Tài liệu đào tạo nghề kĩ thuật trồng hoa

Nội dung text: Tài liệu đào tạo nghề kĩ thuật trồng hoa

1. SỞ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TỈNH QUẢNG TRỊ o0o TÀI LIỆU ĐÀO TẠO NGHỀ KỶ THUẬT TRỒNG HOA (Dùng cho trình độ dưới 3 tháng ) Đơn vị biên soạn: Trường Trung học Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị Năm 2012
2. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị LỜI NÓI ĐẦU Để đạt được mục tiêu tăng cường các điều kiện đảm bảo chất lượng dạy nghề, việc phát triển giáo trình phục vụ cho đào tạo nghề là rất quan trọng. Giáo trình “TRỒNG HOA” trình độ dưới 3 tháng được tổ chức biên soạn nhằm góp phần đạt được mục tiêu đào tạo nghề đã đặt ra. Giáo trình này gồm có 2 chương, 3 bài: Chương 1: Đặc điểm chung của ngành trồng hoa Chương 2: Kỹ thuật trồng một số loài hoa Bài 1: Kỹ thuật trồng hoa Hồng Bài 2: Kỹ thuật trồng hoa Cúc Bài 3: Kỹ thuật trồng hoa Đồng tiền Giáo trình này sẽ được sử dụng từ 2013 trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, giáo viên dạy nghề dựa trên cơ sở của giáo trình để soạn giáo án cho phù hợp. Tuy đã có nhiều cố gắng cũng không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định, vì vậy trong quá trình sử dụng đề nghị các trung tâm, đơn vị tham gia dạy nghề góp ý để giáo trình hoàn thiện hơn. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn! 2
3. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị MỤC LỤC ĐỀ MỤC TRANG Chương 1: Đặc điểm chung của ngành trồng hoa 3 Chương 2: Kỹ thuật trồng một số loài hoa 8 Bài 1: Kỹ thuật trồng hoa Hồng 8 Bài 2: Kỹ thuật trồng hoa Cúc 20 Bài 3: Kỹ thuật trồng hoa Đồng tiền 33 Tài liệu tham khảo 40 3
4. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị Chương I: ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA NGÀNH TRỒNG HOA I. VAI TRÒ CỦA HOA Hoa là một sản phẩm đặc biệt của cây trồng, nói đến hoa là nói đến vẻ đẹp của thiên nhiên được cây cỏ chắt lọc ban tặng cho con người. Hoa trong cuộc sống của con người chiếm một vị trí thẩm mỹ quan trọng, hoa là tượng trưng của cái đẹp, là nguồn cảm giác ngọt ngào của cuộc sống. Hoa không chỉ đem lại cho con người sự thoải mái thư giãn khi thưởng thức vẻ dẹp của chúng mà còn đem lại cho những người sản xuất hoa giá trị kinh tế cao hơn hẳn so với những cây trồng khác. Ở Việt Nam, cây hoa có ý nghĩa lớn trong nền kinh tế của các vùng trồng hoa, cây hoa đem lại hiệu quả kinh tế cao gấp 5- 20 lần so với trồng các cây trồng khác. Mô hình trồng Lay ơn tại Đằng Hải, Đồng Thái (Hải Phòng), Dĩnh Kế (Bắc Giang) đều đạt hiệu quả cao gấp 1,5 - 2,5 lần so với trồng các cây thông thường (thu 15 - 20 triệu đồng/sào/3 tháng). Mô hình trồng hoa đồng tiền tại Tây Tựu (Từ Liêm, Hà Nội) thu 50- 60 triệu đồng/sào/năm; Mô hình trồng hoa hồng ở Mê Linh (Vĩnh Phúc) thu 10- 15 triệu đồng/sào/năm; Mô hình trồng hoa cúc ở Tây Tựu, Nhật Tân (Hà Nội) cũng thu 12- 15 triệu đồng/sào/năm. Ngoài việc bảo vệ nguồn tiền quý hiếm, ngành hoa và sinh vật cảnh ở nước ta đang trở thành ngành kinh tế có giá trị thu nhập từ hoa, cây cảnh. Đặc biệt, trồng và kinh doanh hoa, cây cảnh còn giúp đẩy nhanh việc xóa đói giảm nghèo, chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp ở nhiều địa phương. II. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT . Việt Nam có diện tích đất tự nhiên là 33 triệu ha nhưng diện tích trồng hoa ở Việt Nam chỉ chiếm 0,02% diện tích đất đai. Hoa được trồng lâu đời và tập trung một số vùng trồng hoa truyền thống như Ngọc Hà, Quảng An, Tây Tựu (Hà Nội), Đằng Hải, Đằng Lâm (Hải Phòng), Hoành Bồ, Hạ Long (Quảng Ninh), Triệu Sơn (Thanh hoá), Đà Lạt với tổng diện lích trồng khoảng 3500 ha. Phong trào trồng hoa ở Việt Nam trong những năm gần đây đã được chú ý 4
5. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị phát triển, diện tích hoa tăng nhanh. Điều kiện khí hậu và đất đai đa dạng đã tạo điều kiện để trồng nhiều loại hoa, trong đó phát triển hệ thống trồng hoa thâm canh đã được nhà nước quan tâm và hỗ trợ. Theo Viện Nghiên cứu Rau- Quả thì hiện nay lợi nhuận thu được từ 1 ha trồng hoa cao hơn 10- 15 lần so với trồng lúa và 7- 8 lần so với trồng rau. Gần 90% các loài hoa được trồng nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu thụ ở trong nước, tuy nhiên thị trường xuất khẩu cũng đang tăng nhanh với 1 số loại hoa đặc thù của Việt Nam (hoa sen và một số loài hoa mà các nước ôn đới trồng khó khăn trong mùa Đông (hồng, cúc ). Ở Việt Nam đã hình thành 3 vùng hoa lớn sau: - Vùng hoa đồng bằng sông Hồng: với khí hậu 4 mùa và nhiều vùng khí hậu đặc thù nên rất thích hợp cho trồng nhiều loại hoa. Hoa được trồng ở hầu hết các tỉnh của vùng trong đó tập trong nhiều ở các thành phố lớn: Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, Hải Dương, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc Hoa ở vùng này chủ yếu phục vụ tiêu thụ trong nước,và một số chủng loại nhỏ đã xuất khẩu sang Trung Quốc (hồng, cúc ). Hồng là loài hoa phổ biến nhất chiếm 35%, tiếp đến là hoa cúc (30%), hoa đồng tiền (10%), còn lại là các loài hoa khác (25%). - Vùng hoa Đà Lạt: Đà Lạt có điều kiện khí hậu thời tiết rất phù hợp cho trồng các loại hoa, mặc dù diện tích không lớn nhưng đây là nơi sản xuất các loại hoa cao cấp với chất lượng tốt: phong lan, địa lan, hồng, đồng tiền - Vùng hoa đồng bằng sông Cửu Long: Đây là vùng có khí hậu ấm, nóng quanh năm nên thích hợp với các loài hoa nhiệt đới: hoa lan, đồng tiền TP Hồ Chí Minh là nơi phát triển hoa lan nhiệt đới nhanh nhất trong cả nước, nhiều trang trại hoa lan đã được thành lập, kinh doanh và phát triển theo mô hình trang trại hoa lan tại Thái Lan. Diện tích hoa ngày càng tăng cao đã đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của thị trường, nhất là ở các thành phố lớn. Tính riêng ở Hà Nội có khoảng 300 cửa hàng bán các loại hoa chất lượng cao, đó là chưa kể các hàng hoa nhỏ và cả những người bán rong. Hiện nay vấn đề quan tâm không chỉ là đảm bảo mục tiêu về diện tích trồng 5
6. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị hoa, mà còn là chất lượng và hiệu quả bền vững, cần phải đa dạng hóa các loại hoa phục vụ nhu cầu trong nước, mặt khác, chú trọng các loại hoa chất lượng cao phục vụ xuất khẩu. Hiện nay, trong cơ cấu, hoa hồng vẫn chiếm 35- 40%, hoa cúc chiếm 25- 30%, còn lại là layơn, cẩm chướng, thược dược, huệ, đồng tiền, lan. Các nhà khoa học đã xác định cần chú trọng công tác nhập nội, chọn tạo và nhân nhanh các giống hoa chất lượng cao, nhất là hoa cúc, hồng, lay ơn, đồng tiền, hoa hồng môn, hoa phăng, phong lan và lily, đồng thời tăng cường tiếp nhận, chuyển giao các công nghệ, tiến bộ kỹ thuật trong trồng, chăm sóc, thu hoạch và phân phối hoa để tăng hiệu quả, giá trị sản phẩm, trong đó vấn đề giống, kỹ thuật canh tác là yếu tố quan trọng cần được quan tâm, đầu tư thích đáng. Công tác xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất hoa, trong đó có việc thiết kế đồng ruộng theo quy hoạch, hoàn chỉnh hệ thống tưới - tiêu, hệ thống nhà lưới, nhà kính và các kỹ thuật đóng gói, bảo quản, vận chuyển Ở Quảng Trị, hiện nay cũng đã hình thành nhiều vùng sản xuất hoa như Đông Thanh, Đông Giang của thành phố Đông Hà; Gio Châu- Gio Linh; Hải Lâm- Hải Lăng; Triệu Thượng- Triệu Phong; Cam Thanh- Cam Lộ bước đầu đem lại hiệu quả kinh tế khá cao. Chủng loại hoa ngày càng phong phú hơn như hoa cúc, đồng tiền, lyly, thược dược, lay ơn, loa kèn Tuy nhiên, do điều kiện thời tiết khí hậu và nhu cầu của người tiêu dùng mà nghề trồng hoa ở Qủang Trị chủ yếu tập trung vào dịp tết nguyên đán, sản phẩm hoa mới chỉ cung cấp trong tỉnh và một số tỉnh lận cận. III. NHỮNG THUẬN LỢI, KHÓ KHĂN VÀ PHƯƠNG HƯỚNG SẢN XUẤT HOA Ở VIỆT NAM. Kỹ thuật sản xuất hoa ở Việt Nam chủ yếu dựa vào kinh nghiệm truyền thống: áp dụng kỹ thuật nhân giống cổ truyền, trồng trong điều kiện tự nhiên ngoài đồng ruộng. Các phương pháp nhân giống cổ truyền dễ làm, quen với tập quán kinh nghiệm của nông dân, giá thành thấp nên phổ biến trong sản xuất hoa. Nhược điểm của phương pháp nhân giống cổ truyền là chất lượng giống hoa không cao. Cây hoa trồng lâu ngày bị thoái hoá, bệnh hại có nhiều khả năng lan truyền và phát 6
7. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị triển làm giảm chất lượng hoa. Phương pháp nhân giống hoa bằng nuôi cấy mô tế bào hiện nay đã được đưa ra sản xuất nhưng diện tích nhỏ. Các loại hoa được nhân giống bằng nuôi cấy mô tế bào như: hoa lan, cúc, hồng, cẩm chướng Ưu điểm của phương pháp này là cây khoẻ, sạch bệnh, hệ số nhân giống cao, làm tăng chất lượng hoa. Nhưng nhân giống bằng nuôi cấy mô tế bào đòi hỏi có thiết bị, giá thành cây giống cao. Hiện nay thị trường hoa nước ta chưa phát triển nên nhân giống bằng nuôi cấy mô tế bào chưa được ứng dụng rộng rãi. Điều kiện bảo vệ cây hoa ở Việt Nam còn hạn chế, diện tích hoa chủ yếu trồng trong đều kiện tự nhiên ngoài đồng ruộng, không có điều kiện che chắn bảo vệ cây hoa. Chỉ có một diện tích nhỏ làm vườn ươm, vườn thí nghiệm được các ni lông, lưới, nứa, tre để bảo quản hoa khỏi nắng mưa, gió, sương muối Trồng hoa trong điều kiện tự nhiên ngoài đồng ruộng có lợi là giá thành thấp nhưng người trồng không chủ động, phẩm chất hoa bị giảm. 1. Những thuận lợi - Việt Nam là nước có khí hậu đa dạng nên có thể trồng trọt nhiều loại hoa với nhiều vụ trong năm. - Là một nước nông nghiệp, diện tích đất tự nhiên lớn, nông dân cần cù giàu kinh nghiệm sản xuất, nghề trồng hoa có từ lâu đời. - Thị trường hoa ngày càng được mở rộng từ nội địa đến tiềm năng xuất khẩu hoa ra nước ngoài. - Nhà nước khuyến khích trồng hoa, mở rộng đầu tư và phát triển sản xuất hoa ở những nơi có điều kiện phù hợp. 2. Những khó khăn - Có ít giống hoa chất lượng cao thích nghi với điều kiện của từng vùng. - Sản xuất hoa còn nhỏ, lẻ, tiến bộ kỹ thuật chưa đồng đều, chưa cao. - Thiếu trang thiết bị nhà lưới, nhà kính, nhà bảo quản - Thiếu đội ngũ cán bộ kỹ thuật, các nhà nghiên cứu về cây hoa. - Hoa nhập nội còn nhiều, hoa trong nước chưa đủ để đáp ứng. 3. Phương hướng sản xuất hoa trong tương lai 7
8. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị - Nhà nước cần đầu tư cho công tác nghiên cứu phát triển hoa ở Việt Nam, khai thác hợp lý, tận dụng tiềm năng, khắc phục những hạn chế, khó khăn đem lại hiệu quả cao cho sản xuất hoa. - Tập trung nghiên cứu cải tiến giống đầu tư phát triển các loài hoa nhiệt đới quý hiếm đẹp được thị trường chấp nhận, phát triển các giống hoa ôn đới theo mùa vụ cho các vùng có khí hậu thích hợp. - Tăng cường đào tạo đội ngũ cán bộ kỹ thuật, nhà khoa học nghiên cứu về cây hoa, nhanh chóng áp dựng các biện pháp sản xuất hoa của các nước tiên tiến vào ngành sản xuất hoa Việt Nam. - Xây dựng cơ sở hạ tầng: nhà kính, nhà lưới, nhà bảo quản Phục vụ cho sản xuất. - Tìm kiếm mở rộng thị trường hoa. 8
9. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị Chương II: KỸ THUẬT TRỒNG MỘT SỐ LOÀI HOA Bài 1: KỸ THUẬT TRỒNG HOA HỒNG Hoa hồng là một trong những loài hoa được ưa chuộng nhất trên thế giới. Hoa hồng to, màu sắc đẹp mắt, hương thơm dịu dàng và được xem là "Hoàng hậu của các loài hoa". Nó tiêu biểu cho hoà bình, tuổi trẻ, là hoa của tình yêu, tình hữu nghị, niềm vui và sự tốt lành. Cây hoa hồng là loại hoa được trồng phổ biến nhất ở nước ta hiện nay và đang có xu thế phát triển mạnh, là một trong những loại cây đem lại hiệu quả kinh tế khá cao trong nghề sản xuất hoa. Hoa hồng giờ đây không chỉ phục vụ cho tiêu dùng nội địa mà còn xuất khẩu sang Trung quốc. Hoa hồng Việt Nam tuy số lượng cành nhiều nhưng chất lượng chưa đảm bảo, tỷ lệ cành đủ tiêu chuẩn xuất khẩu (cành dài > 70 cm, đường kính cành > 0,6 cm) còn ở mức thấp. Nguyên nhân cơ bản là kỹ 9
10. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị thuật trồng hoa hồng của chúng ta hiện nay còn dựa vào kinh nghiệm và theo tập quán canh tác cũ, chưa được áp dụng và tiếp thu các biện pháp kỹ thuật tiên tiến vào trong sản xuất dẩn đến năng suất và chất lượng chưa cao. Đồng thời các giống mới đưa vào sản xuất chưa nhiều nên chất lượng hoa chưa đạt yêu cầu thương phẩm cao. I. CÁC GIỐNG HỒNG PHỔ BIẾN TRONG SẢN XUẤT Hiện nay ở nước ta có một số gióng trồng phổ biến trong sản xuất sau: 1. Giống đỏ nhung: Đây là giống có khả năng thích nghi với điều kiện khí hậu miền Bắc nước ta và được trồng rộng rãi với khoảng 80% diện tích các vùng trồng hồng trong nước. Tuỳ theo hình thức nhân giống, khả năng chăm sóc mà cây có thể cao từ 1-1,1 m, đường kính thân cây to, mức độ phân cành theo hướng ngang, bộ tán tương đối rộng và dày. Thân thẳng màu xanh, mỗi đốt có khoảng 2- 3 gai lớn, hơi cong và còn nhiều gai nhỏ phân bố xung quanh thân và tập chung nhiều ở cuống hoa. Lá dạng thuôn tròn màu xanh đậm, răng cưa thưa và nông. Hoa có màu đỏ nhung, dạng hoa kép xếp nhiều vòng, đường kính hoa từ 6,5- 7,5 cm. Chiều dài cành mang hoa từ 25- 27 cm. Hoa ít, thường ra từng bông, ít khi thấy ra chùm. Hiện nay, giống hồng này đang chiếm lĩnh thị trường tiêu thụ, giá bán cao nhất, là giống chủ lực của người trồng hoa. 2. Giống phấn hồng Cây cao từ 1,2- 1,4 m, đường kính thân cây bé, khả năng phân cành kém theo hướng ngọn và rất ít cành tăm. Các cành thường phát triển mạnh về chiều cao và đều cho hoa, cây có bộ tán hẹp và thưa, thân tròn nhẵn màu xanh nhạt, đất dài rất ít gai, mỗi đất mang 1-2 gai, có khi không có gai. Lá thuôn dài màu xanh đậm, răng cưa thưa và nông. Hoa có màu hồng phấn, đường kính hoa từ 6-7 cm. Hoa kép, số cánh ít, chiều dài cành mang hoa từ 28- 30 cm. 3. Giống trắng sứ Cây cao khoảng 55- 56 cm, khả năng phân cành rất mạnh và theo hướng ngang, 10
11. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị có nhiều cành tăm, thường những cành này không mang hoa, ngắn nhỏ có nhiều gai nhọn làm cho cây có bộ tán rộng và dày. Những cành mang hoa có rất nhiều gai. Lá thuôn dài màu vàng, răng cưa thưa và nông. Hoa màu trắng vàng nhạt, đường kính hoa từ 6- 6,5 cm; hoa kép, nhiều cánh xếp sít nhau chiều dài cành mang hoa từ 21 - 23 cm. 4. Giống hồng vàng Thân thẳng có màu xanh nhạt, mỗi đốt mang 2- 4 gai lớn cong. Lá dài, răng cưa nông. Cuống lá, gân lá, mép lá có màu hơn tím. Cành nhánh phát sinh nhiều nụ có khi vươn dài, hoa có màu vàng nhạt, đường kính hoa 5,5- 6 cm, số cánh có rất nhiều xếp sít chặt nhau. II. ĐẶC TÍNH THỰC VẬT HỌC 1. Rễ: Hồng thuộc loại rễ chùm, chiều ngang tương đối rộng, khi bộ rễ lớn phát sinh nhiều rễ phụ. 2. Thân: Hồng thuộc loại nhóm cây thân gỗ, cây bụi thấp có nhiều cành và gai cong. 3. Lá: Lá hoa hồng là lá kép lông chim, mọc cách, ở cuống lá có lá kèm nhẵn, mỗi lá kép có 3- 5 hay 7- 9 lá chét, xung quanh lá chét có nhiều răng cưa nhỏ. Tuỳ giống mà lá có màu sắc xanh đậm hay xanh nhạt, răng cưa nông hay sâu, hay có hình dạng lá khác. 4. Hoa: Có nhiều màu sắc và kích thước khác nhau. Cụm hoa chủ yếu có 1 hoa hoặc tập hợp hoa trên cuống dài, cứng, có gai. Hoa hồng thuộc loại hoa lưỡng tính, nhị đực và nhị cái trên cùng 1 hoa, các nhị đực dính vào nhau bao xung quanh vòi nhụy. Khi phấn chín rơi trên đầu nhụy nên có thể tự thụ phấn, đài hoa có màu xanh. 5. Quả và hạt: Quả hình trái xoan, hạt hồng nhỏ có lông, khả năng nảy mầm của hạt rất kém do có lớp vỏ dày. III. YÊU CẦU NGOẠI CẢNH 1. Nhiệt độ. Nhiệt độ là một trong những nhân tố quan trọng với hoa hồng, cây hoa hồng 11
12. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị ưa khí hậu ôn hoà. Nhiệt độ thích hợp cho hồng sinh trưởng và phát triển tốt là từ 23- 28oC. Nhiệt độ trên 35oC Và dưới 18oC đều ảnh hưởng tới cây. Nhiệt độ bao gồm các yếu tố: nhiệt độ ngày, đêm; chênh lệch nhiệt độ ngày đêm và nhiệt độ đất. Nhiệt độ ảnh hưởng đến quang hợp, hô háp, sự tạo thành Prôtêin, axit amin và cuối cùng là ảnh hưởng tới hiệu quả sản xuất. Nhiệt độ ngày: nhiệt độ tối thích tuỳ theo giống, nói chung từ 23 – 25oC, cũng có một số giống nhiệt độ tối thích là 21 – 23oC. Nhiệt độ cao quá ảnh hưởng đến sự kéo dài của cành, khi nhiệt độ trung bình ngày vượt quá 24oC. Cành thường ngắn hơn 35 cm. Nhiệt độ ngày cũng ảnh hưởng tới sản lượng. Nhiệt độ từ 26 – 27oC sản lượng cao hơn ở 29 – 32oC là 49%, hoa thương phẩm cao hơn 20,8%. Nhiệt độ đêm: nhiệt độ đêm quan trọng hơn nhiệt độ ngày. khi nhiệt độ đêm cao, hoa nhiều, số ngày đến kỳ ra hoa giảm, độ dài cành ít chịu ảnh hưởng. Đa số các giống thích hợp với nhiệt độ đêm là 16oC, vì nhiệt độ này có ảnh hưởng tốt đến số lượng và chất lượng hoa. Thấp hơn nhiệt độ tối thích cây sinh trưởng chậm, sản lượng thấp nhưng chất lượng hoa cao, cao hơn nhiệt độ tối thích thú sinh trưởng nhanh, sản lượng cao nhưng chất lượng hoa kém. Chính vì vậy ở các cùng núi cao: Sapa, Tam Đảo, Đà Lạt có nhiệt độ ban đêm thấp 16- 18oC nên hoa rất đẹp và có giá trị. Nhiệt độ đất: Làm tăng nhiệt độ đất thì sức sống của rễ cao, tăng năng suất và chất lượng hoa. Chênh lệch nhiệt độ ngày và đêm: ngày trời quang nhiệt độ ban ngày cao hơn ban đêm 5 – 8oC có lợi cho sự tạo thành và sự dự trữ dinh dưỡng. Khi nhiệt độ tới 30oC thì quang hợp ngừng. Những ngày nhiều mây ánh sáng yếu, nhiệt độ thấp, quang hợp giảm nhưng hô hấp thì thực hiện cả ngày và đêm và khi nhiệt độ tăng hô hấp cũng tăng vì vậy trồng hoa Hồng phải chú ý đến điều tiết nhiệt độ nếu không chất lượng hoa sẽ giảm. 2. Độ ẩm. 12
13. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị Cây hồng yêu cầu độ ẩm đất 60-70 %, độ ẩm không khí 80- 85% do hồng có tán rộng, bộ lá nhiều nên diện tích phát tán hơi nước của cây rất lớn. Sự điều tiết độ ẩm phụ thuộc vào thời tiết và thời gian chiếu sáng, kết quả thí nghiệm cho biết khống chế độ ẩm trong nhà kính không ảnh hưởng gì tới sản lượng về mùa Đông nhưng mua Hè thì tăng được sản lượng. Sự khác biệt này do ảnh hưởng đến môi trường sống của cây. Khi thiếu nước sự thoát hơi nước phụ thuộc vào độ ẩm không khí và diện tích lá. Nước không trực tiếp tham gia vào phản ứng sinh hoá mà chỉ là 1 điều kiện của phản ứng quang hợp, tác dụng tới sự cân bằng năng lượng trong cây. Nếu khống chế độ ẩm thích hợp thì độ dài cành tăng thêm trung bình là 8,2%. 3. Ánh sáng. Hồng là cây ưa sáng, ánh sáng đầy đủ giúp cây sinh trưởng tốt. Nếu thiếu ánh sáng cây sẽ bị tiêu hao chất dự trữ trong cây. Khi cây còn nhỏ yêu cầu độ về cường độ ánh sáng thấp hơn, khi cây lớn yêu cầu ánh sáng càng nhiều hơn. Ánh sáng là nhân tố quan trọng nhất đối với sự sinh trưởng và ra hoa của hoa hồng. Ánh sáng chẳng những có tác động trực tiếp với cây mà còn làm thay đổi một loạt các nhân tố ngoại cảnh khác như làm tăng nhiệt độ, tăng sự tiêu hao nước. Do thời tiết thay đổi hoặc do sự che bớt ánh sáng dãn đến giảm cường độ và thời gian chiếu sáng đều làm giảm lượng chất khô tích luỹ và khả năng sinh trưởng. Sự phân hoá hoa, sự phát dục của hoa, thời gian giãn cách giữa 2 lần cắt hoa, độ lớn của cành hoa, trọng lượng và chiều dài cành, diện tích lá, màu sắc của cành hoa đều chịu ảnh hưởng của ánh sáng. Ngoài ra cường độ chiếu sáng còn ảnh hưởng tới sự phát sinh cành. Những hàng cây càng gần hướng Nam so với hàng gần hướng Bắc, số cành càng nhiều hơn. Dùng cách che ánh sáng ở phần phát sinh cành hoàn toàn có thể ức chế sự ra cành, dùng cách chiếu sáng bổ sung sẽ làm tăng số lượng cành. Cường độ quang hợp có quan hệ rất chặt chẽ với ánh sáng, 90% chất khô trong cây là do quang hợp. Quang hợp chịu ảnh hưởng của giống, trạng thái nước, cường độ ánh sáng, nhiệt độ, nồng độ CO . 13
14. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị 4. Dinh dưỡng a. Đạm Đạm là nguyên tố quan trọng nhất của cây, nó là thành phần của axít amin, protein, axitnuclêic, men, chất kích thích sinh trưởng, vitamin (chiếm khoảng 1-2% trọng lượng chất khô). Đạm ảnh hưởng lớn nhất tới sản lượng và chất lượng hoa hồng, thiếu đạm cây sinh trưởng chậm, phân cành yếu, cành, lá nhỏ, diệp lục tố ít, lá biến vàng, lá già và dễ bị rụng, rễ nhỏ dài và ít, cây thấp khả năng quang hợp giảm. b. Lân Lân thường chiếm từ 1- 1,4% trọng lượng chất khô của cây. Thiếu lân dân tới lích luỹ đạm dạng Nitrat gây trở ngại cho việc tổng hợp prôtêin. Cành, lá, rễ sinh trưởng chậm, cây thấp bé, lá có màu tím hoặc tím đỏ ảnh hưởng đến tổng hợp Hydratcarbon, hoa nở khó. Hiệu quả của lân liên quan chặt với đất, super lân và lân nung chảy hiệu quả không khác biệt. Đối với đất pha cát hấp phụ kém, bón super lân hiệu quả cao hơn. Đất hấp phụ mạnh dùng lân nung chảy hiệu quả tốt hơn. c. Kali Kali là nguyên tố cây hoa hồng hút nhiều nhất, gấp 1,8 lần đạm, nhưng kali là nguyên tố có thể sử dụng lại khi ít ảnh hưởng tới sinh dục phát triển của cây so với đạm và lân.Tuy nhiên thiếu kali sinh hưởng kém, nếu thiếu quá nhiều sẽ ảnh hưởng tới việc hút canxi và magiê từ đó ảnh hưởng đến độ cứng của thân cành và chất lượng hoa. Ngoài ra cây hồng còn cần một lượng phân vi lượng cho cây sinh trưởng phát triển tốt Ca, Mg, Fe, Zn, Mg IV. KỸ THUẬT NHÂN GIỐNG HOA HỒNG 1. Giâm cành Thời vụ tốt nhất là vụ Xuân (tháng 2 - tháng 4) và vụ Thu (tháng 8- tháng 10), cây giống nhanh ra rễ và tỷ lệ sống cao. Giá thể giăm: 2/3 trú hun + 1/3 đất đồi hoặc cát vàng được khử trùng trước khi 14
15. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị giâm bằng Viben C nồng độ 10%. - Cành giâm: cành bánh tẻ, tốt nhất là cành mang hoa đang ở giai đoạn sử dụng. Cành giâm dài 8- 10 cm có 1 đến 3 mắt, cắt vát không dập nát. - Sử lý cành giâm bàng IAA hoặc NAA nồng độ 2000 - 2500 ppm nhúng 3- 5 giây cắm vào giá thể. Cắm đứng cành sâu 1,0 - 1,5 cm khoảng cách cành giâm 4- 5 cm. - Độ ẩm không khí trong 3 ngày đầu đạt mức 100% sau đó giảm độ ẩm xuống chỉ còn 80- 90%. Sau giâm 25 - 35 ngày khi cây giâm có rễ đều xung quanh, chiều dài rễ đạt 3-4 cm có thể đem trồng. 2. Chiết cành Có thể làm quanh năm nhưng nhanh ra rễ nhất là vụ Xuân, kỹ thuật giâm cành tương tự như chiết các loại cành cây thân gỗ khác. Cần chú ý một số vấn đề sau: - Chọn cành chiết: cành bánh tẻ, khoẻ mạnh, khoanh vỏ rộng 2- 3 cm, cạo sạch lớp tượng tầng, để khô nhựa 2- 3 ngày rồi bó bầu. - Hỗn hợp bầu: mùn rác, rơm, rạ trộn với đất bùn đã được phơi khô đập nhỏ, trộn nước hoặc nước thuốc chất kích thích ra rễ vào hỗn hợp bầu cho đủ ẩm 85- 90%, bọc vào chỗ bóc vỏ. Bao kỹ xung quanh, buộc dây thật chặt 2 đầu để không cho nước thấm vào hoặc bay hơi ra. Sau 3- 6 tuần khi bầu chiết có nhiều rễ nhánh có thể cắt đem giâm vào vườn ươm, cũng có thể đem cành chiết trồng trực tiếp ra đất nhưng phải che nắng, đủ ẩm, cắt tỉa bớt lá, đọt non để giảm bớt thoát hơi nước, cành chiết chóng hồi phục. 3. Ghép Là phương pháp phổ biến trong sản xuất với gốc ghép là cây tầm xuân, cây hồng dại. Những gốc ghép này rất khoẻ sau 3 tháng khi thân có đường kính 0,5- 0,8cm thì có thể ghép được. - Thời vụ ghép: có thể ghép quanh năm - Cách tiến hành: có thể ghép mắt, ghép cành như các loại cây trồng khác Sau 10- 15 ngày mắt ghép liền ta có thể mở ra để mầm ghép mọc lên. 15
16. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị V. KỸ THUẬT TRỐNG VÀ CHĂM SÓC 1. Thời vụ trồng Hồng là cây lưu niên nghĩa là nó có thể sống từ năm này đến năm khác trên cùng một chỗ. Nếu trồng nhiều trên quy mô lớn thường trồng vào tháng 2- 3 hoặc vào mùa Thu tháng 10 hàng năm vì thời tiết lúc này thuận lợi cho sinh trưởng phát triển của cây. Nếu trồng ít thì mùa nào cũng có thể trồng được, mùa Hè chỉ cần che bớt nắng đến khi cây hồng sống mạnh, mùa Đông cần tránh hoặc che gió mùa Đông bắc và nhiệt độ xuống thấp. 2. Làm đất Đất thích hợp là đất thịt hoặc là đất thịt pha cát. Chọn đất cao không bị ngập úng, bằng phẳng, tơi xốp thông thoáng có độ pH 5,6- 6,5, đất có thời gian nắng khoảng 8 giờ/ngày. - Lên luống: hình thang, luống rộng 1,3 – 1,4 m, mặt luống 70 - 80 cm, luống cao 30 cm, rãnh luống rộng 30 – 40cm. - Bón lót: 1,5 tấn phân chuồng hoai + 30kg NPK + 1tấn mùn rơm cho một sào, những nơi đất chua cần rắc thêm vôi bột với liều lợng 5 kg vôi bột/1 sào. - Cách bón: bón phân sâu cách mặt luống 10cm, có thể rạch hàng hoặc bổ hốc. Bón trước khi trồng 3 – 5 ngày. 3. Bón phân Hồng là loại cây phàm ăn và có khả năng ra hoa quanh năm nên việc bón phân lót trước khi trồng là rất quan trọng, cần phải thường xuyên bón thúc sau mỗi đợt thu hoạch hoa - Lượng phân lót cho 1 ha: 30 tấn phân chuồng + 300 kg đạm + 400 kg lân+ 400kg vôi bột + 300 kg Kali. - Hoa hồng rất cần phân hữu cơ, sau khi trồng 1 – 2 tháng là phải tưới phân cho cây. Kết hợp xới xáo đất quanh gốc hồng, cách gốc khoảng 10- 20 cm, cho phân vào và lấp đất lại. - Định kỳ 10 – 15 ngày tưới một lần, mỗi lần tưới hoà thêm 4 kg đạm urê cho 1 sào. Ngoài ra cần thường xuyên bổ sung phân qua lá cho cây. 16
17. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị 4. Kỹ thuật trồng - Mật độ khoảng cách đối với giống hồng sinh trưởng, phát triển mạnh (Hồng nhung, hồng phấn) trồng với khoảng cách 40 cm x 50 cm mật độ 50.000 cây/ ha. Đối với giống phát triển yếu hơn như Trắng sứ, Cá vàng có thể trồng khoảng cách 35 cm x 40 cm mật độ là 70.000 cây/ha. - Trồng vào lúc chiều mát, hướng mắt ghép về phía mặt trời để cây khoẻ. Đặt cho bầu cây hồng ngập đất, không trồng quá sâu cây chậm phát triển. Phải tưới thật ẩm để đất chặt gốc. Khi mới trồng nên che đậy để chống nắng, nóng hoặc hanh khô, cắt tỉa tán lá để tránh thoát hơi nước. - Nếu trồng vào những ngày nắng nóng thì phải che bằng lới đen hoặc rơm, rạ 2 – 3 tuần để cây nhanh hồi phục, nâng cao tỷ lệ sống cho cây. 5. Chăm sóc - Chọn cây giống: Cây giống có cành mập, lá xum xuê đối với cây chiết. Nếu là cây ghép thì gốc ghép to, cành ghép mập lá xanh tết, cao khoảng 25- 30 cm. - Tưới nước + Ngày tưới 1 - 2 lần vào lúc sáng sớm hay chiều mát + Hoa hồng cần rất nhiều nước nên trước khi cắt hoa cũng nên tưới nhiều. Sau khi bón phân cũng phải tưới nước vì nếu để khô cây có thể bị ngộ độc phân bón và lụi dần. Tuy nhiên nếu nước bị ứ đọng ngập gốc, rễ hồng sẽ không hút được dinh dưỡng và làm thối rễ. - Tỉa cành, tỉa nụ: + Thường xuyên cắt tỉa nhánh khô, những cành ốm yếu không còn lá, lá vàng úa, sâu bệnh để cây thông thoáng quang hợp dễ dàng. Hồng sinh trưởng phát triển mạnh, sau cắt tỉa 15 ngày đã bắt đầu ra nhánh khác. + Cần tỉa bớt hoa thứ cấp để hoa chính thật to. Mỗi nhánh hồng chỉ cần để 1 hoa to là đủ vì cây hồng có 6 - 7 nhánh sẽ cho 6 - 7 hoa đẹp. Sau mỗi năm nên đốn phớt và vài ba năm lại đốn đau 1 lần (cắt sát gốc để chồi mọc lên). 6. Biện pháp kỹ thuật tăng năng suất, chất lượng hoa bằng các chất kích thích sinh trưởng. 17
18. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị - Dùng các loại phân bón lá phun cho cây, cần thiết nhất là giai đoạn trước khi cây ra hoa. Định kỳ 7 - 10 ngày lại phun 1 lần để hoa, lá, cành phát triển cân đối. Điều khiển hoa nở vào dịp tết: cuối tháng 11 âm lịch, cắt cành bấm ngọn bỏ đi 4- 6 mắt từ ngọn xuống. Cắt càng gần ngọn thì hoa nở sớm hơn và ngược lại. Đối với những giống mọc cành dài mới nở hoa thì cắt cành trước tết khoảng 40- 45 ngày. VI. SÂU BỆNH HẠI HOA HỒNG 1. Phòng trừ bệnh a. Bệnh gỉ sắt: + Triệu chứng: Vết bệnh dạng ô nổi, màu vàng da cam hoặc nâu. Gỉ sắt hình thành ở mặt dưới lá. Mặt trên mô bệnh mất màu xanh bình thường chuyển sang màu vàng nhạt. Bệnh nặng làm lá khô cháy, dễ rụng, hoa nhỏ ra ít, thường bị thay đồi màu sắc, cây còi cọc. + Phòng trừ: Loại bỏ tàn dư gây bệnh và cỏ dại. Ngoài thuốc Scrore 250 ND và Alvil 5 SC có thể dùng thêm Peroxin 0,2 -0,4 %. b.Bệnh phấn trắng: +Triệu chứng: vết bệnh dạng bột phấn màu trắng xám, hình thái bất định. Bệnh thường hại trên ngọn non, chồi non, lá non, hình thành ở cả 2 mặt lá. Bệnh nặng hạn cả thân, cánh, nụ, hoa làm biến dạng lá.Thân khô, nụ ít, hoa không nở thậm chí chết cây. + Phòng trừ: Loại bỏ tàn dư gây bệnh và cỏ dại. Dùng thuốc Scrore 250 ND với liều lượng 0,2-0,3 lít/ha. Alvil 5 SC liều lượng 1 lít/ha. c.Bệnh đốm đen: + Triệu chứng: Vết bệnh hình tròn hoặc hình bất định ở giữa màu xám nhạt, xung quanh màu đen. Bệnh thường phá hại trên các lá bánh tẻ, vết bệnh xuất hiện ở cả 2 mặt lá. Bệnh nặng làm lá vàng, rụng hàng loạt. Đây là một trong những bệnh chủ yếu hại cây hoa hồng. + Phòng trừ: Vườn trồng hồng thông thoáng, đất không bị ngập úng. Tỉa bỏ những cành lá mang mầm bệnh, làm sạch cỏ và thu dọn các tàn dư gây bệnh. Dùng 18
19. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị một số thuốc đặc hiệu như Score 250 ND, Zineb 80 WP nồng độ 30- 50 g/ 10 lít nước hoặc Antracol 70 BHN pha 20-30 g thuốc/ bình 8 lit. 2. Phòng trừ sâu hại hồng a.Sâu xanh: + Triệu chứng: Sâu phá hại nặng trên lá non, ngọn non, nụ và hoa. Sâu trưởng thành đẻ trứng rải rác thành từng cụm ở cả 2 mặt lá non, ở nụ hoa, đài hoa và hoa. + Phòng trừ: Luân canh với cây trồng khác. Ngoài ra có thể dùng các loại thuốc trừ sâu: pegasus 500SC liều lượng 0,5-1 lít/ha (pha 7- 10 ml/bình 8 lít) b.Rệp: Trên đồng ruộng thường có rệp nhảy và rệp muội. Rệp phá hại trên thân, lá, ngọn non cây hồng. Đặc biệt rệp sáp hình bầu dục, mình phủ sáp trắng, không thấm nước. loại rệp này thường sống cộng sinh với kiến. Có thể dùng thuốc Ancol 20 EC phun 1 lít/ha hoặc Karate 2,5 EC nồng độ 5- 10 ml/ bình 8 lít. Supacide 40 ND liều lượng 1- 1,5 lít/ha. c. Nhện đỏ: Nhện đỏ gây hại nặng trên cây hoa hồng. Nhện thường cư trú ở mặt dưới lá chích hút dịch bào trong mô lá hồng, tạo thành vết hại có màu sáng, dần dần các vết chích này liên kết với nhau. Khi bị hại nặng, lá cây hồng có màu nâu vàng rồi khô và rụng. Có thể dùng thuốc Ortus 5 SC hoặc Comite với liều lượng 1 lít/ ha. VII. THU HOẠCH, BẢO QUẢN. Kỹ thuật thu hái không những ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất, chất lượng hoa đợt đó, mà còn ảnh hưởng gián tiếp đến năng suất chất lượng hoa đợt sau. Khi thu hái cần nắm vững tiêu chuẩn thu hái, xác định thời gian thu hái và lựa chọn vị trí hái. 1. Xử lý cận thu hoạch - Sử dụng Atonik 1,8 DD, nồng độ 0,15 %, phun lên toàn bộ thân lá và gốc cây trư- ớc thu hoạch 7 - 10 ngày. - Khi cây có nụ cần phải giảm hoặc ngừng bón đạm, tăng cường bón kali, lân với tỉ lệ 2 : 1 (100kg kali clorua, 50kg lân cho 1ha ) 19
20. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị - Trước khi thu hái 1 - 2 ngày (mùa khô 1 ngày, mùa ẩm 2 ngày) tưới đủ nước cho cây (đảm bảo độ ẩm đất đạt 85%) để các cành lá được hút no nước. 2. Thu hái hoa - Tiêu chuẩn thu hái: Tiêu chuẩn thu hái phụ thuộc vào từng giống, cự ly vận chuyển và thời vụ thu hái. Thông thường các giống nở chậm thì hái muộn giống nở nhanh thì hái sớm. Bán tại chỗ hoặc vận chuyển gần thì thu hoạch khi cánh hoa ngoài đã nở, vận chuyển xa thì hái lúc còn đang nụ - Thời gian thu hái: Nên thu hái vào lúc sáng sớm (5 - 6h) hoặc chiều tối, vào các ngày khô ráo - Vị trí thu hái: Vị trí cắt hoa ảnh hưởng trực tiếp đến độ dài cành, cuống hoa, tới sự nảy mầm chồi dưới vết cắt và số ngày cắt lứa sau. Thông thường chừa lại trung bình từ 2- 4 đốt. 3. Xử lý sau cắt Sau khi cắt xong phải cắm ngay 1/3 cuống vào trong thùng nước sạch hoặc dung dịch cắm hoa, sau đó đưa vào nơi mát (nhà có mái che) thông thoáng để xử lý sơ bộ (loại bỏ những cành hoa già, cành hoa bị sâu bệnh ) 4. Phân loại và đóng gói hoa hồng Sau khi thu hoa tiến hành phân loại và đóng gói. Thông thường khi vận chuyển cành đi xa mới cần đóng gói: dùng hộp carton dài 80 cm rộng 50 cm, cao 50 cm, mỗi hộp như vậy chứa được 700 - 1.000 cành, dùng màng polytylen gói kín cả hoa để giữ ẩm. Khi đóng thùng cần tránh để gai làm xước vỏ. Mỗi hộp đục 4 lỗ đường kính 2cm để hoa tiếp tục hô hấp. 5. Bảo quản hoa Sử dụng các dung dịch glucoza, sacaroza 3-5% trong thời gian bảo quản. 20