t¹o thµnh ®•êng th¼ng vu«ng gãc víi mÆt ®Êt. Vßng ngùc: ®•îc ®o b»ng th•íc d©y lµ chu vi vßng ngùc tiÕp gi¸p phÝa sau x•¬ng b¶ vai. Vßng èng: ®•îc ®o b»ng th•íc d©y lµ chu vi cña 1/3 phÝa trªn cña x•¬ng bµn ch©n tr¸i phÝa tr•íc. 2.1.2. Kh¸i niÖm vÒ chÊt l•îng tinh ThÓ tÝch tinh dÞch cña 1 lÇn suÊt tinh (V): lµ l•îng tinh dÞch xuÊt ra trong 1 lÇn khai th¸c tinh. Nång ®é tinh trïng (C): lµ sè l•îng tinh trïng cã trong mét ml tinh dÞch. Ho¹t lùc tinh trïng (A): chØ tiªu nµy ®•îc ®¸nh gi¸ b»ng tû lÖ % tinh trïng tiÕn th¼ng so víi tæng sè tinh trïng quan s¸t ®•îc. 6
  7. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp Tû lÖ kú h×nh (K): lµ chØ tiªu nãi lªn sè l•îng tinh trïng cã h×nh d¹ng kh«ng b×nh th•êng chiÕm bao nhiªu % trong tæng sè tinh trïng ®· quan s¸t ®•îc. Ngoµi ra ®Ó ®¸nh gi¸ sù sinh tr•ëng ph¸t dôc cña bß ®ùc ng•êi ta th•êng tiÕn hµnh c©n khèi l•îng vµo c¸c thêi gian sau: s¬ sinh, 1 th¸ng, 3 th¸ng, 6 th¸ng, 12 th¸ng, 24 th¸ng tuæi C«ng thøc tÝnh khèi l•îng: Khèi l•îng (kg) = 89,8 x (vßng ngùc)2 x dµi th©n chÐo C¸c chiÒu ®o vßng ngùc, dµi th©n chÐo ®•îc tÝnh b»ng ®¬n vÞ: m 2.1.3. Kh¸i niÖm vÒ c¸c tham sè di truyÒn 2.1.3.1. HÖ sè di truyÒn HÖ sè di truyÒn lµ tû lÖ cña phÇn do kiÓu gen quy ®Þnh trong viÖc t¹o nªn gi¸ trÞ kiÓu h×nh. Cã thÓ hiÓu hÖ sè di truyÒn theo 2 c¸ch: hÖ sè di truyÒn theo nghÜa réng vµ hÖ sè di truyÒn theo nghÜa hÑp: 2 - HÖ sè di truyÒn theo nghÜa réng ( h G ) HÖ sè di truyÒn theo nghÜa réng biÓu thÞ phÇn ph•¬ng sai gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña c¸ thÓ ®•îc quyÕt ®Þnh bëi ph•¬ng sai gi¸ trÞ kiÓu gen. C«ng thøc tÝnh 2 VG h G = VP Trong ®ã: VG: ph•¬ng sai gi¸ trÞ kiÓu gen VP: ph•¬ng sai gi¸ trÞ kiÓu h×nh HÖ sè di truyÒn theo nghÜa réng cßn ®•îc gäi lµ møc ®é quyÕt ®Þnh di truyÒn. - HÖ sè di truyÒn theo nghÜa hÑp (h2) HÖ sè di truyÒn theo nghÜa hÑp biÓu thÞ gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña c¸ thÓ ®•îc quyÕt ®Þnh bëi gi¸ trÞ di truyÒn céng hay gi¸ trÞ gièng. 7
  8. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp C«ng thøc tÝnh: V h2= A VP Trong ®ã: VA: ph•¬ng sai gi¸ trÞ di truyÒn céng gép hay gi¸ trÞ gièng VP: ph•¬ng sai gi¸ trÞ kiÓu h×nh h2 > 0,4: tÝnh tr¹ng cã hÖ sè di truyÒn cao h2 < 0,2: tÝnh tr¹ng cã hÖ sè di truyÒn thÊp 2.1.3.2. HÖ sè t•¬ng quan di truyÒn (rA) HÖ sè t•¬ng quan di truyÒn: lµ mèi quan hÖ do c¸c gen quy ®Þnh ®ång thêi hai hoÆc nhiÒu tÝnh tr¹ng g©y ra. Cã thÓ lµ do tr•êng hîp mét gen quy ®Þnh hai hay nhiÒu tÝnh tr¹ng hoÆc cã thÓ lµ 2 hÖ thèng gen liªn kÕt ®iÒu khiÓn c¶ hai tÝnh tr¹ng. C«ng thøc tÝnh:  A( X ,Y ) rA (X,Y)=  A( X ) A(Y )  A( X ,Y ) : hiÖp ph•¬ng sai di truyÒn céng gép cña 2 tÝnh tr¹ng X,Y  A( X ) : ®é lÖch chuÈn gi¸ trÞ di truyÒn céng gép cña X δ A(Y) : ®é lÖch chuÈn di truyÒn céng gép cña Y 2.2. Sinh lý sinh tr•ëng, ph¸t dôc cña bß ®ùc 2.2.1. Sinh tr•ëng cña bß ®ùc C¬ së chñ yÕu cña sù sinh tr•ëng cña c¬ thÓ lµ sù sinh tr•ëng cña c¸c m« bµo, sù sinh tr•ëng gåm 2 qu¸ tr×nh lµ sinh s¶n vµ ph¸t triÓn, cã nghÜa lµ tÕ bµo ph©n chia c¸c tÕ bµo vµ c¸c tÕ bµo nhá lín dÇn lªn cã kÝch th•íc vµ thÓ vãc gièng tÕ bµo mÑ dÉn ®Õn sù t¨ng thÓ khèi cña tõng bé phËn c¬ thÓ hay toµn bé c¬ thÓ. 8
  9. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp Sù sinh tr•ëng lµ mét qu¸ tr×nh tÝch luü c¸c chÊt dinh d•ìng, lµ sù t¨ng chiÒu cao, chiÒu dµi, bÒ ngang, khèi l•îng cña tõng bé phËn hay toµn c¬ thÓ trªn c¬ së tÝnh di truyÒn vµ sù t¸c ®éng cña ngo¹i c¶nh. 2.2.2. Ph¸t dôc cña bß ®ùc Sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ kh«ng ph¶i chØ ë viÖc t¨ng chiÒu cao, chiÒu dµi, bÒ ngang, khèi l•îng mµ cßn ë chç hoµn thiÖn, t¨ng chøc n¨ng, tÝnh c¸ch cña tõng bé phËn trong c¬ thÓ. Ph¸t dôc lµ mét qu¸ tr×nh thay ®æi vÒ chÊt l•îng, tøc lµ sù t¨ng thªm, hoµn chØnh c¸c tÝnh chÊt, chøc n¨ng cña tõng bé phËn hay toµn bé c¬ thÓ vËt nu«i. Sinh tr•ëng vµ ph¸t dôc lµ 2 qu¸ tr×nh cña sù ph¸t triÓn, gi÷a chóng cã mèi liªn hÖ chÆt trÏ víi nhau cïng tiÕn hµnh song song, hç trî vµ thóc ®Èy cho nhau nh• mèi quan hÖ vÒ sè l•îng vµ chÊt l•îng. C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau cã thÓ sinh tr•ëng nhanh h¬n ph¸t dôc nh•ng cã lóc ph¸t dôc l¹i nhanh h¬n sù sinh tr•ëng. 2.2.3. §¸nh gi¸ sù sinh tr•ëng vµ ph¸t dôc cña bß ®ùc §Ó ®¸nh gi¸ sinh tr•ëng vµ ph¸t dôc ta th•êng dïng ph•¬ng ph¸p c©n ®Þnh kú khèi l•îng, ®o kÝch th•íc c¸c chiÒu c¬ thÓ. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c chiÒu ®o phô thuéc vµo tõng lo¹i gia sóc, kh¶ n¨ng sinh truëng (sinh tr•ëng nhanh kho¶ng c¸ch c©n ng¾n) môc ®Ých theo dâi. Nãi chung, kho¶ng c¸ch cÇn ®o rót ng¾n, nhËn xÐt sÏ chÝnh x¸c h¬n. Trong s¶n suÊt cã thÓ c©n ®o vµo c¸c thêi ®iÓm sau: - Bß: s¬ sinh, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 12, 18, 24, 36, 48 th¸ng - Trong nghiªn cøu: trong 10 – 15 ngµy hoÆc 3 – 5 ngµy cã thÓ ®o mçi ngµy mét lÇn. 9
  10. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp 2.2.4. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ sù sinh tr•ëng ph¸t dôc 2.2.4.1. Sinh tr•ëng tÝch lòy (Vi i=1 .n) Sinh tr•ëng tÝch lòy lµ khèi l•îng, kÝch th•íc, thÓ tÝch cña toµn c¬ thÓ hay tõng bé phËn c¬ thÓ t¹i thêi ®iÓm thùc hiÖn phÐp ®o. Vi ®­îc tÝnh theo c¸c ®¬n vÞ lµ: g,kg, mm, cm, m Thêi ®iÓm thùc hiÖn c¸c phÐp ®o (ti) ®­îc tÝnh lµ: ngµy, tuÇn, th¸ng §å thÞ sinh tr•ëng tÝch lòy lµ mét ®•êng cong h×nh ch÷ S, giai ®o¹n sinh tr•ëng ®å thÞ n»m ngang, giai ®o¹n giµ cçi ®å thÞ ®i xuèng. 2.2.4.2. Sinh tr•ëng tuyÖt ®èi (Ai i=1 n) §é sinh tr•ëng tuyÖt ®èi lµ khèi l•îng, kÝch th•íc, thÓ tÝch cña toµn c¬ thÓ hay cña tõng c¬ thÓ t¨ng lªn theo thêi gian. Ai ®•îc tÝnh theo c¸c ®¬n vÞ lµ: g/th¸ng, kg/th¸ng, mm/ngµy, cm/th¸ng Thêi gian ti ®­îc tÝnh lµ: ngµy, tuÇn, th¸ng Vi Vi 1 C«ng thøc tÝnh nh• sau: Ai= ti ti 1 Trong ®ã: Vi -1 lµ khèi l•îng, kÝch th•íc, thÓ tÝch ë ®Çu thêi kú t•¬ng øng ti -1 Vi lµ khèi l•îng, kÝch th•íc thÓ tÝch ë thêi kú tiÕp theo t•¬ng øng ti §å thÞ sinh tr•ëng tuyÖt ®èi cã d¹ng ®•êng cong gÇn gièng nh• Parabon biÓu thÞ gi¸ trÞ b×nh qu©n trªn tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cô thÓ. 2.2.4.3. Sinh tr•ëng t•¬ng ®èi (Ri,i=1 n) §é sinh tr•ëng t•¬ng ®èi lµ khèi l•îng, kÝch th•íc, thÓ tÝch cña toµn bé c¬ thÓ hay cña tõng bé phËn c¬ thÓ t¹i thêi ®iÓm sau t¨ng lªn so víi thêi ®iÓm sinh tr•ëng tr•íc. Ri ®•îc tÝnh theo ®¬n vÞ % 10
  11. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp Thêi gian ti ®•îc tÝnh lµ: ngµy, th¸ng, tuÇn Vi Vi 1 C«ng thøc tÝnh nh• sau: Ri= (Vi + Vi 1 ) / 2 Trong ®ã: Vi -1 lµ khèi l•îng, kÝch th•íc t¹i thêi ®iÓm tr•íc Vi lµ khèi l•îng, kÝch th•íc t¹i thêi ®iÓm sau §å thÞ sinh tr•ëng t•¬ng ®èi lµ d¹ng ®•êng cong gÇn nh• h×nh Hyperbon liªn tôc gi¶m dÇn theo løa tuæi. 2.3. C¸c quy luËt sinh tr•ëng vµ ph¸t dôc cña bß ®ùc Lóc tr•ëng thµnh kh«ng chØ lµ sù phãng to cña bß lóc s¬ sinh. Bëi v× trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, mçi giai ®o¹n sinh tr•ëng ph¸t dôc cña bß ®Òu tu©n theo mét quy luËt nhÊt ®Þnh. 2.3.1. Quy luËt sinh tr•ëng ph¸t dôc kh«ng ®ång ®Òu Quy luËt nµy thÓ hiÖn ë mét sè khÝa c¹nh sau: Kh«ng ®ång ®Òu vÒ sù t¨ng träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ ë c•êng ®é sinh tr•ëng tÝch luü tuyÖt ®èi vµ t•¬ng ®èi cña bß. Bª sinh tr•ëng tuyÖt ®èi chËm nh•ng sinh tr•ëng t•¬ng ®èi nhanh, bß th× ng•îc l¹i. C•êng ®é sinh tr•ëng tuyÖt ®èi trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c¬ thÓ mÑ thÊp nh•ng ®é sinh tr•ëng t•¬ng ®èi bao giê còng cao vµ v•ît xa giai ®o¹n ph¸t triÓn ngoµi c¬ thÓ mÑ. Kh«ng ®ång ®Òu vÒ sù ph¸t triÓn ngo¹i h×nh d¸ng vãc. Nguyªn nh©n cña hiÖn t•îng nµy lµ sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu cña hÖ x•¬ng. Giai ®o¹n bµo thai ph¸t triÓn chiÒu cao ch©n lµ chÝnh v× chiÒu dµi c¬ thÓ ng¾n, hÑp nh•ng cã d¸ng cao so víi bß lóc tr•ëng thµnh. Sau khi ra ngoµi c¬ thÓ mÑ, bß b¾t ®Çu ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ chiÒu dµi sau ®ã lµ chiÒu s©u cuèi cïng lµ chiÒu réng. 11
  12. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp Kh«ng ®ång ®Òu trong sù ph¸t triÓn cña c¸c bé phËn trong c¬ thÓ. Cã thÓ chia tèc ®é ph¸t triÓn cña c¬ thÓ thµnh 3 møc kh¸c nhau: nhanh, trung b×nh, chËm, øng víi mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn trong vµ ngoµi c¬ thÓ. Sù ph¸t triÓn cña c¸c bé phËn trong c¬ thÓ Giai Giai ®o¹n ph¸t triÓn ngoµi c¬ thÓ mÑ ®o¹n 1 2 3 ph¸t 1 Da, c¬ X•¬ng, tim Ruét triÓn 2 M¸u, d¹ dµy ThËn L¸ch, l•ìi trong c¬ Gan, phæi, 3 DÞch hoµn N·o thÓ mÑ khÝ qu¶n 2.3.2. Quy luËt sinh tr•ëng vµ ph¸t dôc theo tÝnh chu kú Quy luËt nµy thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh: TÝnh chu kú trong ho¹t ®éng sinh lý cña c¬ thÓ: chu kú ho¹t ®éng sinh dôc cña bß; tr¹ng th¸i h•ng phÊn, øc chÕ cña hÖ thÇn kinh cao cÊp. TÝnh chu kú trong sù t¨ng träng cña c¬ thÓ bß: Do sù t¨ng sinh cña c¸c tÕ bµo cã tÝnh chu kú. Cã thêi kú t¨ng sinh m¹nh, cã thêi kú t¨ng sinh yÕu råi l¹i m¹nh mµ sù t¨ng träng cña bß khi nhiÒu khi Ýt cã thÓ biÓu diÔn thµnh lµn sãng chu kú. TÝnh chu kú trong sù trao ®æi chÊt: C¸c chu tr×nh trao ®æi ®•êng (Creb), chu kú cña sù ®ång ho¸ vµ dÞ ho¸ 2.3.3. Quy luËt sinh tr•ëng ph¸t dôc theo giai ®o¹n Kh«ng nh÷ng b¶n th©n bß sinh tr•ëng, ph¸t dôc theo c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau mµ ngay tõng c¬ quan bé phËn trong c¬ thÓ còng sinh tr•ëng vµ ph¸t dôc theo nh÷ng giai ®o¹n kh¸c nhau. 12
  13. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp Trong suèt qu¸ tr×nh sinh tr•ëng vµ ph¸t dôc, c¬ thÓ gia sóc tr¶i qua nh÷ng thêi kú nhÊt ®Þnh vµ chÝnh trong nh÷ng thêi kú nµy chóng ®ßi hái nh÷ng ®iÒu kiÖn sèng nhÊt ®Þnh. Cã thÓ chia qu¸ tr×nh sinh tr•ëng, ph¸t dôc cña gia sóc thµnh c¸c giai ®o¹n vµ c¸c thêi kú sau ®©y: 2.3.3.1. Giai ®o¹n trong c¬ thÓ mÑ Thêi kú ph«i tö: tõ lóc trøng ®•îc thô tinh ®Õn khi hîp tö b¸m chÆt vµo niªm m¹c sõng tö cung. Trong thêi kú nµy ph«i ph©n chia rÊt m¹nh, chÊt dinh d•ìng cung cÊp cho ph«i chñ yÕu lµ no·n hoµng cña trøng vµ mét phÇn chÊt dÞch cña tö cung bß mÑ. Thêi kú tiÒn thai: tõ lóc hîp tö b¸m chÆt vµo niªm m¹c tö cung ®Õn khi xuÊt hiÖn nh÷ng nÐt ®Æc tr•ng vÒ gi¶i phÉu sinh lý vµ trao ®æi chÊt cña c¸c mÇm, cña c¸c c¬ quan. Thêi kú nµy thai sinh tr•ëng ph¸t dôc m¹nh, hÖ thèng thÇn kinh, tiªu ho¸, tuÇn hoµn, bé x•¬ng b¾t ®Çu h×nh thµnh, chÊt dinh d•ìng ®•îc c¬ thÓ mÑ cung cÊp qua hÖ thèng m¹ch m¸u nèi liÒn bµo thai, nhau thai. Thêi kú thai nhi: tõ lóc kÕt thóc thêi kú tiÒn thai ®Õn khi gia sóc non ®•îc sinh ra. Trong thêi kú nµy, 4 ch©n, c¸c c¬ quan c¶m gi¸c, l«ng, ®u«i h×nh thµnh, c¸c c¬ quan t¨ng sinh nhanh chãng lµm cho 3/4 khèi l•îng s¬ sinh h×nh thµnh trong giai ®o¹n ®ã. V× vËy, cÇn cung cÊp cho c¬ thÓ mÑ ®Çy ®ñ c¸c chÊt dinh d•ìng ®Æc biÖt lµ protein vµ chÊt kho¸ng. 2.3.3.2. Giai ®o¹n ngoµi c¬ thÓ mÑ Giai ®o¹n nµy gåm 5 thêi kú: - Thêi kú s¬ sinh: tõ lóc míi ®Î ®Õn 1-2 tuÇn tuæi. Thêi kú nµy bª non ®•îc nu«i b»ng s÷a ®Çu cã chøa hµm l•îng globulin, globulin l¹i liªn quan tíi kh¶ n¨ng ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ. MÆt kh¸c, s÷a ®Çu chøa mét hµm l•îng protein dÔ tiªu, nhiÒu vitamin, mét sè chÊt kho¸ng cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña bª non. Cho bó s÷a ®Çu ®Çy ®ñ lµ biÖn ph¸p kü thuËt quan träng n©ng cao søc kháe vµ tû lÖ nu«i sèng cña bª non. 13
  14. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp - Thêi kú bó s÷a: tõ lóc vµi 3 tuÇn tuæi ®Õn khi cai s÷a. ChÊt dinh d•ìng chñ yÕu ë giai ®o¹n nµy lµ s÷a mÑ, cÇn bæ sung sím thøc ¨n cho bª v× ngoµi t¸c dông tho¶ m·n nhu cÇu dinh d•ìng mµ b¶n th©n s÷a mÑ kh«ng ®¸p øng ®ñ, cßn cã t¸c dông kÝch thÝch bé m¸y tiªu ho¸ ph¸t triÓn, t¨ng kh¶ n¨ng lîi ®ông thøc ¨n sau nµy. Thêi gian bó s÷a mÑ cña bª lµ 4 ®Õn 6 th¸ng. - Thêi kú ph¸t triÓn sinh dôc: lóc nµy sù ph©n biÖt tÝnh dôc b¾t ®Çu râ rÖt dÇn. Bß dÇn dÇn thµnh thôc vÒ tÝnh, ngo¹i h×nh, tÝnh t×nh còng nh• biÕn ®æi nhÊt ®Þnh: con ®ùc c¬ b¾p ph¸t triÓn, c¬ thÓ në nang, c©n ®èi, tÝnh t×nh còng m¹nh d¹ng hung h¨ng h¬n. Thêi gian thµnh thôc vÒ tÝnh: Bß ®ùc: 12-18 th¸ng. - Thêi kú tr•ëng thµnh: thêi kú nµy con vËt ph¸t triÓn hoµn chØnh, cã kh¶ n¨ng sinh s¶n cµy kÐo, cho s÷a tèt nhÊt nÕu nu«i d•ìng ch¨m sãc, sö dông hîp lý sÏ cho hiÖu qu¶ cao khi con vËt tr•ëng thµnh. - Thêi kú giµ cçi: kh¶ n¨ng s¶n suÊt cña bß dÇn dÇn gi¶m ®i vµ mÊt h¼n khi con vËt giµ, c¸c ho¹t ®éng sinh lý vµ søc khoÎ còng gi¶m sót. Thêi kú nµy ®Õn sím hay muén kh«ng chØ do tuæi t¸c quyÕt ®Þnh vµ cßn phô thuéc vµo chÕ ®é ch¨m sãc, chÕ ®é sö dông. 2.3.4. C¸c nh©n tè ¶nh h•ëng tíi sinh tr•ëng, ph¸t dôc 2.3.4.1. Nh©n tè di truyÒn Trong qu¸ tr×nh sinh tr•ëng yÕu tè di truyÒn chi phèi sù sinh tr•ëng vµ ph¸t dôc khiÕn nã thÓ hiÖn nh÷ng ®Æc ®iÓm cña gièng, dßng hä vµ c¸ thÓ. Ng•êi ta ph©n chia thµnh 3 hÖ thèng gen chi phèi sù ph¸t triÓn cña tÝnh tr¹ng: - Gen ¶nh h•ëng tíi toµn bé tÝnh tr¹ng. - Gen ¶nh h•ëng tíi nhãm tÝnh tr¹ng liªn quan. - Gen ¶nh h•ëng tíi tõng tÝnh tr¹ng riªng lÎ. TÝnh di truyÒn vÒ mÆt søc s¶n xuÊt cao hay thÊp, chuyªn ho¸ hay kiªm dông ¶nh h•ëng tíi sinh tr•ëng, ph¸t dôc cña c¸c bé phËn trùc tiÕp s¶n xuÊt. 14
  15. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp §Ó t¹o nªn tÝnh di truyÒn mong muèn, cÇn khÐo lÐo chän läc tÝnh di truyÒn vµ phèi hîp tèt ®ùc c¸i ®Ó tÝnh di truyÒn ®•îc truyÒn cho ®êi con lai lµ biÖn ph¸p tÝnh cùc ®Ó t¹o nªn yÕu tè di truyÒn cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn. 2.3.4.2. Nh©n tè ngo¹i c¶nh Cïng víi c¸c ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, khÝ hËu th× chÕ ®é nu«i d•ìng lµ yÕu tè ngo¹i c¶nh ¶nh h•ëng quan träng nhÊt tíi sù sinh tr•ëng, ph¸t dôc cña bß ®ùc. Trong qu¸ tr×nh sinh tr•ëng, ph¸t dôc cña bß nÕu mét giai ®o¹n nµo ®ã nu«i d•ìng kh«ng tèt sinh tr•ëng ph¸t dôc ngõng trÖ, ®Ó l¹i nh÷ng dÊu vÕt trªn ngo¹i h×nh cña bß. Nu«i d•ìng tèt, bß sinh tr•ëng ph¸t dôc nhanh vµ ng•îc l¹i. T¸c ®éng b»ng c¸c yÕu tè dinh d•ìng ch¨m sãc, tiÓu khÝ hËu chuång nu«i chÝnh lµ c¸c biÖn ph¸p ®iÒu khiÓn sinh tr•ëng, ph¸t dôc cña bß. 2.4. Mét sè ®Æc ®iÓm sinh lý sinh dôc cña bß ®ùc 2.4.1. Gi¶i phÉu c¬ quan sinh dôc cña bß ®ùc Gi¶i phÉu ®Þnh vÞ c¸c c¬ quan chi tiÕt cña bé m¸y sinh s¶n cña bß ®ùc ta thÊy mét sè bé phËn quan träng lµ dÞch hoµn, dÞch hoµn phô, èng dÉn tinh vµ c¸c tuyÕn sinh dôc phô. 2.4.1.1. DÞch hoµn Bß ®ùc cã 2 dÞch hoµn ®•îc treo phÝa ngoµi c¬ thÓ trong bao dÞch hoµn. DÞch hoµn cã 2 chøc n¨ng c¬ b¶n lµ s¶n xuÊt tinh trïng vµ tiÕt hãc m«n. N¬i s¶n xuÊt tinh trïng trong dÞch hoµn lµ c¸c èng sinh tinh. N¬i s¶n suÊt ra c¸c hãc m«n lµ c¸c tÕ bµo Leydig. DÞch hoµn hµng ngµy s¶n xuÊt ra mét l•îng lín tinh trïng. XÊp xØ 90% thÓ tÝch dÞch hoµn chøa ®ùng hµng tr¨m mÐt èng sinh tinh rÊt nhá. C¸c èng nµy ®•îc nèi liÒn víi nhau thµnh mét m¹ng l•íi ch»ng chÞt. Cßn l¹i 10% thÓ 15
  16. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp tÝch dÞch hoµn chøa c¸c m« liªn kÕt, m¹ch m¸u, m¹ch b¹ch huyÕt vµ tÕ bµo Leydig tiÕt ra hãc m«n. V¸ch èng sinh tinh lµ mét mµng ®¸y cã mét sè tÕ bµo sau nµy s¶n xuÊt ra tinh trïng (nguyªn bµo tinh). Cïng víi c¸c nguyªn bµo tinh cã hµng lo¹t c¸c tÕ bµo lín h¬n nhiÒu gäi lµ tÕ bµo Sectoli cã chøc n¨ng hç trî vµ nu«i d•ìng tinh trïng ®ang h×nh thµnh khi chóng chuyÓn tõ v¸ch ra xoang èng sinh tinh, èng nµy còng tiÕt nhiÒu dÞch vµo xoang èng. DÞch nµy cã vai trß quan träng trong viÖc vËn chuyÓn tinh trïng khái dÞch hoµn ®Ó vµo ®•êng sinh s¶n. Tinh trïng sau khi ®•îc sinh ra trong c¸c èng dÉn tinh sÏ ®i qua mét hÖ thèng èng dÉn ra. Trong mçi dÞch hoµn c¸c èng sinh tinh còng ®æ vµo kho¶ng 15 èng dÉn ra ®Ó ®•a tinh trïng vµ dÞch tiÕt cña èng sinh tinh ®Õn phÇn ngoµi cña dÞch hoµn. C¸c èng dÉn ra nèi nªn trªn bÒ mÆt ë phÇn ®Ønh dÞch hoµn vµ ®æ vµo dÞch hoµn phô. DÞch hoµn ®Æc biÖt t¨ng nhanh vÒ kÝch th•íc khi bß ®ùc s¾p ®Õn tuæi thµnh thôc, ph¶n ¸nh sù thµnh thôc vµ t¨ng vÒ kÝch th•íc cña c¸c èng sinh tinh d•íi t¸c ®éng cña c¸c hãc m«n sinh dôc. DÞch hoµn bß tiÕp tôc t¨ng tr•ëng sau khi thµnh thôc, mÆc dï rÊt chËm, vµ ®¹t ®Õn kÝch th•íc tr•ëng thµnh khi ®¹t 4-5 n¨m tuæi. Sau 7-8 n¨m dÞch hoµn gi¶m dÇn vÒ kÝch th•íc. Sù gi¶m kÝch th•íc nµy chñ yÕu do sù l·o ho¸. 2.4.1.2. DÞch hoµn phô C¸c èng dÉn ra tõ dÞch hoµn tËp trung l¹i h×nh thµnh nªn mét èng ®¬n gäi lµ dÞch hoµn phô. Mçi dÞch hoµn cã mét dÞch hoµn phô. CÊu t¹o dÞch hoµn phô gåm cã ®Çu, th©n, ®u«i vµ cã thÓ sê thÊy b×u d¸i. MÆc dï chØ cã mét èng nh•ng dÞch hoµn phô rÊt gÊp khóc vµ cã chiÒu dµi 40-60 m. DÞch hoµn phô cã mét sè chøc n¨ng chÝnh lµ hÊp thu dÞch chuyÓn, lµm truëng thµnh vµ dù tr÷ tinh trïng. Mét l•îng lín dÞch ®•îc hÊp thu trong dÞch hoµn phô vµ khi tinh trïng ®Õn ®•îc phÇn ®u«i cña dÞch hoµn phô th× chóng cã nång ®é rÊt cao. Vai trß hÊp thu dÞch cña dÞch hoµn phô còng gióp cho viÖc 16
  17. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp vËn chuyÓn t•¬ng tù nh• chuyÓn ®éng cña mét sè tÕ bµo cña èng dÉn ra dÞch bµo. C¸c tÕ bµo nµy cã l«ng nhu vµ ho¹t ®éng cña c¸c l«ng nhu nµy sÏ gióp cho tinh trïng vËn ®éng. PhÇn ®u«i cña dÞch hoµn phô ho¹t ®éng nh• mét kho chøa tinh trïng. Tinh trïng ë trong ®u«i dÞch hoµn phô hÇu nh• kh«ng vËn ®éng d•êng nh• ë tr¹ng th¸i tiÒm sinh, cã nghÜa lµ chóng cÇn rÊt Ýt n¨ng l•îng hoÆc dinh d•ìng ®Ó sèng. Khi con ®ùc kh«ng khai th¸c tinh hay phèi gièng th× viÖc s¶n xuÊt tinh trïng vÉn kh«ng ngõng, do vËy tinh trïng bÞ bµi tiÕt ra qua thñ d©m hoÆc th¶i chËm qua bãng ®¸i vµ th¶i ra ngoµi qua èng n•íc tiÓu. 2.4.1.3. èng dÉn tinh èng dÉn tinh lµ mét èng cã c¬ ch¾c ch¹y tõ ®u«i dÞch hoµn phô ë ®¸y dÞch hoµn ng•îc theo dÞch hoµn ®Õn phång èng dÉn tinh. Kh¸c víi dÞch hoµn phô, èng dÉn tinh lµ mét èng th¼ng vµ kh¸ dµi. Hai èng dÉn tinh hîp víi nhau t¹o thµnh phång èng dÉn tinh, gÆp èng dÉn n•íc tiÓu tõ bµng quang cïng víi chÊt tiÕt cña mét sè tuyÕn sinh dôc phô ®æ vµo mét èng chung gäi lµ niÖu ®¹o. 2.4.1.4. C¸c tuyÕn sinh dôc phô Cã 4 tuyÕn phô sinh sinh ra c¸c chÊt tiÕt ®ãng gãp vµo thµnh phÇn tinh thanh. - Phång èng dÉn tinh: v¸ch cña phång èng dÉn tinh dÇy vµ cã mét sè tÕ bµo ph©n tiÕt. CÆp phång èng dÉn tinh còng ho¹t ®éng nh• mét bÓ dù tr÷ sè l•îng nhá tinh dÞch ®ñ cho mét hoÆc hai lÇn phãng tinh. - TuyÕn tinh nang: tuyÕn nµy n»m ë hai bªn thµnh vµ kÕt thóc cña èng dÉn tinh. Nã tiÕt mét phÇn quan träng cña tinh thanh nhê chÊt tiÕt giµu fructoza vµ axit xitric. - TuyÕn tiÒn liÖt: tuyÕn tiÒn liÖt n»m cuèi èng dÉn tinh, ®Çu niÖu ®¹o, v¾t ngang qua cæ bµng quang vµ chia thµnh 2 thuú. TuyÕn nµy cã nhiÒu lç ®æ vµo niÖu ®¹o víi dÞch tiÕt ra giµu axit amin vµ c¸c enzim kh¸c nhau. 17
  18. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp - TuyÕn cñ hµnh: tuyÕn cñ hµnh lµ tuyÕn cã lç tiÕt gÇn d•¬ng vËt nhÊt, nã tiÕt dÞch “röa” ngay tr­íc mçi lÇn phãng tinh vµ cã t¸c dông lµm vÖ sinh ®•êng sinh dôc ®ùc vµ c¸i. 2.4.2. Tinh dÞch cña bß ®ùc Tinh dÞch cã nång ®é cao tõ dÞch hoµn phô ®æ vµo èng dÉn tinh sÏ hçn hîp víi c¸c chÊt tuyÕn sinh dôc phô ®Ó h×nh thµnh tinh dÞch. Do vËy tinh dÞch gåm 2 phÇn kh¸c nhau; tinh trïng vµ tinh thanh. 2.4.2.1. Tinh trïng - H×nh th¸i tinh trïng Tinh trïng gåm 3 phÇn chÝnh: ®Çu, th©n vµ ®u«i Thµnh phÇn chÝnh cña ®Çu lµ nh©n rÊt ®Æc chøa ADN vµ ®•îc bao bäc bëi mét mµng nh©n cã søc kh¸ng cao. PhÝa trªn ®Çu ®•îc phñ bëi acrosom cã chøa mét sè men ph©n gi¶i protein vµ hyaluronidaza rÊt quan träng khi thô tinh. PhÇn sau nh©n ®•îc bao phñ bëi mò nh©n vµ trªn toµn bé cÊu tróc nµy, kÓ c¶ th©n vµ ®u«i, lµ mét mµng nguyªn sinh chÊt máng. PhÇn th©n dµy cã chøa mét phÇn nh©n vµ chøa ty l¹p thÓ cÇn thiÕt cho h« hÊp vµ qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt. §u«i chøa mét sè sîi däc, gióp cho qu¸ tr×nh vËn ®éng cña tinh trïng. Tinh trïng chøa rÊt Ýt c¸c chÊt kh¸c ngoµi vËt chÊt di truyÒn cÇn thiÕt cho thô tinh vµ do cã Ýt chÊt dinh d•ìng nªn nã ph¶i dùa vµo nguån dinh d•ìng cña m«i tr•êng. - Sù t¹o tinh vµ chÝn cña tinh trïng Qu¸ tr×nh sinh tinh vµ thµnh thôc cña tinh trïng diÔn ra liªn tôc trong n¨m. Tuy nhiªn, c•êng ®é cã thay ®æi chót Ýt theo mïa. Qu¸ tr×nh t¹o tinh b¾t ®Çu tõ khi ph©n chia nguyªn bµo tinh cho ®Õn khi bµi tiÕt tinh trïng vµo xoang èng dÉn tinh, kÐo dµi trong 48-50 ngµy. C¸c nguyªn bµo tinh ph©n chia vµ biÖt ho¸ qua 1 lo¹t ph©n bµo, cuèi cïng h×nh thµnh nªn tinh trïng. Khi tinh trïng 18
  19. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp ®•îc h×nh thµnh ®Çy ®ñ chóng sÏ ®•îc ®Èy ra hÇu nh• tù do trong xoang èng sinh tinh. TiÕp theo tinh trïng di chuyÓn trong èng phô dÞch hoµn trong kho¶ng 14-22 ngµy, phô thuéc vµo tÇn sè khai th¸c tinh. Trong qu¸ tr×nh di chuyÓn nµy tinh trïng thµnh thôc dÇn vµ hoµn toµn thµnh thôc trong thêi gian tÝch l¹i ë ®u«i phô dÞch hoµn. Thùc ra thêi gian t¹o tinh trong c¸c èng sinh tinh rÊt æn ®Þnh (48 ngµy) vµ hÇu nh• kh«ng bÞ thay ®æi do chÕ ®é nu«i d•ìng vµ sö dông bß ®ùc. Tinh trïng tr•ëng thµnh vµ chÝn ®•îc tÝch l¹i trong phÇn ®u«i phô dÞch hoµn vµ cã thÓ sèng ë ®©y mét ®Õn hai th¸ng. 2.4.2.2. Tinh thanh Chøc n¨ng chñ yÕu cña tinh thanh lµ cung cÊp mét m«i tr•êng thÝch hîp trong ®ã tinh trïng cã thÓ sèng ®•îc sau khi xuÊt tinh. Tinh trïng hÇu nh• kh«ng vËn ®éng trong phång èng dÉn tinh nh•ng sÏ cã kh¶ n¨ng vËn ®éng ®•îc ngay sau khi ®•îc hçn hîp víi tinh thanh khi c¶ hai ®ång thêi ®•îc xuÊt ra trong mçi lÇn phãng tinh. Tinh thanh chøa nhiÒu lo¹i muèi, axÝt amin vµ men gãp phÇn vµo ho¹t ®éng sèng vµ trao ®æi chÊt cña tinh trïng. §•êng fructoza do tói tinh tiÕt ra lµ nguån n¨ng l•îng chñ yÕu cho tinh trïng. §•êng fructoza khi ®•îc sö dông sÏ ®•îc chuyÓn ho¸ thµnh axÝt lactic. Sù h×nh thµnh vµ tÝch luü axit lactic nµy sÏ lµm cho tinh trïng sèng l©u h¬n. Tinh thanh còng chøa mét sè dung dÞch ®Öm lµm cho pH kh«ng bÞ thay ®æi. Tèc ®é sö dông ®•êng fructoza vµ tÝch tô axit lactic phô thuéc vµo nhiÖt ®é. Do vËy trong thô tinh nh©n t¹o ®Ó duy tr× mét mÉu tinh dÞch trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, ng•êi ta sö dông nhiÖt ®é thÊp ®Ó lµm l¹nh mÉu tinh nh»m gi¶m kh¶ n¨ng vËn ®éng cña tinh trïng vµ b¶o tån ®•êng fructoza. C¸c chÊt pha lo·ng tinh dÞch còng cã c¸c chÊt ®Öm ®Ó æn ®Þnh pH. 19
  20. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp 2.4.3. C¸c ph¶n x¹ sinh dôc cña bß ®ùc C¸c ph¶n x¹ sinh dôc cña bß ®ùc ®Òu lµ c¸c ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn. §ã lµ mét chuçi ph¶n x¹ phøc t¹p, liªn hoµn (bao gåm c¸c ho¹t ®éng c•¬ng cøng d•¬ng vËt, giao cÊu vµ phãng tinh dÞch). Nh÷ng ph¶n x¹ nµy chØ h×nh thµnh sau khi con ®ùc b¾t ®Çu thµnh thôc vÒ tÝnh dôc. Sù biÓu hiÖn cña c¸c ph¶n x¹ nµy phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh t¸c ®éng ®Õn con ®ùc. Ng•êi ta chia ra 5 lo¹i ph¶n x¹ vµ chóng xuÊt hiÖn kÕ tiÕp nhau theo tr×nh tù nh• sau. 2.4.3.1. Ph¶n x¹ ham muèn sinh dôc Ph¶n x¹ ham muèn sinh dôc lµ kh©u ®Çu tiªn cña mét chuçi c¸c ph¶n x¹ sinh dôc phøc t¹p. Ph¶n x¹ nµy biÓu hiÖn ë chç con ®ùc t×m vµ theo con c¸i khi con ®ùc tiÕp xóc víi con c¸i vµo giai ®o¹n ®éng dôc, qua c¸c c¬ quan nhËn c¶m cña con ®ùc nh• thÞ gi¸c (nhËn biÕt d¸ng vÎ, ®éng t¸c chê ®îi cña con c¸i), thÝnh gi¸c (nghe tiÕng kªu rèng rÝt cña con c¸i), khøa gi¸c (nhËn biÕt pheromon tiÕt ra tõ c¬ quan sinh dôc cña con c¸i ®éng dôc), xóc gi¸c (qua tiÕp xóc trùc tiÕp, cä s¸t, liÕm ). Nh÷ng tÝn hiÖu nµy ®•îc chuyÒn tíi trung khu giao phèi ë hµnh tuû d•íi d¹ng xung ®iÖn, g©y h•ng phÊn trung khu nµy vµ xung ®éng thÇn kinh ®•îc dÉn truyÒn lªn vá n·o, lµm dÊy lªn ph¶n øng h•ng phÊn, con ®ùc ®ßi hái giao phèi. H•ng phÊn tÝnh dôc lµ ph¶n x¹ m¹nh cña thÇn kinh, nã øc chÕ ph¶n x¹ kh¸c (nh• con vËt bá ¨n uèng, ®i lang thang ). Cßn ®èi víi néi tiÕt hocmon h•íng sinh dôc cña tuyÕn yªn kÝch thÝch gi¶i phãng androgen cña tÕ bµo Ledig trong dÞch hoµn, lµm ph¸t sinh vµ duy tr× c¸c ®Æc ®iÓm sinh dôc thø cÊp cña con ®ùc. 2.4.3.2. Ph¶n x¹ c•¬ng cøng d•¬ng vËt Ph¶n x¹ nµy thÓ hiÖn b»ng c¸c thay ®æi c¬ quan sinh dôc tr•íc khi giao phèi. Ph¶n øng h•ng phÊn kÝch thÝch sinh dôc lµm gi·n në c¸c ®éng m¹ch, cung cÊp m¸u cho c¸c thÓ hæng cña d•¬ng vËt (®Æc biÖt lµ phÇn gèc), lµm m¸u 20
  21. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp ø l¹i, kh«ng theo tÜnh m¹ch ®Ó vÒ tim ®•îc. KÕt qu¶ d•¬ng vËt c•¬ng cøng, gia t¨ng ®­êng kÝnh vµ ®é dµi (do ®o¹n cong h×nh ch÷ “S” duçi th¼ng ra) ®Ó ®•a vµo ©m ®¹o cña con c¸i. Ph¶n x¹ c•¬ng cøng cã thÓ ®•îc t¨ng c•êng hoÆc øc chÕ bëi nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau (h×nh d¸ng mïi vÞ cña con c¸i ) 2.4.3.3. Ph¶n x¹ nh¶y Ph¶n x¹ nµy thÓ hiÖn b»ng con ®ùc nh¶y lªn l•ng con c¸i vµ gh× chÆt b»ng hai ch©n tr•íc. §èi víi nh÷ng ®ùc gièng chØ sö dông cho giao phèi trùc tiÕp trong thêi gian dµi th× chóng chØ nh¶y khi con c¸i ®éng dôc. Khi chuyÓn con ®ùc nµy sang huÊn luyÖn ®Ó khai th¸c tinh th× rÊt khã kh¨n. Do vËy, viÖc huÊn luyÖn ®ùc gièng nh¶y gi¸ ®Ó khai th¸c tinh dÞch th× ph¶i tiÕn hµnh ngay tõ ®Çu, khi ®ùc gièng míi b¾t ®Çu ®•a vµo sö dông. 2.4.3.4.Ph¶n x¹ giao phèi Ph¶n x¹ nµy biÓu hiÖn b»ng viÖc con ®ùc ®•a d•¬ng vËt vµo ©m ®¹o cña con c¸i vµ mét lo¹t c¸c ®éng t¸c tiÕp nh»m chuÈn bÞ cho viÖc phãng tinh. C•êng ®é ph¶n x¹ nµy phô thuéc vµo c¸c kÝch thÝch do tiÕp xóc, c¶m gi¸c vµ nhiÖt ®é. Do vËy, khi khai th¸c tinh dÞch ©m ®¹o gi¶ cÇn chuÈn bÞ chu ®¸o, ®¶m b¶o ¸p suÊt, nhiÖt ®é vµ ®é trßn cÇn thiÕt. Ở bß ®ùc, khi d•¬ng vËt thß ra, do sù s¾p xÕp cña cÈu tróc mµng bäc quy ®Çu nªn khi mµng bäc duçi ra sÏ lµm cho d•¬ng vËt xoay lç niÖu sinh dôc sÏ quay theo chiÒu kim ®ång hå mét gãc 300o khi xuÊt tinh. Trong giao phèi tù nhiªn, hiÖn t•îng nµy s¶y ra khi d•¬ng vËt cho vµo ©m ®¹o. Thêi gian giao cÊu lµ kho¶ng 1-2 gi©y. Khi con ®ùc ®•îc d•¬ng vËt vµo ©m ®¹o, nã sÏ thóc m¹nh tíi tr•íc vµ xuÊt tinh ngay. 21
  22. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp 2.4.3.5. Ph¶n x¹ phãng tinh §©y lµ ph¶n x¹ cuèi cïng trong mét chuçi c¸c ph¶n x¹ sinh dôc phøc t¹p, kh«ng ®iÒu kiÖn. Nã ®•îc biÓu hiÖn b»ng viÖc tinh dÞch ®•îc phãng ra tõ ®•êng sinh dôc cña con ®ùc. Ph¶n x¹ nµy ®•îc thùc hiÖn nhê sù co c¸c c¬ ë phô dÞch hoµn, èng dÉn tinh, c¸c tuyÕn sinh dôc phô vµ ®•¬ng niÖu sinh dôc d•íi t¸c ®éng cña oxytoxin do tuyÕn yªn tiÕt ra. C•êng ®é cña ph¶n x¹ phãng tinh quyÕt ®Þnh sè l•îng vµ chÊt l•îng tinh dÞch phãng ra. 2.5. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h•ëng tíi søc s¶n suÊt tinh 2.5.1. Gièng Tuú tõng gièng tÇm vãc to hay nhá, c•êng ®é trao ®æi chÊt m¹nh hay yÕu, kh¶ n¨ng thÝch nghi víi thêi tiÕt khÝ hËu tèt hay kh«ng mµ cã sè l•îng vµ chÊt l•îng s¶n xuÊt tinh dÞch kh¸c nhau. VÝ dô, bß ®ùc gièng «n ®íi (800- 1000 kg) mçi lÇn lÊy tinh cã thÓ cho 8-9 ml hay thËm chÝ 10-15 ml, cßn bß néi cña ta chØ cho ®•îc 3-5 ml. Bß «n ®íi nhËp vµo n•íc ta do thÝch nghi víi khÝ hËu mïa hÌ kÐm nªn l•îng tÝnh dÞch gi¶m vµ tÝnh h¨ng còng kÐm. 2.5.2. Thøc ¨n Thøc ¨n lµ mét trong nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n cã ¶nh h•ëng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp ®Õn sè l•îng vµ chÊt l•îng tinh dÞch. Trao ®æi chÊt cña bß ®ùc gièng cao h¬n bß th•êng 10-12%, thµnh phÇn tinh dÞch còng ®Æc biÖt h¬n c¸c s¶n phÈm kh¸c. V× vËy nhu cÇu thøc ¨n cho ®ùc gièng ®ßi hái ®Çy ®ñ c¶ vÒ sè l•îng vµ chÊt l•îng. Tiªu chuÈn ¨n hîp lý, khÈu phÇn c©n b»ng th× chÊt l•îng tinh dÞch sÏ tèt. NÕu ¨n qu¸ nhiÒu con vËt sÏ qu¸ bÐo vµ ph¶n x¹ tÝnh sÏ kÐm nªn cho tinh kh«ng tèt. Gi¸ trÞ sinh vËt häc cña ®¹m vµ l•îng ®¹m trong khÈu phÇn cã ¶nh h•ëng râ rÖt tíi chÊt l•îng tinh dÞch. 22
  23. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp Tû lÖ protein/bét ®•êng ¶nh h•ëng tíi tíi tiªu ho¸ nªn cã ¶nh h•ëng tíi tinh dÞch. §èi víi bß ®ùc gièng tû lÖ nµy 1/1,2-1,5. KhÈu phÇn thiÕu vitamin ®Æc biÖt lµ thiÕu vitamin A cã ¶nh h•ëng nhiÒu ®Õn phÈm chÊt tinh dÞch. ThÝ nghiÖm víi khÈu phÇn chøa 120-130 mg caroten/ ®¬n vÞ thøc ¨n (§VTA) cho tinh trïng yÕu vµ Ýt, dÞch hoµn tho¸i ho¸, con vËt kÐm h¨ng khi n©ng lªn 640-774 mg/§VTA th× sau 21 ngµy phÈm chÊt tinh dÞch ®•îc phôc håi. Vitamin C còng cã ¶nh h•ëng trùc tiÕp tíi phÈm chÊt tinh dÞch. Tinh dÞch tèt cã 3-8 mg vitamin C/100ml. NÕu chØ cã 2 mg/100ml th× nhiÒu chØ tiªu tinh dÞch cã biÓu hiÖn xÊu. C¸c chÊt kho¸ng ®Æc biÖt lµ P, cã ¶nh h•ëng nhiÒu tíi tinh dÞch, bëi v× P cÇn cho sù trao ®æi ®•êng. MÆt kh¸c nã cßn lµ thµnh phÇn axit nucleic vµ photphatit hay lyp«photphatit lµ nh÷ng chÊt cã nhiÒu trong tinh trïng. V× vËy, thiÕu P th× qu¸ tr×nh h×nh thµnh tinh trïng sÏ gi¶m tû lÖ thô thai thÊp. CÊu tróc khÈu phÇn vµ lo¹i h×nh thøc ¨n còng cã ¶nh h•ëng rÊt râ rÖt tíi chÊt l•îng tinh dÞch. Nªn cho ®ùc gièng ¨n c¸c lo¹i thøc ¨n toan tÝnh vµ dung tÝch nhá nh• thøc ¨n h¹t, c¸m, kh« dÇu, b· ®Ëu vµ c¸c thøc ¨n cã nguån gèc ®éng vËt. 2.5.3. Ch¨m sãc C¸ch cho ¨n t¾m ch¶i vËn ®éng th¸i ®é cña ng•êi ch¨m sãc vµ lÊy tinh cã ¶nh h•ëng rÊt lín tíi sè l•îng vµ chÊt l•îng tinh khai th¸c. Cã thÓ kh«ng lÊy ®•îc mét sè tinh nµo trong mét thêi gian dµi vµ cã thÓ lµm háng bß ®ùc gièng nÕu ch¨m sãc qu¶n lý kh«ng tèt. 2.5.4. ChÕ ®é lÊy tinh Qu¸ tr×nh h×nh thµnh tinh trïng lµ qu¸ tr×nh liªn tôc. NÕu khai th¸c th•a qu¸ th× tinh trïng kh«ng ®•îc lÊy ra kÞp thêi nªn phÈm chÊt gi¶m vµ cã thÓ lµm cho con ®ùc th• d©m. Ng•îc l¹i nÕu khai th¸c qu¸ nÆng th× tinh trïng non 23
  24. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp trong tinh dÞch sÏ nhiÒu vµ cã chÊt l•îng kÐm. Qua thÝ nghiÖm ng•êi ta thÊy r»ng khai th¸c tinh 1 lÇn/ngµy kh«ng ¶nh h•ëng xÊu tíi sù h×nh thµnh tinh trïng vµ kh¶ n¨ng thô thai. Mét sè tµi liÖu cho r»ng lÊy tinh c¸ch nhau 2-3 ngµy nh•ng khai th¸c 2-3 lÇn trong mét ngµy lÊy tinh th× sè l•îng tinh trïng còng kh«ng kÐm so víi lÊy mét lÇn mét ngµy. 2.5.5. Thêi tiÕt khÝ hËu Ở c¸c n•íc «n ®íi chÊt l•îng tinh dÞch kÐm nhÊt lµ vµo mïa ®«ng, tèt nhÊt lµ vµo mïa hÌ vµ mïa thu. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ ®o ¸nh s¸ng. Nh•ng ë n•íc ta tinh dÞch th•êng kÐm nhÊt lµ mïa hÌ do qu¸ n¾ng nãng. Bß ®ùc d•íi 4 tuæi chÞu ¶nh h•ëng cña ngo¹i c¶nh râ rÖt h¬n so víi bß lín tuæi, nhÊt lµ nhiÖt ®é. L•îng tinh dÞch tèt nhÊt lµ vô ®«ng xu©n, mïa hÌ gi¶m nhiÒu mïa thu l¹i t¨ng lªn. 2.5.6. Tuæi Tuæi thä cña bß ®ùc gièng cã thÓ ®¹t 18-20 n¨m, nh•ng do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau nªn th•êng sö dông 5-8 n¨m. Cµng giµ phÈm chÊt tinh dÞch cµng kÐm. Tuy vËy d•íi 15 tuæi, ¶nh h•ëng cña tuæi kh«ng lín mµ chñ yÕu lµ do nh÷ng nh©n tè kh¸c. 2.6. Nu«i d•ìng ®ùc gièng 2.6.1. Tiªu chuÈn thøc ¨n vµ møc ¨n Thøc ¨n kh«ng ®Çy ®ñ hoÆc kh«ng c©n b»ng còng nh• qu¸ thõa sÏ lµm gi¶m ho¹t tÝnh sinh dôc, chÊt l•îng tinh dÞch vµ rót ng¾n thêi gian sö dông bß ®ùc. Trao ®æi c¬ b¶n cña ®ùc gièng cao h¬n bß ®ùc thiÕn 15-20%. Do ®ã khi nu«i d•ìng bß ®ùc gièng ph¶i c¨n cø vµo c•êng ®é sö dông, møc nu«i d•ìng ph¶i ®¶m b¶o cho bß ®ùc khoÎ m¹nh nh•ng kh«ng ®•îc tÝnh mì qu¸ nhiÒu ph¶i cã tÝnh h¨ng cao vµ chÊt l•îng tinh dÞch tèt. NÕu chÊt l•îng tinh dÞch gi¶m suèt cÇn ph¶i kiÓm tra l¹i chÓ ®é nu«i d•ìng. 24
  25. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp 2.6.2. Nhu cÇu n¨ng l•îng vµ protein Theo ph•¬ng ph¸p tÝnh hiÖn hµnh ë n•íc ta, nhu cÇu n¨ng l•îng cho bß ®ùc gièng theo b¶ng trªn. Bß ®ùc t¬ hoÆc bß gÇy mçi ngµy t¨ng 0,5-1/§VTA. NÕu mçi ngµy bß ®ùc lao t¸c 2-3h th× ph¶i cho ¨n thªm 0,5-1 §VTA n÷a. 2.6.2.1. Nhu cÇu kho¸ng Ca: 7-8g, P:6-7 g/§VTA, NaCl: 7-8 g/100kg P. C¸c kho¸ng vi l•îng còng cã vai trß lín ®èi víi bß ®ùc gièng: Co, Zn, I, Mn. Hµm l•îng c¸c lo¹i kho¸ng nµy trong thøc ¨n phô thuéc vµo mïa, ®Êt, ph©n bãn. CÇn chó ý ®¶m b¶o nhu cÇu ®ùc gièng vÒ vitamin A vµ D: 100mg/caroten/100kg P. Khi khÈu phÇn thiÕu caroten th× bæ sung chÕ phÈm vitamin A (1mg caroten = 500 UI vitamin A). Chó ý cung cÊp vitamin D trong mïa ®«ng. Cã thÓ bæ sung men chiÕu x¹ còng nh• c¸c chÕ phÈm vitamin D2 hoÆc D3. Nhu cÇu n¨ng l•îng vµ protein cña ®ùc gièng Møc ®é khai th¸c Khèi l•îng NghØ phèi Trung b×nh Phèi nhiÒu Nhu cÇu n¨ng l•îng (§VTA) 400 4,8-5,3 5,2-5,8 5,6-6,1 500 5,4-6,1 6,0-6,6 6,4-7,0 600 6,1-6,7 6,7-7,5 7,2-8,0 700 6,7-7,6 7,3-8,2 7,9-8,7 800 7,3-8,3 7,8-8,9 8,5-9,5 900 7,9-8,9 8,6-9,5 9,2-10,2 1000 `8,4-9,4 9,1-10,0 9,8-10,8 2.6.3. Thøc ¨n vµ khÈu phÇn 2.6.3.1. Nguyªn t¾c phèi hîp khÈu phÇn thøc ¨n cho bß ®ùc gièng 25
  26. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp KhÈu phÇn ¨n cña bß ®ùc gièng cÇn phèi hîp tõ nhiÒu lo¹i thøc ¨n kh¸c nhau ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ngon miÖng. CÇn sö dông lo¹i thøc ¨n cã gi¸ trÞ dinh d•ìng cao, dung tÝch nhá ®Ó ®¶m b¶o cho bông bß ®ùc gièng thon gän. 2.6.3.2. C¸c lo¹i thøc ¨n vµ møc sö dông - Cá kh« VÒ mïa ®«ng cã thÓ cho ¨n 0,8-1,2 kg mïa hÌ 0,4-0,5kg/100kg khèi l•îng c¬ thÓ t•¬ng øng 5-10 kg vµ 3-5 kg/con/ngµy. - Thøc ¨n nhiÒu n•íc Bao gåm c¸c lo¹i thøc ¨n nh• ñ xanh, cñ qu¶. §èi víi thøc ¨n ñ xanh ®•îc dïng vµo mïa ®«ng khi kh«ng cã cá xanh. L•îng thøc ¨n ñ xanh tõ 0,8- 1kg/100 kg khèi l•îng c¬ thÓ, tÝnh trung b×nh cho mét ®ùc gièng/1 ngµy ®ªm lµ 8-10 kg. Thøc ¨n cñ ®Æc biÖt cÇn thiÕt khi sö dông thøc ¨n ñ xanh. L•îng thøc ¨n cñ qu¶ lµ 1-1,5 kg/100 kg khèi l•îng c¬ thÓ. Cã thÓ cho ¨n tõ 6-10 kg cñ qu¶/®ùc gièng/ngµy ®ªm. Vµo thêi kú phèi nÆng, viÖc sö dông cµ rèt trong khÈu phÇn cho ®ùc gièng cã t¸c dông thóc ®Èy qu¸ tr×nh tiªu ho¸ vµ trao ®æi chÊt, g©y ¶nh h•ëng tèt tíi chÊt l•îng tinh dÞch. Trong cµ rèt rÊt nhiÒu caroten vµ cã thÓ cho ¨n 4-6 kg/con/ngµy ®ªm. §Ó c©n b»ng tû lÖ ®•êng/protein cã thÓ cho ¨n c¸c lo¹i cñ qu¶ giµu ®•êng. Kh«ng nªn cho ®ùc gièng ¨n b¾p c¶i do trong ®ã cã c¸c chÊt lµm rèi lo¹n chøc n¨ng tuyÕn gi¸p vµ trao ®æi i-èt trong c¬ thÓ. Kh«ng nªn cho ¨n c©y ng« ñ xanh trong mét thêi gian dµi v× trong ®ã cã chøa nhiÒu phytoestrogen cã ¶nh h•ëng xÊu tíi ho¹t tÝnh sinh dôc vµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh tinh trïng. - Cá tu¬i VÒ mïa hÌ ®ùc gièng cÇn cho ¨n cá t•¬i víi sè l•îng h¹n chÕ. L•îng cá t•¬i thÝch hîp lµ tö 2-2,5 kg/100kg khèi l•îng c¬ thÓ/ngµy ®ªm. Tèt nhÊt 50% l•îng cá xanh cho ¨n d•íi d¹ng ph¬i t¸i. ViÖc cho ¨n mét sè l•îng lín 26
  27. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp thøc ¨n xanh th•êng lµ nguyªn nh©n lµm gi¶m ho¹t tÝnh sinh dôc cña ®ùc gièng. Thøc ¨n xanh tõ c¸c lo¹i c©y hä ®Ëu chØ nªn cho ¨n ë d¹ng míi c¾t hoÆc ph¬i kh« hoµn toµn. - Thøc ¨n tinh L•îng thøc ¨n tinh tÝnh cho 100 kg khèi l•îng c¬ thÓ ®ùc gièng kho¶ng 0,4-0,5 kg/ngµy ®ªm. C¸c lo¹i thøc ¨n tinh nªn cho ¨n d•íi d¹ng hçn hîp hoµn chØnh hoÆc tõ dµng hçn hîp tõ nhiÒu lo¹i nguyªn liÖu. ChØ cho ®ùc gièng ¨n c¸c lo¹i thøc ¨n cã chÊt l•îng tèt. Trong tr•êng hîp c¸c lo¹i thøc ¨n ®a d¹ng vµ cã chÊt l•îng cao th× kh«ng ph¶i ®•a vµo khÈu phÇn c¸c lo¹i thøc ¨n cã nguån gèc ®éng vËt. NÕu khÈu phÇn gåm c¸c thøc ¨n thùc vËt, kh«ng ®Çy ®ñ dinh d•ìng hoÆc sö dông ®ùc gièng ë møc ®é cao th× viÖc ®•a vµo khÈu phÇn c¸c thøc ¨n cã nguån gèc ®éng vËt sÏ cã ¶nh h•ëng tèt tíi chÊt l•îng tinh dÞch. Ng•êi ta th•êng bæ sung bét thÞt, bét x•¬ng, bét m¸u, bét c¸, s÷a t¸ch b¬, trøng gµ vµo khÈu phÇn ¨n cña ®ùc gièng. Khèi l•îng bß (kg) ChØ tiªu 800 900 1000 Cá kh« (kg) 6 6 6 Cá t•¬i (kg) 15 18 20 Thøc ¨n hçn hîp (kg) 3,5 3,9 4,1 Muèi ¨n (g) 60 68 75 Gi¸ trÞ dinh d•ìng §VTA 9,4 10,1 10,9 ME (MJ) 107,6 117,5 123,8 VCK (kg) 11 11,9 12,8 Protein th« (g) 2225 2415 2585 Protein tiªu ho¸ (g) 1345 1471 1580 Ca (g) 68 77 85,4 P (g) 59 67,5 74,1 27
  28. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp §Ó ®¶m b¶o c©n b»ng vÒ khÈu phÇn vÒ c¸c vitamin cÇn bæ sung vµo khÈu phÇn gi¸ ®ç hoÆc thãc mÇm (0,3-0,5 kg/con/ngµy) vµ c¸c chÕ phÈm vitamin A, D, E. C¸c kho¸ng vi l•îng vµ vitamin th•êng ®•îc ®•a vµo thµnh phÇn cña thøc ¨n hçn hîp hoÆc premix theo tiªu chuÈn quy ®Þnh. Vµo kú phèi gièng, ng•êi ta th•êng bæ xung vµo khÈu phÇn ¨n cña ®ùc gièng 2-3 qu¶ trøng gµ t•¬i (cho ¨n sau khi phèi gièng vµ khai th¸c. 2.6.3.3. ChÕ ®é ¨n Bß ®ùc gièng th•êng ¸p dông ph•¬ng ph¸p nu«i nhèt t¹i chuång lµ chÝnh, kÕt hîp víi vËn ®éng hîp lý. Tuy nhiªn tuú theo ®iÒu kiÖn cña c¬ së s¶n xuÊt, ®ùc gièng cã thÓ ch¨n th¶ trªn b·i nh•ng nhÊt thiÕt ph¶i ®•îc tÝnh to¸n, c©n ®èi khÈu phÇn bæ sung thªm thøc ¨n t¹i chuång. ChÕ ®é ¨n uèng cã thÓ ¸p dông cho bß ®ùc gièng lµ cho ¨n 3 lÇn/ngµy. Nguyªn t¾c lµ kh«ng cho ¨n lÉn lén thøc ¨n mµ ph¶i cho ¨n theo tr×nh tù tinh- th« xanh- th« kh«. Buæi s¸ng: cho ¨n 1/2 l•îng thøc ¨n tinh, 1 phÇn cñ qu¶, 2-3kg cá kh«. Cho ¨n vµo kho¶ng 9h, sau khi khai th¸c tinh hoÆc phèi gièng. Buæi tr•a: cho ¨n cá t•¬i (vÒ mïa hÌ) hoÆc thøc ¨n ñ xanh, ñ hÐo (vÒ mïa ®«ng) vµ phÇn cñ qu¶ cßn l¹i. Cho ¨n vµo lóc 11h30. Buæi chiÒu: Cho ¨n l•îng thøc ¨n tinh vµ phÇn cá kh« cßn l¹i. ¡n lóc 17h- 17h30. Mïa hÌ ®ùc gièng cã thÓ ®•îc ch¨n th¶ c¶ ngµy. Mçi ®ùc gièng cÇn 0,3-1ha ®ång cá trång. C¸c l« ch¨n th¶ cÇn ®•îc lu©n chuyÓn, kh«ng qu¸ 10 ngµy/l« vµ tÝnh to¸n ®Ó trë l¹i l« cò sau 40 ngµy. §Þnh møc bãn ph©n ®¹m lµ kho¶ng 120 kg/ha hoÆc 30 kg cho mét chu kú ch¨n th¶. 28
  29. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp 2.7. Ch¨m sãc vµ qu¶n lý bß ®ùc gièng 2.7.1. Chuång tr¹i Chuång tr¹i nu«i bß ®ùc gièng cÇn ¸p dông nhu cÇu nh• sau: VÞ trÝ x©y dùng: viÖc lùa chän chuång tr¹i nu«i bß ®ùc gièng ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh chung vÒ vÖ sinh phßng dÞch, chuång nu«i ph¶i ®Æt xa c¸c khu d©n c•, c¸c khu c«ng nghiÖp nh»m ®¶m b¶o yÕu tè c¸ch ly, h¹n chÕ l©y chuyÒn dÞch bÖnh, « nhiÔm m«i tr•êng. Thùc hiÖn nghiªm tóc c¸c quy ®Þnh khi ra vµo khu ch¨n nu«i. Tr•íc cæng, cöa ra vµo ph¶i nhÊt thiÕt cã hè x¸t trïng. Ng•êi lµm vÞªc trong khu ch¨n nu«i ph¶i th•êng xuyªn thùc hiÖn c¸c kh©u x¸t trïng tr•íc khi vµ sau khi lµm viÖc trong khu ch¨n nu«i: Thay ®æi quÇn ¸o, dÇy ñng, t¾m röa NÕu ®ùc gièng ®•îc nu«i chung trong tr¹i ch¨n nu«i víi c¸c loai bß kh¸c th× chuång nu«i ®ùc gièng ®•îc x©y dùng ë ®Çu h•íng giã, gÇn chuång bß c¸i t¬ vµ c¸i sinh s¶n ®Ó kÝch thÝch qu¸ tr×nh ®éng dôc cña con c¸i. Chuång tr¹i ph¶i ®•îc thiÕt kÕ hîp lý gi÷a c¸c khu: nu«i nhèt, vËn ®éng, ch¨n th¶, bÖnh x¸ Rãng chuång ph¶i ®•îc lµm bëi c¸c vËt liÖu ch¾c ch¾n. Cã thÓ sö dông c¸c lo¹i èng týp hîp kim hoÆc c¸c lo¹i gç ch¾c. Ở c¸c n•íc nhiÖt ®íi nh• n•íc ta chuång tr¹i cÇn ph¶i ®¶m b¶o th«ng tho¸ng, m¸t mÎ vÒ mïa hÌ, thËm chÝ ph¶i x©y dùng hÖ thèng lµm m¸t vßi phun n•íc. Yªu cÇu kÝch th•íc diÖn tÝch chuång nu«i: Mçi ®ùc gièng ®•îc nhèt ë mét « chuång riªng th«ng th•êng c¸c « chuång thiÕt kÕ cho mét ®ùc gièng tr•ëng thµnh kho¶ng 10-12m2/con, cïng víi diÖn tÝch s©n ch¬i kho¶ng 18- 20m2/con. §Æc biÖt rµo ch¾n gi÷a c¸c « chuång ®¶m b¶o ®é cao 2-2,2m. §èi víi bª nghÐ d•íi 12 th¸ng tuæi nhèt chung 2-4 con trªn 1 « chuång víi diÖn tÝch nh• trªn. NÒn chuång ph¶i ch¾c ch¾n kh« r¸o, kh«ng tr¬n tr•ît, cã ®é dèc võa ph¶i,kh«ng ®äng n•íc, dÔ vÖ sinh. 29
  30. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp 2.7.2. Ch¨n th¶ §èi víi c¸c tr¹i gièng nu«i theo ph•¬ng thøc ch¨n th¶ hoÆc b¸n ch¨n th¶ th× ph¶i cÇn quy ho¹ch, thiÕt kÕ quy ho¹ch x©y dùng ®ång cá cho ®ùc gièng. C¸c b·i ch¨n th¶ nµy cã thÓ ë xa chuång tõ 0,5-1 km ®Ó kÕt hîp cho ®ùc gièng vËn ®éng khi ch¨n th¶. ChÊt l•îng ®ång cá ch¨n th¶ nµy ph¶i tèt, ®¶m b¶o cung cÊp cá non cho ®ùc gièng. Cã thÓ lùa chän c¸c gièng cá trång phï hîp ®Ó x©y dùng b·i ch¨n vµ ®Þnh kú c¶i t¹o, ch¨m sãc ®ång cá, ®¶m b¶o n¨ng suÊt cao. 2.7.3. VËn ®éng VËn ®éng víi ®ùc gièng mang tÝnh chÊt c•ìng bøc. Khi chÕ ®é vËn ®éng hîp lý sÏ n©ng cao kh¶ n¨ng phèi gièng vµ chÊt l•îng tinh dÞch, t¨ng c•êng qu¸ tr×nh tiªu ho¸ thøc ¨n, hÖ c¬ x•¬ng ch¾c khoÎ, t¨ng tÝnh h¨ng, t¨ng c•êng ®é trao ®æi chÊt, gi¶m tÝnh tÝch luü mì. Cã c¸c h×nh thøc vËn ®éng nh• sau: 2.7.3.1. VËn ®éng kÕt hîp ch¨n th¶ 2.7.3.2. VËn ®éng xung quanh trôc quay 2.7.3.3.VËn ®éng kÕt hîp thao t¸c nhÑ 2.7.3.4. X©y dùng vËn ®éng 30
  31. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp PhÇn 3 §èi t•îng, néi dung, thêi gian ®Þa ®iÓm vµ ph•¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. §èi t•îng nghiªn cøu Bª ®ùc t¹o ra t¹i ViÖt Nam cã ngo¹i h×nh ®Ñp, cã tû lÖ nguån gen HF lµ 3/4 vµ 7/8 sinh ra tõ c¸c bß c¸i lai ®· ®•îc chän läc vµ ®ùc HF thuÇn cao s¶n. 3.2. Thêi gian, ®Þa ®iÓm nghiªn cøu Thêi gian: tõ ngµy 20/02/2009 ®Õn ngµy 06/06/2009 §Þa ®iÓm: ViÖn ch¨n nu«i (Thôy Ph•¬ng-Tõ Liªm-Hµ Néi) và (Trung t©m gièng gia sóc lín Trung •¬ng Ba V×-Hµ Néi). 3.3. Néi dung nghiªn cøu 3.3.1. X¸c ®Þnh kÝch th•íc c¸c chiÒu ®o cña bß 3/4HF vµ 7/8 HF qua c¸c th¸ng tuæi 3.3.2. X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng t¨ng khèi l•îng cña bß 3/4HF vµ 7/8HF qua c¸c th¸ng tuæi 3.3.3. C¸c chØ tiªu vÒ chÊt l•îng tinh dÞch cña bß 3/4HF vµ 7/8HF 3.3.4. X¸c ®Þnh tû lÖ phèi gièng cã chöa cña bß 3/4HF vµ 7/8HF 3.3.5. X¸c ®Þnh mét sè ®Æc ®iÓm di truyÒn vÒ khèi l•îng cña bß 3/4HF vµ 7/8 HF qua c¸c th¸ng tuæi 3.4. Ph•¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.4.1. Chän bß ®ùc tèt Nguån ®ùc gièng nhËp néi hoÆc t¹o ra cã chÊt l•îng cao: NSS > 12.000kg/chu k×. 31
  32. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp Nguån tinh hoÆc ph«i nhËp néi cã chÊt l•îng cao: NSS >12.000kg/chu k×. 3.4.2. Chän bß c¸i HF lai tèt, phèi víi tinh HF cao s¶n t¹o bª ®ùc ®Ó chän gièng §iÒu kiÖn: - Lý lÞch râ rµng: c¸c chØ tiªu gièng cña bè vµ mÑ ®Òu tèt, NSS cao: + > 4000 kg/chu kú ®èi víi nhãm 3/4HF vµ tû lÖ mì s÷a >3,6%. + > 3000kg/chu kú ®èi víi nhãm 1/2HF vµ tû lÖ mì s÷a >3,8%, vµ - Ngo¹i h×nh ®Ñp: cã h×nh d¸ng cña bß s÷a lai lang tr¾ng ®en vµ kháe m¹nh. - §Î tõ løa 2 ®Õn løa 6. 3.4.3. Chän bª ®ùc ®Ó kiÓm tra lµm ®ùc gièng Nh÷ng bª ®ùc sinh ra cã tû lÖ gen cña gièng bß s÷a HF: 3/4HF vµ 7/8HF, ®¹t c¸c tiªu chuÈn sau ®©y ®•îc chän vÒ c¬ së nghiªn cøu ®Ó kiÓm tra chän läc lµm ®ùc gièng: -Bè lµ ®ùc gièng, ph«i, tinh cã chÊt l•îng cao: NSS >12.000kg/chu k×. - MÑ lai cã chÊt l•îng tèt: lý lÞch râ rµng: + NSS > 4.000 kg/chu k×, TLMS >3,7% ®èi víi nhãm bß 3/4HF. + NSS > 3.000kg/chu kú, TLMS >3,8% ®èi víi nhãm bß 1/2HF. - Bª ®ùc ®•îc sinh ra tõ løa 2 ®Õn løa 6. - Khèi l•îng s¬ sinh: >33kg (3/4HF) vµ >35 kg (7/8HF). - Ngo¹i h×nh ®Ñp: kháe m¹nh, thÓ hiÖn d¸ng ®ùc gièng cña bß s÷a HF lai lang tr¾ng ®en vµ hßn cµ ph¸t triÓn, c©n ®èi. - Khèi l•îng vµ kÝch th•íc qua c¸c th¸ng tuæi: cao vai, cao khum, dµi th©n chÐo, réng ngùc, s©u ngùc, vßng ngùc, vßng èng vµ t¨ng khèi l•îng. 32
  33. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp 3.4.4. ChÊt l•îng tinh dÞch bß ®ùc lai h•íng s÷a 3/4HF vµ 7/8HF 3.4.4.1. TËp luyÖn nh¶y gi¸ bª ®ùc lai h•íng s÷a 3/4HF vµ 7/8HF - Bª ®ùc 15 th¸ng tuæi, kho¶ng 320-330 kg vµ ®Çy ®ñ c¸c tiªu chuÈn cña ®ùc gièng bß lai h•íng s÷a lµ cã thÓ luyÖn nh¶y gi¸ ®Ó kiÓm tra chÊt l•îng tinh. - Nh¶y gi¸ cã thÓ luyÖn tõ th¸ng tuæi thø 16 ®Õn th¸ng thø 19. - Sau khi nh¶y gi¸ ®¹t yªu cÇu, lÊy tinh ®Ó kiÓm tra chÊt l•îng. 3.4.4.2. KiÓm tra tinh dÞch bß ®ùc lai h•íng s÷a 3/4HF vµ 7/8HF C¸c chØ tiªu cô thÓ cÇn ®•îc ®¸nh gi¸ vÒ chÊt l•îng tinh lµ: - L•îng tinh dÞch: V (ml ): nh÷ng lÇn ®Çu ph¶i ®¹t >3-4 ml/lÇn. - Ho¹t lùc tinh trïng: A (%): møc tèi thiÓu ph¶i ®¹t > 75%. - Nång ®éc tinh trïng: C (tØ/ml): tèi thiÓu ®¹t >1tû tinh trïng/ml. - Kú h×nh: møc tèi ®a ph¶i ®¹t <15%. - pH tinh dÞch: 6,8-6,9 ( kh«ng v•ît qu¸ 7). 3.4.4.3. Bß c¸i lµ chÞ em cïng cha cïng mÑ cña bß ®ùc ®· kiÓm tra - Kh¶ n¨ng sinh tr•ëng vµ ph¸t triÓn giai ®o¹n hËu bÞ. - Kh¶ n¨ng ph¸t dôc vµ sinh s¶n: phèi gièng vµ ®Î lÇn ®Çu. - Kh¶ n¨ng cho s÷a vµ chÊt l•îng s÷a løa ®Çu. 3.4.4.4. Bß ®ùc ®· ®•îc kiÓm tra - S¶n xuÊt 2.000 liÒu tinh/®ùc nÕu chÊt l•îng tinh tèt. - Phèi thö nghiÖm 300 liÒu trong s¶n xuÊt cho mét sè vïng. - S¶n xuÊt tiÕp 2.000-4.000 liÒu nÕu chÞ em g¸i cïng cha cïng mÑ cña nã sinh tr•ëng, ph¸t triÓn tèt. - S¶n xuÊt tiÕp 2.000-4.000 liÒu nÕu chÞ em g¸i cïng cha cïng mÑ cña nã sinh s¶n tèt: ®éng dôc, ®Î lÇn ®Çu sím vµ NSS, TLMS tèt. 33
  34. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp Sau khi ®¸nh gi¸ ®µn con cña mçi ®ùc gièng vÒ NSS vµ chÊt l•îng s÷a løa ®Çu, cã thÓ kh¼ng ®Þnh chÊt l•îng ®ùc gièng lai h•íng s÷a 3/4HF vµ 7/8HF. Nh÷ng c¸ thÓ ®ùc gièng tèt sÏ ®•îc chän vµo ®µn h¹t nh©n ®Ó phôc vô c«ng t¸c nh©n gièng vµ ®ång thêi phèi réng vµo s¶n xuÊt ®Ó ®•a ®µn bß lai h•íng s÷a ph¸t triÓn víi chÊt l•îng ngµy mét cao h¬n vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ ngµy mét lín h¬n. 3.5. Ph•¬ng ph¸p tÝnh to¸n Sö dông ch•¬ng tr×nh Excel vµ MINITAB, so s¸nh sai kh¸c dung ph•¬ng ph¸p thö Tukey (NguyÔn V¨n §øc vµ Lª Thanh H¶i, 2002). Các tham số thống kê theo dõi được sử lý là: - Giá trị trung bình ( X ): là tham số đặc trưng cho sự tập chung các giá trị quan sát đươc. n ∑ X i X + X + X = 1 2 n = i=1 n n Trong đó: X i : giá trị kiểu hình của cá thể 1, 2, 3 ., n n: dung lượng mẫu - Độ lệch chuẩn ( S 2 ): dùng độ lệch chuẩn để đánh giá mức độ biến dị của tính trạng. Độ lệch chuẩn ( S 2 ) được tính theo công thức sau: 2 ∑(X i - X ) S 2 = n 1 Trong đó: X i : giá trị biến số thứ i X : giá trị trung bình n: dung lượng mẫu. 34
  35. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp - Hệ số biến động (Cv%) là tham số đặc trưng cho mức độ phân tán đã được đơn vị hóa của giá trị quan sát được. S Cv(%)= x100 X Trong đó: S: độ lệch chuẩn X : giá trị trung bình 35
  36. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp PhÇn 4 KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 4.1. KÝch th•íc vµ chiÒu ®o cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF qua c¸c th¸ng tuæi KÝch th•íc vµ chiÒu ®o cña bß ®ùc gièng ®•îc ®¸nh gi¸ bëi nhiÒu chØ tiªu: cao vai, cao khum, dµi th©n chÐo, s©u ngùc, réng ngùc, vßng ngùc, vßng èng, C¸c chØ tiªu nµy chÞu ¶nh h•ëng bëi nhiÒu yÕu tè nh•: gièng, kü thuËt, ch¨n nu«i, c«ng t¸c vÖ sinh phßng bÖnh V× vËy, th•êng xuyªn theo dâi ®¸nh gi¸ kÝch th•íc c¸c chØ tiªu trªn cã ý nghÜa quan träng tíi sù ph¸t triÓn cña ®µn ®ùc gièng. KÝch th•íc cao vai cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF qua c¸c th¸ng tuæi Kích thước cao vai của bò đực được đo bằng thước gậy là khoảng cách từ mặt đất đến điểm sau của u vai. Kích thước cao vai của bò đực giống từ lúc sơ sinh đến 24 tháng tuổi được thể hiện ở bảng 4.1. B¶ng 4.1. KÝch th•íc cao vai cña bß ®ùc 3/4HF vµ 7/8HF §¬n vÞ tÝnh: cm ChØ tiªu Th¸ng tuæi n LSM SE CV (%) SS 13 70,38 2,23 5.65129511,42 3 13 88,12 0,68 7.3526822,78 6 13 108,87 1,51 4.2431875,65 Cao vai 9 13 113,70 2,16 7,35 3.465187 12 8 119,25 1,79 4,24 3.279554 18 4 124,38 2,15 3,46 24 7 132,64 1,64 3,27 36
  37. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp KÝch th•íc trung b×nh cao vai cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF ®Òu t¨ng. Lóc s¬ sinh ®o kÝch th•íc cao vai cña bß ®ùc gièng c¶ 3/4HF vµ 7/8HF ®¹t gi¸ trÞ trung b×nh lµ: 70,38cm nh•ng ®Õn khi 24 th¸ng tuæi th× kÝch th•íc cao vai ®o ®•îc cña 7 con bß ®ùc gièng ®¹t gi¸ trÞ trung b×nh lµ: 132,64. Qua 24 th¸ng kÝch th•íc cao vai trung b×nh cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8 HF t¨ng lªn 1,7 lÇn. Tuy nhiªn, kÝch th•íc cao vai t¨ng trong c¸c th¸ng tuæi lµ kh¸c nhau. KÝch th•íc cao vai trung b×nh cña bß ®ùc gièng t¨ng m¹nh nhÊt lµ tõ lóc s¬ sinh ®Õn lóc 3 th¸ng tuæi ®¹t 17,72 cm. Sau ®ã kÝch th•íc cao vai trung b×nh cña bß ®ùc gièng vÉn t¨ng nh•ng víi møc ®é t¨ng gi¶m. KÝch th•íc cao vai trung b×nh cña bß ®ùc gièng t¨ng thÊp nhÊt lµ tõ th¸ng tuæi 12 ®Õn th¸ng tuæi thø 18 chØ ®¹t 5,13 cm nh•ng l¹i t¨ng trë l¹i tõ th¸ng tuæi 18 ®Õn th¸ng tuæi 24 ®¹t 8,26 cm. KÕt qu¶ kÝch th•íc cao vai trªn còng t•¬ng ®•¬ng víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña TrÇn Träng Thªm vµ céng sù (2000). Sự tăng kích thước cao vai của bò đực giống 3/4HF và 7/8HF được thể hiện ở đồ thị 4.1. §¬n vÞ ®o kÝch th•íc tÝnh: cm Kích thước 140 120 100 80 60 40 20 Tháng tuổi 0 SS 3 6 9 12 18 24 37
  38. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp Đồ thị 4.1. Sự tăng kích thước cao vai qua các tháng tuổi KÝch th•íc cao khum cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF qua c¸c th¸ng tuæi Kích thước cao khum được đo bằng thước gậy là khoảng cách từ mặt đất đến điểm cao nhất của xương khum. Kích thước cao khum của bò đực giống từ lúc sơ sinh đến khi 24 tháng tuổi được biểu hiện ở bảng 4.2. B¶ng 4.2. KÝch th•íc cao khum cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8 HF §¬n vÞ tÝnh: cm ChØ tiªu Th¸ng tuæi n LSM SE CV (%) SS 13 77,69 1,92 5.65128,9 3 13 95,15 0,71 2, 795 6 15 108,93 1,81 7.35266,45 Cao khum 9 15 117,67 1,83 6,0182 12 8 122,13 1,51 3,49 4.2431 18 4 128,38 2,86 4,45 87 24 6 139,00 1,31 2,3 3.4651 Qua b¶ng trªn ta nhËn thÊy: kÝch th•íc trung b×nh cao khum cña 87bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF ®Òu t¨ng theo c¸c th¸ng tuæi. Lóc s¬ sinh 3.2795®o kÝch th•íc trung b×nh cao khum cña c¶ bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF ®¹t 77,69 54cm nh•ng ®Õn khi ®o kÝch th•íc cao khum trung b×nh cña 6 bß ®ùc gièng chóng ®¹t 139,00 cm. Qua 24 th¸ng tuæi kÝch th•íc cao khum trung b×nh cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF t¨ng lªn 1,78 lÇn. Nh• vËy, tèc ®é t¨ng kÝch th•íc trung b×nh cao khum cña bß ®ùc gièng tõ lóc s¬ sinh ®Õn 24 th¸ng tuæi còng tu¬ng ®•¬ng víi tèc ®é t¨ng kÝch th•íc trung b×nh cao vai cña chóng. KÝch th•íc trung b×nh cao khum cña bß ®ùc gièng t¨ng m¹nh nhÊt lµ tõ khi s¬ sinh ®Õn 3 th¸ng tuæi lµ 17,46 cm. KÝch th•íc trung b×nh cao khum ®¹t møc ®é t¨ng thÊp nhÊt lµ tõ th¸ng tuæi thø 12 ®Õn th¸ng tuæi thø 18 lµ 6,25 cm. Sau ®ã 38
  39. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp kÝch th•íc trung b×nh cao khum l¹i t¨ng trë l¹i tõ th¸ng tuæi thø 12 ®Õn th¸ng tuæi thø 24 ®¹t 10,62 cm. Nh÷ng sè liÖu cao khum trªn ph¶n ¸nh ®óng quy luËt sinh tr•ëng vµ ph¸t dôc cña ®ùc gièng. KÕt qu¶ cao khum trªn còng t•¬ng ®•¬ng víi nh÷ng nghiªn cøu cña TrÇn Träng Thªm và céng sù (2000). Sự tăng kích thước cao khum của bò đực giống 3/4 HF và 7/8 HF được thể hiện ở đồ thị 4.2. §¬n vÞ ®o kÝch th•íc tÝnh: cm Kích thước 160 140 120 100 80 60 40 20 Tháng tuổi 0 SS 3 6 9 12 18 24 Đồ thị 4.2. Sự tăng kích thước cao khum qua các tháng tuổi KÝch th•íc dµi th©n chÐo cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF qua c¸c th¸ng tuæi Kích thước dài thân chéo: được đo bằng thước dây hay thước gậy là khoảng cách từ phía trước bả vai đến phía sau u ngồi. Kích thước dài thân chéo của bò đực giống từ lúc sơ sinh đến khi 24 tháng tuổi được biểu hiện ở bảng 4.3. Qua b¶ng trªn ta nhËn thÊy: kÝch th•íc trung b×nh dµi th©n chÐo cña bß ®ùc 3/4HF vµ 7/8HF co lóc t¨ng cã lóc gi¶m qua c¸c th¸ng tuæi. Lóc s¬ sinh ®o kÝch th•íc trung b×nh dµi th©n chÐo cña bß ®ùc c¶ hai gièng 3/4HF vµ 39
  40. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp 7/8HF ®¹t 66,25 cm nh•ng ®Õn khi ®o kÝch th•íc trung b×nh dµi th©n chÐo cña 7 con bß ®ùc c¶ hai gièng ®¹t kÝch th•íc 151,29 cm. Qua 24 th¸ng tuæi kÝch th•íc trung b×nh dµi th©n chÐo cña bß ®ùc 3/4HF vµ 7/8HF t¨ng lªn 2,28 lÇn. B¶ng 4.3. KÝch th•íc dµi th©n chÐo cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF §¬n vÞ tÝnh: cm ChØ tiªu Th¸ng tuæi n LSM SE CV (%) SS 13 62,25 1,92 11,5.651211 3 13 86,69 0,71 2,9695 6 15 107,13 1,81 7.35266,56 Dµi th©n chÐo 9 15 120,30 1,83 5,8882 12 8 129,13 1,51 3,3 4.2431 18 4 128,38 2,86 4,45 87 24 7 151,29 1,31 2,12 3.4651 KÝch th•íc trung b×nh dµi th©n chÐo cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF87 t¨ng m¹nh nhÊt lµ tõ lóc s¬ sinh ®Õn khi 3 th¸ng tuæi lµ 24,44 cm. KÝch3.2795 th•íc trung b×nh dµi th©n chÐo gi¶m ®i tõ th¸ng tuæi 12 (129,13cm) ®Õn th¸ng tuæi54 thø 18 (128,38 cm). §iÒu nµy cã thÓ do chÕ ®é ch¨m sãc nu«i d•ìng bß ®ùc gièng kh«ng tèt g©y nªn. Sau ®ã, kÝch th•íc trung b×nh dµi th©n chÐo cña chóng l¹i t¨ng lªn tõ 18 th¸ng tuæi ®Õn 24 th¸ng tuæi lµ 22,91 cm. Sự tăng kích thước dài thân chéo của bò đực giống 3/4 HF và 7/8 HF được thể hiện ở đồ thị 4.3. 40
  41. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp §¬n vÞ ®o kÝch th•íc tÝnh: cm Kích thước 160 140 120 100 80 60 40 20 Tháng tuổi 0 SS 3 6 9 12 18 24 Đồ thị 4.3. Sự tăng kích thước dài thân chéo qua các tháng tuổi KÝch th•íc chiÒu ®o s©u ngùc cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF Kích thước chiều đo sâu ngực: được đo bằng thước gậy là khoảng cách từ xương cột sống đến xương ức ngay sau bả vai tạo thành đường thẳng vuông góc với mặt đất. Chiều đo sâu ngực của bò đực giống từ lúc sơ sinh đến 24 tháng tuổi được thể hiện ở bảng 4.4. ChiÒu ®o trung b×nh s©u ngùc cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF ®Òu t¨ng qua c¸c th¸ng tuæi. Lóc s¬ sinh chiÒu ®o trung b×nh s©u ngùc cña bß ®ùc 3/4HF vµ 7/8HF lµ 26,00 cm nh•ng ®Õn khi 24 th¸ng tuæi chiÒu ®o trung b×nh s©u ngùc cña 7 con bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF lµ 71,81 cm. Nh• vËy qua 24 th¸ng tuæi chiÒu ®o s©u ngùc trung b×nh cña 2 gièng bß ®ùc 3/4HF vµ 7/8HF t¨ng lªn 2,76 lÇn. 41
  42. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp B¶ng 4.4. KÝch th•íc chiÒu ®o s©u ngùc cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF §¬n vÞ tÝnh: cm ChØ tiªu Th¸ng tuæi n LSM SE CV (%) SS 7 26,00 0,90 5.651210,88 3 7 36,17 1,07 7,9579 6 107 45,80 0,89 7.35266,26 S©u ngùc 9 1110 52,95 1,64 10,8223 12 5 58,40 2,56 9,81 11 4.2431 18 15 59 * * 87 24 61 71,83 1,57 5,01 ChiÒu ®o trung b×nh s©u ngùc cña bß ®ùc gièng t¨ng m¹nh nhÊt lµ3.4651 lóc tõ lóc s¬ sinh ®Õn 3 th¸ng tuæi lµ 10,17 cm. ChiÒu ®o trung b×nh s©u ngùc cña87 bß ®ùc gièng t¨ng thÊp nhÊt tõ th¸ng tuæi thø 12 ®Õn th¸ng tuæi 18 lµ 1,3.279540 cm. Sau ®ã chiÒu ®o trung b×nh s©u ngùc cña chóng l¹i t¨ng m¹nh trë l¹i tõ th¸ng54 tuæi 18 ®Õn th¸ng tuæi 24 lµ 12,83 cm. Sự tăng kích thước chiều đo sâu ngực của bò đực giống 3/4 HF và 7/8 HF được thể hiện ở đồ thị 4.4. §¬n vÞ ®o kÝch th•íc tÝnh: cm Kích thước 80 70 60 50 40 30 20 10 Tháng tuổi 0 SS 3 6 12 18 24 Đồ thị 4.4. Kích thước chiều đo sâu ngực qua các tháng tuổi 42
  43. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp KÝch th•íc chiÒu ®o réng ngùc cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8 HF Kích thước chiều đo rộng ngực: được đo bằng thước gậy là khoảng cách giữa 2 phần rộng nhất của phần ngực tiếp giáp phía sau xương bả vai. Chiều đo rộng ngực của bò đực giống từ lúc sơ sinh đến 24 tháng tuổi được thể hiện ở bảng 4.5. Bảng 4.5. Kích thước chiều đo rộng ngực của bò đực giống 3/4HF và 7/8 HF §¬n vÞ tÝnh: cm ChØ tiªu Th¸ng tuæi n LSM SE CV (%) SS 7 14,07 0,32 5.651295,9 3 7 22,89 0,27 3,055 6 10 29,70 1,11 7.3526811,78 Réng ngùc 9 11 32,36 1,55 15,882 12 5 37,20 2,15 12,9 4.24318 18 1 34,00 * * 7 24 6 43,67 1,41 7,87 3.46518 Qua b¶ng trªn ta nhËn thÊy: chiÒu ®o trung b×nh réng ngùc cña7 ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8 HF ®Òu t¨ng qua c¸c th¸ng tuæi. Lóc s¬ sinh chiÒu3.27955 ®o trung b×nh réng ngùc cña chóng lµ 14,07cm nh•ng ®Õn khi 24 th¸ng 4 tuæi chiÒu ®o réng ngùc trung b×nh ®¹t 43,67 cm. Nh• vËy, qua 24 th¸ng tuæi chiÒu ®o réng trung b×nh ngùc cña chóng t¨ng lªn 3,1 lÇn. ChiÒu ®o trung b×nh réng ngùc cña bß ®ùc gièng t¨ng m¹nh nhÊt lµ tõ lóc s¬ sinh ®Õn 3 th¸ng tuæi lµ 8,82 cm. ChiÒu ®o trung b×nh réng ngùc cña bß ®ùc gièng t¨ng chËm nhÊt tõ th¸ng tuæi thø 6 ®Õn th¸ng tuæi thø 9 lµ 2,66cm. Sự tăng kích thước chiều đo rộng ngực của bò đực giống 3/4 HF và 7/8 HF được thể hiện ở đồ thị 4.5. 43
  44. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp §¬n vÞ ®o kÝch th•íc tÝnh: cm Kích thước 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 Tháng tuổi 0 SS 3 6 9 12 18 24 Đồ thị 4.5. Kích thước chiều đo rộng ngực qua các tháng tuổi KÝch th•íc chiÒu ®o vßng ngùc cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF Kích thước chiều đo vòng ngực: được đo bằng thước dây là chu vi vùng ngực tiếp giáp phía sau xương bả vai. Chiều đo vòng ngực của bò đực giống từ lúc sơ sinh đến 24 tháng tuổi được thể hiện ở bảng 4.6. ChiÒu ®o trung b×nh vßng ngùc cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF ®Òu t¨ng qua c¸c th¸ng tuæi. Lóc s¬ sinh chiÒu ®o trung b×nh vßng ngùc cña chóng ®¹t 74,08 cm nh•ng ®Õn 24 th¸ng tuæi chiÒu ®o trung b×nh vßng ngùc ®¹t tíi 180,43 cm. Nh• vËy, chØ sau 24 th¸ng tuæi chiÒu ®o trung b×nh vßng ngùc cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF ®· t¨ng lªn 2,43 lÇn. ChiÒu ®o trung b×nh vßng ngùc cña chóng t¨ng m¹nh nhÊt lµ tõ lóc s¬ sinh ®Õn khi 3 th¸ng tuæi lµ 23,88 cm. ChiÒu ®o trung b×nh vßng ngùc cña chóng t¨ng Ýt nhÊt lµ tõ th¸ng tuæi 12 ®Õn th¸ng tuæi 18 lµ 4,37 cm. 44
  45. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp B¶ng 4.6. KÝch th•íc chiÒu ®o vßng ngùc cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF §¬n vÞ tÝnh: cm ChØ tiªu Th¸ng tuæi n LSM SE CV (%) SS 13 74,08 2,58 5.651212,56 9 3 13 97,88 1,21 4,445 6 15 120,73 1,01 7.352683,23 Vßng ngùc 9 15 136,60 2,85 8,082 12 8 147,88 4,13 4.243187,89 18 4 152,25 2,93 3,847 24 7 180,43 2,13 3.465183,11 7 Sự tăng kích thước chiều đo vòng ngực của bò đực giống 3/4 HF và 3.27955 7/8 HF được thể hiện ở đồ thị 4.6. 4 §¬n vÞ ®o kÝch th•íc tÝnh: cm Kích thước 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Tháng tuổi SS 3 6 9 12 18 24 Đồ thị 4.6. Kích thước chiều đo vòng ngực qua các tháng tuổi 45
  46. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp KÝch th•íc chiÒu ®o vßng èng cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF Kích thước chiều đo vòng ống: được đo bằng thước dây là chu vi của 1/3 phía trên của xương bàn chân trái phía trước. Chiều đo vòng ống của bò đực giống từ lúc sơ sinh đến 24 tháng tuổi được thể hiện ở bảng 4.7. B¶ng 4.7. KÝch th•íc chiÒu ®o vßng èng cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF §¬n vÞ tÝnh: cm ChØ tiªu Th¸ng tuæi n LSM SE CV (%) SS 7 10,64 0,21 5.651295,26 3 7 12,51 0,13 2,65 6 10 14,02 0,20 7.352684,42 Vßng èng 9 11 15,30 0,42 9,152 12 5 17,20 0,37 4.243184,93 18 1 17,00 * * 7 24 6 18,75 0,48 6,24 3.46518 7 Qua b¶ng trªn ta nhËn thÊy: chiÒu ®o trung b×nh vßng èng cña bß ®ùc 3.27955 gièng 3/4HF vµ 7/8HF ®Òu t¨ng qua c¸c th¸ng tuæi. Lóc s¬ sinh chiÒu ®o 4 trung b×nh vßng èng cña chóng ®¹t 10,64 cm nh•ng ®Õn 24 th¸ng tuæi chiÒu ®o trung b×nh vßng èng ®¹t 18,75 cm. Nh• vËy, qua 24 th¸ng chiÒu ®o trung b×nh vßng èng cña chóng ®· t¨ng lªn 1,76 lÇn. ChiÒu ®o trung b×nh vßng èng cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF t¨ng m¹nh nhÊt lµ tõ lóc s¬ sinh ®Õn khi 3 th¸ng tuæi. ChiÒu ®o trung b×nh vßng èng cña chóng gi¶m ®i tõ 12 th¸ng tuæi ®Õn 18 th¸ng tuæi. ViÖc gi¶m nµy cã thÓ do nguyªn nh©n lµ: chÕ ®é ch¨m sãc nu«i d•ìng cña bß ®ùc gièng ch•a ®•îc tèt hoÆc còng cã thÓ do sè luîng nghiªn cøu ë th¸ng tuæi thø 18 lµ Ýt chØ cã 1 con. Sự tăng kích thước chiều đo vòng ống của bò đực giống 3/4 HF và 7/8HF được thể hiện ở đồ thị 4.7. 46
  47. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp §¬n vÞ ®o kÝch th•íc tÝnh: cm Kích thước 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Tháng tuổi SS 3 6 9 12 18 24 §å thÞ 4.7. KÝch th•íc chiÒu ®o vßng èng qua c¸c th¸ng tuæi D•íi ®©y lµ ®å thÞ t¨ng kÝch th•íc vµ chiÒu ®o cña bß ®ùc 3/4HF vµ 7/8HF qua c¸c th¸ng tuæi. KÝch th•íc Cao vai 200 DTC 180 RN 160 VN 140 VO 120 100 80 60 40 20 Th¸ng tuæi 0 SS 3 6 9 12 18 24 §å thÞ 4.8. T¨ng kÝch th•íc vµ c¸c chØ tiªu qua c¸c th¸ng tuæi 47
  48. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp Qua ®å thÞ ta nhËn thÊy r»ng: tèc ®é t¨ng kÝch th•íc cña cao vai lµ cao h¬n so víi tèc ®é t¨ng kÝch th•íc vµ chiÒu ®o cña c¸c chØ tiªu cßn l¹i. ChØ tiªu chiÒu ®o vßng èng lµ cã tèc ®é t¨ng chËm nhÊt. 4.2. Kh¶ n¨ng t¨ng khèi l•îng qua c¸c th¸ng tuæi cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF Trong đánh giá sự sinh trưởng phát dục của bò đực thì chỉ tiêu tăng khối lượng là một chỉ tiêu quan trọng. Để đánh giá được chỉ tiêu này người ta phải thường xuyên cân đo để biết được khối lượng của bò qua các tháng tuổi. Sự tăng khối lượng của bò phụ thuộc vào nhiều yếu tố như giống, chế độ nuôi dưỡng . Trong các yếu tố trên thì yếu tố giống có ảnh hưởng mật thiết tới sự tăng sinh nhanh hay chậm của đực giống. Một giống nào đó có sự tăng sinh nhanh thì đó là cơ sở cho những đàn con có khả năng phát triển tốt. Sự tăng khối lượng của đực giống 3/4HF và 7/8HF được thể hiện ở bảng 4.9. Khối lượng nhóm 7/8HF đều có khối lượng cao hơn khối lượng nhóm 3/4HF, trừ khối lượng lúc 3 tháng tuổi. Các đực giống chọn ra có khối lượng sơ sinh, 12 tháng đều cao hơn tiêu chuẩn giống. Khối lượng 6 tháng tuổi, 18 tháng tuổi và 24 tháng tuổi cho thấy nhóm 7/8HF cao hơn tiêu chuẩn giống còn ở nhóm 3/4HF thấp hơn tiêu chuẩn giống XÐt chung c¶ 2 nhãm cho thÊy tõ s¬ sinh ®Õn 12 th¸ng tuæi khèi l•îng c¬ thÓ cña bª ®Òu ®¹t tiªu chuÈn gièng cßn lóc 18 th¸ng vµ 24 th¸ng cho thÊy khèi l•îng c¬ thÓ thÊp h¬n tiªu chuÈn gièng cã thÓ do khÈu phÇn ¨n ch•a hîp lý ®Ó nu«i bª ®ùc gièng. KÕt qu¶ nghiªn cøu lóc 12 th¸ng tuæi cho thÊy cao h¬n kÕt qu¶ t×m ®ùoc cña TrÇn Träng Thªm. (1999-2000) (255,99 kg). Nh•ng ®Õn 18 th¸ng tuæi cho thÊy bß gièng 3/4HF l¹i thÊp h¬n vµ gièng 7/8HF l¹i cao h¬n kÕt qu¶ nghiªn cøu cña t¸c gi¶ TrÇn Träng Thªm (369,85 kg ). Vµ ®Õn 24 th¸ng tuæi cho thÊy 3/4HF thÊp h¬n vµ 7/8HF t•¬ng ®•¬ng víi t¸c gi¶ ®ã (467,22 kg). 48
  49. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp B¶ng 4.9. Khèi l•îng tõ s¬ sinh ®Õn c¸c th¸ng tuæi cña ®ùc gièng §¬n vÞ tÝnh: kg Tiªu Th¸ng TÝnh chung Gièng n LSM SE CV (%) chuÈn tuæi c¶ 2 gièng gièng 3/4HF 13 33,69 1,08 11,51 S¬ Sinh 33,83 >28 7/8HF 5 34,20 2,71 17,71 3/4HF 13 102,58 5,91 20,76 3 101,81 7/8HF 5 99,80 7,51 16,81 3/4HF 13 143,69 7,65 19,18 6 148,64 >144 7/8HF 5 161,50 12,02 16,63 3/4HF 12 199,67 11,32 19,64 9 212,5 7/8HF 5 243,40 24,78 22,76 3/4HF 10 265,10 12,15 14,49 12 279,3 >244 7/8HF 5 307,60 32,88 23,9 3/4HF 9 341,00 12,29 10,8 18 355,6 500 g/ngµy). Sù t¨ng khèi l•îng cña bß ®ùc 3/4HF tõ lóc s¬ sinh ®Õn 3 th¸ng tuæi lµ cao h¬n so víi sù t¨ng khèi l•îng cña bß ®ùc 7/8HF tõ lóc s¬ sinh ®Õn 3 th¸ng tuæi. Tuy nhiªn, tõ 3 th¸ng tuæi trë ®i th× sù t¨ng khèi l•îng cña bß ®ùc 7/8HF l¹i cao h¬n sù t¨ng khèi l•îng cña bß ®ùc 3/4HF 49
  50. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp B¶ng 4.10. Kh¶ n¨ng t¨ng khèi l•îng tõ lóc s¬ sinh ®Õn c¸c th¸ng tuæi cña ®ùc gièng TÝnh tr¹ng Gièng n LSM SE CV (%) 3/4HF 13 765,4 59,2 27,86 TKL3 7/8HF 5 728,9 59,4 18,21 3/4HF 13 798,1 42,5 19,18 TKL6 7/8HF 5 897 66,8 16,64 3/4HF 12 612,7 42,2 23,84 TKL9 7/8HF 5 774,8 83,3 24,03 3/4HF 10 638,9 35,2 17,43 TKL12 7/8HF 5 759,4 86 25,32 3/4HF 9 566,9 23,8 12,57 TKL18 7/8HF 5 644,1 51,8 17,97 3/4HF 5 544,7 18,3 7,52 TKL24 7/8HF 5 590,4 31 11,75 KÕt qu¶ ë b¶ng 4.11. cho thÊy khèi l•îng trung b×nh vµ t¨ng khèi l•îng trung b×nh tõ s¬ sinh ®Õn c¸c th¸ng gi÷a c¸c gièng lµ kh¸c nhau nh•ng kh«ng cã ý nghÜa so s¸nh. Theo ®å thÞ khèi l•îng qua c¸c th¸ng tuæi th× t¨ng khèi l•îng cña c¶ hai nhãm 3/4HF vµ 7/8HF ®Òu ®¹t yªu cÇu (>500 g/ngµy). 50
  51. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp B¶ng 4.11. LSM vÒ khèi l•îng vµ t¨ng khèi l•îng cña ®µn ®ùc gièng HF Th¸ng tuæi ChØ tiªu Khèi l•îng qua c¸c th¸ng (kg) TKL: s¬ sinh-c¸c th¸ng tuæi (g/ngµy) Gièng F2 F3 F2 F3 LSM 34,6a 34,2a SS SE 2,025 2,025 LSM 102a 99,8a 748,9a 728,9a 3 th¸ng SE 6,635 6,635 62,52 62,52 LSM 150,5a 161,5a 835,9a 897a 6 th¸ng SE 9,717 9,717 53,98 53,98 LSM 216,8a 243,4a 674,8a 774,8a 9 th¸ng SE 20,427 20,427 71,21 71,21 LSM 268,6a 307,6a 650a 759,4a 12 th¸ng SE 27,356 27,356 73,35 73,35 LSM 335,4a 382a 557a 644,1a 18 th¸ng SE 25,238 25,238 44,51 44,51 LSM 432,2a 465,2a 544,7a 590,4a 24 th¸ng SE 19,794 19,794 25,49 25,49 Ghi chó: C¸c ch÷ ký hiÖu viÕt ë gãc trªn kh¸c nhau trong cïng hµng cña cïng mét chØ tiªu lµ kh¸c nhau cã ý nghÜa (p<0,05) theo Ph•¬ng ph¸p so s¸nh Tukey. 51
  52. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp Khèi l•îng qua c¸c th¸ng tuæi F2 KL (kg) F3 500 400 300 200 100 Th¸ng tuæi 0 S¬ sinh 3 th¸ng 6 th¸ng 9 th¸ng 12 th¸ng 18 th¸ng 24 th¸ng §å thÞ 4.11. Khèi l•îng qua c¸c th¸ng tuæi 4.3. C¸c chØ tiªu vÒ chÊt l•îng tinh dÞch cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF. Mµu s¾c tinh dÞch bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF Về màu sắc của tinh dịch chúng tôi xét 4 loại màu đó là: Trắng đục (TĐ), trắng nhạt (TN), trắng sữa (TS) và trắng trong (TT). Kết quả nghiên cứu được thể hiện ở các bảng 4.12. Bảng 4.12. cho thấy rằng trong giống 3/4HF màu trắng sữa chiếm tỷ lệ cao nhất (34%) sau đó đến màu trắng nhạt (29,79%), màu trắng đục (27,66%) và thấp nhất là màu trắng trong (8,51%). Trong giống 7/8HF cho thấy rằng: màu trắng sữa cao nhất chiếm (78,13%) sau đó đến màu trắng đục (12,5%), màu trắng trong (6,25 %) và thấp nhất là màu trắng nhạt (3,13%). Xét toàn bộ cho thấy tinh dịch bò lai HF có màu trắng sữa lớn nhất (51,9%) sau đó đến màu trắng đục (nhưng 2 loại màu sắc này khác nhau không có ý nghĩa với 52
  53. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp nhau, còn 21,52%), màu trắng nhạt (18,99%) và thấp nhất là màu trắng trong (7,59%). Tỷ lệ % màu trắng đục và trắng nhạt khác nhau có ý nghĩa so với màu trắng trong lại màu trắng sữa, trắng nhạt, trắng đục và trắng trong khác nhau có ý nghĩa rõ rệt (p<0.05). B¶ng 4.12. Tû lÖ % vÒ mµu s¾c tinh dÞch cña bß lai HF Tr¾ng ®ôc Tr¾ng nh¹t Tr¾ng s÷a Tr¾ng trong TÊt c¶ 3/4HF n=13 n=14 n=16 n=4 47 Trong gièng 27,66 29,79 34,04 8,51 100 Gi÷a c¸c gièng 76,47 93,33 39,02 66,67 59,49 7/8HF n=4 n=1 n=25 n=2 n=32 Trong gièng 12,5 3,13 78,13 6,25 100 Gi÷a c¸c gièng 23,53 6,67 60,98 33,33 40,51 Toµn bé n=17 n=15 n=41 n=6 n=79 Tû lÖ % 21,52a 18,99a 51,9b 7,59c 100 4.3.2. Chất lượng tinh dịch của bò đực 3/4HF và 7/8HF Về các chỉ tiêu chất lượng tinh dịch như tổng số ml tinh dịch trong một lần khai thác, tổng số ml đạt tiêu chuẩn, hoạt lực (A%), nồng độ, pH, kỳ hình và sống-chết của đàn bò lai HF kết quả thể hiện bảng 4.13. Bảng 4.13. cho thấy rằng hoạt lực A%, pH và tỷ lệ sống chết của 2 nhóm 3/4 HF và 7/8 HF tương đương nhau; còn các chỉ tiêu tổng ml khai thác, tổng ml đạt tiêu chuẩn của 3/4HF cao hơn bò 7/8HF; nhưng mật độ kỳ hình của 3/4HF thấp hơn của 7/8HF. 53
  54. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp B¶ng 4.13. ChÊt l•îng tinh dÞch cña bß lai h•íng s÷a 3/4HF vµ 7/8HF ChØ tiªu Gièng n (lÇn) LSM SE CV (%) ThÓ tÝch 3/4HF 47 8,18 0,32 26,4 khai th¸c 7/8HF 32 5,98 0,24 22,4 ThÓ tÝch ®¹t 3/4HF 47 5,68 0,61 73,2 tiªu chuÈn 7/8HF 31 4,55 0,54 65,49 A (%) 3/4HF 47 67,55 0,95 9,62 7/8HF 32 67,50 1,33 11.12 M§ 3/4HF 47 0,98 0,04 24,48 (tû/ml) 7/8HF 32 1,12 0,06 29,46 pH 3/4HF 47 7,02 0,01 1,42 7/8HF 32 7,00 0,00 0 Kú hinh 3/4HF 7 12,50 0,38 8 7/8HF 3 14,00 0,00 0 Sèng chÕt 3/4HF 39 78.62 0.25 1,94 7/8HF 29 77.97 0.46 3,15 Kết quả ở bảng 4.14. cho thấy thể tích tinh dịch và nồng độ tinh trùng của hai giống đực lai 3/4HF và 7/8HF là khác nhau rõ rệt (p 0,05). So 54
  55. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp với kết quả nghiên cứu của Trịnh Quang Phong (2002) thì kết quả nghiên cứu về A% này từ 67,50-67,55%, thấp hơn kết quả nghiên cứu của Trịnh Quang Phong cho thấy A% của bò lai HF đạt từ 70-80%. Độ pH trong nghiên cứu này từ 7,00-7,02 cao hơn kết quả của Trịnh Quang Phong 6,5-6,8 B¶ng 4.14. C¸c gi¸ trÞ LSM vÒ c¸c chØ tiªu chÊt l•îng tinh dÞch cña bß lai HF Gièng ChØ tiªu Tham sè F2 F3 ThÓ tÝch KT/lÇn (ml) LSM 8,18a 5,98b SE 0,27 0,33 A% LSM 67,55a 67,50a SE 1,01 1,22 MËt ®é (tû /ml) LSM 0,98a 1,12b SE 0,04 0,05 pH LSM 7,02a 7,00a SE 0,01 0,01 Ghi chó: C¸c ch÷ ký hiÖu kh¸c nhau ghi ë gãc trªn cïng hµng lµ kh¸c nhau cã ý nghÜa (p<0,05) 4.4. Tû lÖ phèi chöa cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF Dùng tinh dịch bảo quản đông lạnh của hai đực giống 3/4HF (5270) và 7/8HF (5282) để phối tinh tự giao cho đàn bò cái tại Ba Vì kêt quả thu được thể hiện ở bảng 4.15. Kết quả ở bảng 4.15. cho thấy tỷ lệ phối có chửa của đực F2 (61,2%) cao hơn F3 (54,4%). Kết quả của F2 này cao hơn kết quả nghiên cứu của Trịnh Quang Phong (2002) ở bò F2 số hiệu 102 là 58% (phối cho bò F1, F2 55
  56. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp và bò LS) và bò số hiệu 130 là 60% (phối cho bò F2 và LS), nhưng thấp hơn hai bò số hiệu 005 là 62% (phối cho bò F1, F2 và F3) và bò số hiệu 001 là 65% (phối cho bò F2 và LS). Kết quả về tỷ lệ phối có chửa của F3 này thấp hơn tất cả các bò trên (102, 130, 005 và 001). Tỷ lệ phối có chửa chung của cả hai là 58.6% kết quả này này trong phạm vi nghiên cứu của Hoàng Kim Giao và cộng sự (2000). (Tỷ lệ phối có chửa của bò HF thuần và lai từ 43- 70%) và cao hơn tỷ lệ phối có chửa của bò HF thuần chuẩn (50%) (Osei 1991) Bảng 4.15. Kết quả phối giống tự giao của hai đực giống 3/4 HF và 7/8 HF Gièng Gièng ∑ (con) Cã chöa Con % 3/4HF 111 68 61,2 MiÒn B¾c 7/8HF 68 37 54,4 Tæng sè 179 105 58,6 3/4HF 100 63 63,0 MiÒn Nam 7/8HF 51 30 58,8 Tæng sè 151 93 61,6 3/4HF 211 131 62,0 Tæng hîp 7/8HF 119 67 56,3 Tæng sè 330 198 60,0 4.5. X¸c ®Þnh mét sè ®Æc ®iÓm di truyÒn vÒ khèi l•îng cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF 4.5.1. HÖ sè di truyÒn vÒ khèi l•îng cña bß ®ùc gièng 2 HÖ sè di truyÒn (h ) vÒ khèi l•îng s¬ sinh (Pss ), 12 th¸ng (P12), 18 th¸ng (P18) vµ 24 th¸ng (P24) lµ 0,64; 0,58; 0,61 vµ 0,56. HÖ sè di truyÒn vÒ khèi l•îng cao chøng tá chóng cã thÓ ®¹t hiÖu qu¶ chän läc cao vµ ph•¬ng 56
  57. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp ph¸p chän läc cÇn ¸p dông lµ kiÓm tra chän läc theo c¸ thÓ. C¸c gi¸ trÞ di truyÒn t×m ®•îc vÒ khèi l•îng cña bß ®ùc lai h•íng s÷a cao h¬n so víi gi¸ trÞ 0,27 -0,31 t×m ®•îc cña NguyÔn V¨n Th•ëng vµ céng sù (1990) trªn ®µn bß lai h•íng s÷a nu«i t¹i Ba V× vµ Phï §æng vµ NguyÔn V¨n §øc (2002) tÝnh ®•îc trªn toµn bé sè liÖu c¶ n•íc. Gi¸ trÞ sai sè chuÈn t•¬ng øng cña c¸c gi¸ trÞ vÒ hÖ sè di truyÒn cña khèi l•îng cao chøng tá tÝnh tr¹ng nµy biÕn ®éng lín tõ c¸c c¸ thÓ nµy ®Õn c¸ thÓ kh¸c, tõ th¸ng tuæi nµy ®Õn th¸ng tuæi kh¸c cã thÓ do nguån gen cña bè mÑ kh«ng ®ång nhÊt vµ còng cã thÓ do dung l•îng mÉu nhá 4.5.2. HÖ sè t•¬ng quan vÒ khèi gi÷a c¸c th¸ng tuæi cña bß ®ùc gièng HÖ sè t•¬ng quan di truyÒn gi÷a c¸c th¸ng tuæi cña ®µn bª lai h•íng s÷a ViÖt Nam chÆt chÏ, biÕn ®éng tõ 0,68 ®Õn 0,88. §iÒu ®ã chøng tá nh÷ng bª ®ùc cã Pss cao sÏ cho P12, P18, P24 th¸ng cao. §iÒu ®ã chøng tá nguån gen tham gia t¸c ®éng vµo tÝnh tr¹ng khèi l•îng lóc s¬ sinh còng tham gia vµo viÖc t¸c ®éng tíi khèi l•îng lóc 12, 18, 24 th¸ng tuæi. KÕt qu¶ nµy cho phÐp c¸c nhµ chän läc bª ®ùc gièng cã c¬ së khoa häc bª ®ùc lai h•íng s÷a ngay tõ lóc s¬ sinh HÖ sè t•¬ng quan di truyÒn gi÷a c¸c th¸ng tuæi 12 víi 18 vµ 24 th¸ng tuæi cao, cïng chiÒu, kh¸ chÆt chÏ. T•¬ng tù, hÖ sè t•¬ng quan di truyÒn gi÷a c¸c th¸ng tuæi 18 vµ 24 th¸ng tuæi rÊt cao, ®ã lµ 0,88. Nh÷ng kÕt qu¶ nµy cho thÊy, bª ®ùc gièng lai h•íng s÷a ViÖt Nam cã khèi l•îng s¬ sinh cao sÏ ph¸t triÓn nhanh vµ khèi l•îng qua c¸c th¸ng tuæi cao. HÖ sè t•¬ng quan nµy gióp cho c¸c nhµ chän t¹o bª ®ùc gièng lai h•íng s÷a cã c¬ së khoa häc ®Ó cã thÓ chän läc bª ®ùc lai h•íng s÷a lµm gièng vÒ tÝnh tr¹ng khèi l•îng ngay tõ lóc s¬ sinh hoÆc tõ nh÷ng th¸ng cßn non vÉn b¶o ®¶m chÝnh x¸c mµ chi phÝ cho viÖc kiÓm tra ®ùc gièng còng ®•îc gi¶m nhiÒu. 57
  58. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp §èi víi hÖ sè t•¬ng quan phenotyp vÒ khèi l•îng gi÷a s¬ sinh vµ c¸c th¸ng tuæi cña ®µn bª ®ùc lai h•íng s÷a còng biÓu thÞ cïng h•íng song nhá h¬n so víi hÖ sè di truyÒn, biÕn ®éng tõ 0,55 ®Õn 0,69 (b¶ng 4.16.), chøng tá r»ng nh÷ng bª ®ùc cã Pss cao sÏ cho P lóc 12, 18 vµ 24 th¸ng cao. KÕt qu¶ nµy phï hîp víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn V¨n §øc (2002). B¶ng 4.16. HÖ sè di truyÒn ( ®•êng chÐo) , t•¬ng quan di truyÒn (d•íi ®•êng chÐo) vµ phenotyp( trªn ®•êng chÐo) vÒ khèi l•îng bª ®ùc lai h•íng s÷a ViÖt Nam Tuæi S¬ sinh 12 th¸ng 18 th¸ng 24 th¸ng S¬ sinh 0,64 0,11 0,76 0,61 0,55 12 th¸ng 0,81 0,34 0,58 0,10 0,69 0,64 18 th¸ng 0,74 0,31 0,88 0,48 0,60 0,11 0,69 24 th¸ng 0,68 0,43 0,75 0,36 0,88 0,45 0,56 0,13 58
  59. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp PhÇn 5 KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 5.1. KÕt luËn 5.1.1. Kích thước cao vai của bò đực giống 3/4HF và 7/8HF qua các tháng tuổi. Lóc s¬ sinh kÝch th•íc trung b×nh cao vai cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF ®¹t 70,38 cm qua 24 th¸ng tuæi kÝch th•íc trung b×nh cao vai ®· t¨ng lªn ®¹t gi¸ trÞ 132,64cm. KÝch th•íc trung b×nh cao khum cña bß ®ùc gièng lóc s¬ sinh 3/4HF vµ 7/8HF ®¹t 77,69 cm qua 24 th¸ng tuæi kÝch th•íc trung b×nh cao khum ®· t¨ng lªn ®¹t gi¸ trÞ 139,00 cm. Lóc s¬ sinh kÝch th•íc trung b×nh dµi th©n chÐo cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF ®¹t 66,25 cm qua 24 th¸ng tuæi kÝch th•íc trung b×nh dµi th©n cheã ®· t¨ng lªn ®¹t gi¸ trÞ 151,29 cm. KÝch th•íc trung b×nh chiÒu ®o s©u ngùc cña bß ®ùc gièng lóc s¬ sinh ®¹t 26,00 cm qua 24 th¸ng tuæi kÝch th•íc trung b×nh chiÒu ®o s©u ngùc ®· t¨ng lªn ®¹t gi¸ trÞ 71,81 cm. Lóc s¬ sinh kÝch th•íc trung b×nh chiÒu ®o réng ngùc cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF ®¹t14,07 cm qua 24 th¸ng tuæi kÝch th•íc trung b×nh réng ngùc ®· t¨ng lªn ®¹t gi¸ trÞ 73,67 cm. KÝch th•íc trung b×nh chiÒu ®o vßng ngùc cña bß ®ùc gièng lóc s¬ sinh ®¹t 74,08 cm qua 24 th¸ng tuæi kÝch th•íc trung b×nh vßng ngùc ®· t¨ng lªn ®¹t gi¸ trÞ 180,43 cm. Lóc s¬ sinh kÝch th•íc trung b×nh chiÒu ®o vßng èng cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF 10,64 cm qua 24 th¸ng tuæi kÝch th•íc trung b×nh vßng èng ®· t¨ng lªn ®¹t gi¸ trÞ 18,75 cm. 59
  60. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp 5.1.2. Khèi l•îng vµ t¨ng khèi l•îng qua c¸c th¸ng tuæi cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF Lóc s¬ sinh trung b×nh khèi l•îng cña bß ®ùc gièng 3/4HF ®¹t (33,69kg) cao h¬n tiªu chuÈn gièng ( 28kg )nh•ng ®Õn 24 th¸ng tuæi th× trung b×nh khèi l•îng cña chóng ®¹t( 432,00) thÊp h¬n tiªu chuÈn cña gièng (460). Trung b×nh khèi l•îng cña bß ®ùc gièng 7/8HF lóc s¬ sinh ®¹t 34,20kg cao h¬n tiªu chuÈn gièng ( 28kg ) nh•ng ®Õn 24 th¸ng tuæi th× trunh b×nh khèi l•îng cña chóng ®¹t (565,20) t•¬ng ®•¬ng víi tiªu chuÈn cña gièng (460kg). 5.1.3. ChÊt l•îng tinh dÞch cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF VÒ mµu s¾c tinh dÞch cña ®ùc gièng 3/4HF: mµu tr¾ng s÷a chiÕm tû lÖ cao nhÊt ®¹t (34%) thÊp nhÊt lµ mµu tr¾ng trong ®¹t (8,51%) VÒ mµu s¾c tinh dÞch cña bß ®ùc gièng 7/8HF: mµu tr¾ng s÷a chiÕm tû lÖ cao nhÊt ®¹t (78,13%) thÊp nhÊt lµ mµu tr¾ng nh¹t ®¹t (3,13%) pH vµ tû lÖ sèng chÕt cña 2 nhãm 3/4HF vµ 7/8HF t•¬ng ®•¬ng nhau, cßn c¸c chØ tiªu tæng ml khai th¸c, tæng ml ®¹t cña 3/4HF cao h¬n bß 7/8HF; nh•ng mËt ®é kú h×nh cña 3/4HF thÊp h¬n 7/8HF 5.1.4. Tỷ lệ phối chửa của bò đực giống 3/4HF và 7/8HF Tỷ lệ phối có chửa của đực 3/4HF (61,2%) cao hơn 7/8HF (54,4%). Tỷ lệ phối có chửa chung của cả hai là 58.6%. 5.1.5. §Æc ®iÓm di truyÒn vÒ khèi l•îng cña bß ®ùc gièng 3/4HF vµ 7/8HF qua c¸c th¸ng tuæi HÖ sè di truyÒn vÒ khèi l•îng s¬ sinh (Pss), 12 th¸ng (P12), 18 th¸ng (P18) vµ 24 th¸ng (P24) ®¹t gi¸ trÞ cao lµ 0,64; 0,58; 0,61 vµ 0,56. 60
  61. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp 5.2. §Ò nghÞ Ph¶i t¨ng c•êng chÕ ®é ch¨m sãc, t¨ng khÈu phÇn ¨n ®Ó t¨ng khèi l•îng cña bß ®ùc 3/4HF. TiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó kh¼ng ®Þnh phÈm chÊt tinh dÞch cña hai nhãm 3/4HF vµ7/8HF ®Ó t×m ra phÈm gièng cã chÊt l•îng tèt h¬n. X¸c ®Þnh mét sè bß ®ùc gièng cã phÈm chÊt di truyÒn •u viÖt vÒ s¶n l•îng s÷a ®Ó x©y dùng vµo ®µn h¹t nh©n. 61
  62. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp PhÇn 6 Tµi liÖu tham kh¶o 6.1. Tµi liÖu tham kh¶o tiÕng viÖt 1. NguyÔn V¨n §øc (2000). “C¸c thµnh phÇn ­u thÕ lai vÒ khèi l­îng s¬ sinh cña bß ®ùc lai h­íng s÷a ViÖt Nam”. T¹p chÝ NN&PTNT. Sè 7: 594-596 2.NguyÔn V¨n §øc vµ T¹ ThÞ BÝch Duyªn (1986). “Chän t¹o ®ùc gièng bß lai h­íng s÷a ViÖt Nam cã 3/4 vµ 5/8 m¸u bß HF”. B¸o c¸o khoa häc n¨m 1986. 3. NguyÔn V¨n §øc vµ T¹ ThÞ BÝch Duyªn (1987). §Æc ®iÓm di truyÒn mét sè tÝnh tr¹ng cña bß ®ùc lai h•íng s÷a ViÖt Nam nu«i t¹i Bav×. 4. Gi¸o tr×nh ch¨n nu«i tr©u bß: tr•êng ®¹i häc n«ng nghiÖp 1. 5. V•¬ng Ngäc Long, 2003. " T¹p chÝ N«ng NghiÖp vµ Ph¸t TriÓn N«ng Th«n, Sè 8, Trang: 20-21. 6. TrÞnh Quang Phong vµ Phan V¨n KiÓm. B¸o c¸o khoa häc n¨m 2001. Trong phÇn nghiªn cøu gièng gia sóc cña Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t TriÓn N«ng Th«n, trang: 126-130. 7. TrÇn Träng Thªm, NguyÔn V¨n §øc, Vò V¨n Néi, Lª Träng L¹p, NguyÔn Quèc §¹t, L­u C«ng Kh¸nh vµ TrÞnh Quang Phong, 2001. “KÕt qu¶ b­íc ®Çu g©y t¹o, chän läc bß ®ùc gièng lai h•íng s÷a cã 3/4 vµ 5/8 m¸u HF”. T¹p ChÝ Ch¨n Nu«i. Sè 8: trang 4-6. 8. TrÇn Träng Thªm, NguyÔn V¨n §øc, Hµ V¨n Chiªu, Lª Träng L¹p, NguyÔn Quèc §¹t, L•u C«ng Kh¸nh, NguyÔn V¨n Niªm (2000). N«ng NghiÖp & C«ng nghiÖp Thùc PhÈm Thùc PhÈm . Trang 272-273. 9. TrÇn Träng Thªm, NguyÔn V¨n §øc, Vò V¨n Néi, Hµ V¨n Chiªu, Lª Träng L¹p, NguyÔn Quèc §¹t, L•u C«ng Kh¸nh vµ TrÞnh Quang Phong. B¸o c¸o khoa häc n¨m 1999-2000. Trong phÇn ch¨n nu«i gia sóc Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t TriÓn N«ng Th«n, trang 120-130. 10. NguyÔn V¨n Th•ëng, 2003. " T¹p chÝ N«ng NghiÖp vµ Ph¸t TriÓn N«ng Th«n, sè 8, trang: 1 62
  63. Vò Hoµng Hµ KN 901 §å ¸n tèt nghiÖp 11. NguyÔn V¨n Th•ëng vµ NguyÔn V¨n §øc (1991) Héi nghÞ KHKT Ch¨n nu«i - Thó Y, Bé NN&CNTP, Hµ Néi, 11-12/4/91. Trang: 12-13. 12. NguyÔn V¨n Th•ëng, NguyÔn V¨n §øc vµ Ph¹m ThÞ Dung (1988) T¹p chÝ KHKT NN, 9: 404-409. 6.2. Tµi liÖu tham kh¶o tiÕng anh 1. Brian Kinghorn (1997). Animal Breeding. PhD course in UNE. 2. DFREML. (Meyer, 1993), DFREML. User notes, Version 2.1. 3. PROC. (SAS, 1993) User's Guide, Version 6, 4th edition, SAS Institute Inc.,Cary, NC. 63