Giáo trình Kỹ thuật trồng hoa cúc

Nội dung text: Giáo trình Kỹ thuật trồng hoa cúc

1. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị Bài 2: KỸ THUẬT TRỒNG HOA CÚC I. CÁC GIỐNG CÚC PHỔ BIẾN TRONG SẢN XUẤT 1. Những giống địa phương - Giống cúc vàng Hè Đà Lạt: Cây cao 40- 50cm, thân mảnh và cong, phiến lá to, màu xanh vàng, đường kính hoa 4-5cm. Cánh ngắn mềm, màu vàng lưới. Chịu nóng tốt. Thời gian sinh trưởng 3- 4 tháng. - Cúc chi Đà Lạt: Cây cao 40- 50cm cây bụi thân nhỏ cong, phiến lá to mỏng màu xanh nhạt, hoa đơn nhỏ đường kính 2- 2,5cm. Cánh vòng ngoài có màu trắng, giữa có màu vàng nhạt. Thời gian sinh trưởng 3- 4 tháng. - Cúc Gấm (cúc mâm xôi): Dạng cây bụi cao khoảng 30-40cm khả năng phân cành rất mạnh tạo thành một thế hình hơi tròn trông xa giống như mâm xôi. Trong sản xuất thường bấm ngọn và cành phụ nhiều lần để tạo cho cây có đường kính tán lớn nhất rất thích hợp cho trang trí khuôn viên, vườn hoa, nhà cửa. Hoa kép nhỏ khoảng 2- 3cm có màu vàng nghệ pha đỏ nâu, thời gian sinh trưởng dài nhưng khả năng chịu rét tốt. - Cúc Đại đoá Vàng: Còn gọi là Hoàng Long Chảo,cây cao 60- 80, thân yếu phải có cọc đỡ dạng hoa kép to, đường kính 8- 10cm, cánh dày xếp không chặt, khả năng chịu rét kém nhưng chịu hạn tốt, thời gian sinh trưởng 21
2. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị dài từ 5- 6 tháng. - Cúc Kim Tử Nhung: Cây cao 50- 60cm, thân cứng, lá dài to, răng cưa sâu có màu xanh đậm, hoa kép to đường kính 8-10cm, hoa có màu vàng nghệ pha đỏ nâu, thời gian sinh trưởng dài nhưng khả năng chịu rét rất tốt. Ra hoa vào dịp Tết Nguyên đán. 2. Những giống cúc mới nhập nội - Cúc CN93: Đây là giống có giá trị kinh tế cao. Thân mập, lá to xanh, hoa kép to có đường kính từ 10- 12cm cánh dày xếp sít chặt, hoa bền, thời gian cắm lọ trên 2 tuần. Thời gian sinh trưởng ngắn, có thể trồng được nhiều vụ trong năm. Hiện nay được phát triển rất rộng rãi khắp các tỉnh. - Cúc vàng Đài Loan: Cây cao 60-70cm, lá xanh dày, hoa kép to có nhiều tầng xếp rất chặt đường kính hoa 10-12. Tuổi thọ của hoa dài, hoa có màu vàng nghệ. Thời gian sinh trưởng từ 5- 6 tháng, khả năng chịu rét trung bình. - Cúc tím Hè: Cây cao 60-65 cm, thân thẳng mập, lá thuôn dài, răng cưa sâu, hoa to, đường kính hoa 8- 10 cm có mầu sẫm. - Cúc tím Hà Lan: Cây cao 40-55 cm, phiến lá dày màu xanh đậm, đường kính hoa 5-6 cm, có màu tím hồng. - Tập đoàn cúc chi: Gồm rất nhiều dòng giống với màu sắc khác nhau (trắng, tím, vàng, hồng đỏ, cánh sen hoặc các màu pha lẫn nhau). Đặc điểm chung là thân bụi, cánh mảnh và yếu, lá thưa màu xanh nhạt, cây cao từ 40- 70cm. Hoa đơn hoặc hoa kép, đường kính hoa từ 2- 5 cm. Trồng vào vụ thu đông, những giống cúc này thường trong thưa không đẻ nhánh, tỉa nụ con, cho cây sinh trưởng phát triển tự nhiên để thu được nhiều cành hoa trên cây II. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC 1. Thân Hoa cúc thuộc loại thân thảo (hay còn gọi là thân cỏ) có khả năng phân nhánh mạnh, có nhiều đất giòn, dễ gãy. Cây càng lớn thân càng cứng, cây cao hay thấp còn tuỳ thuộc vào giống. Ở Việt Nam cây có thể cao 30 - 80cm, 22
3. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị trong điều kiện ngày dài cây cúc có thể cao đến 1,5 - 2m. 2. Lá Thường là lá đơn, mọc so le nhau có xè thuỳ và răng cưa sâu. Mặt dưới lá bao phủ một lớp lông tơ, mặt trên nhẵn, gân hình mạng lưới. Từ mỗi nách lá thường phát sinh một mầm nhánh Phiến lá có thể to hay nhỏ, dày hay mỏng, màu xanh đậm, xanh nhạt hay xanh vàng là phụ thuộc vào từng giống. 3. Rễ Rễ cây hoa cúc là rễ phụ phát triển nhiều như rễ chùm, rễ cây ít ăn sâu mà phát triển theo chiều ngang. Rễ có nhiều lông hút nên khả năng hút nước và dinh dưỡng mạnh. Những rễ này không phát sinh từ mầm rễ của hạt mà từ những rễ mọc ở mấu của thân cây gọi là mắt ở những phần sát trên mặt đất. 4. Hoa Hoa cúc chính là nhiều hoa nhỏ hợp lại trên một cuống hoa, hình thành hoa tự hình đầu trạng. Hoa có thể lưỡng tính hay đơn tính. Hoa kép nhiều hơn hoa đơn và thường mọc nhiều hoa trên một cành phát sinh từ các nách lá. Hoa có nhiều màu sắc khác nhau (trắng, vàng, đỏ, tím, xanh ) đường kính hoa từ 1,5 - 12cm. Những cánh hoa ở phía ngoài thường có màu sắc đậm hơn xếp thành nhiều tầng, sẽ chặt hay lỏng tuỳ theo từng giống. Cánh có nhiều hình dáng khác nhau, cong hoặc thẳng, có loại cánh ngắn đều, có loại dài, cuốn ra ngoài hay cuốn vào trong 5. Quả Quả nhỏ chỉ chứa 1 hạt, quả có lông tơ để phát tán. Hạt có phôi và không có nội nhũ. III. YÊU CẦU NGOẠI CẢNH 1. Nhiệt độ Nhiệt độ thích hợp cho cây sinh trưởng phát triển là từ 18 – 23oC, cây chịu được nhiệt độ 10 – 350C. Nhiệt độ trên 35o C và dưới 10o C cúc sinh trưởng phát triển kém. Ở thời kỳ cây con cúc cần nhiệt độ cao hơn các thời kỳ khác. Đặc biệt thời kỳ ra hoa nêu đảm bảo yêu cầu nhiệt độ cần thiết 23
4. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị của cúc thì hoa sẽ to và đẹp. Ban ngày cây cần nhiệt độ cao hơn để quang hợp, còn ban đêm nhiệt độ cao sẽ thúc đẩy quá trình hô hấp làm tiêu hao các chất dự trữ trong cây. 2. Ánh sáng Cúc là loại cây ngày ngắn, ưa sáng. Tuy nhiên ở mỗi thời kỳ sinh trưởng phát triển cây có yêu cầu ánh sáng khác nhau: + Thời kỳ cây con: Khi mới ra rễ cây cần ít ánh sáng vì lúc này cây non còn sử dụng các chất dinh dưỡng dự trữ. + Thời kỳ chuẩn bị phân cành: Cây cần nhiều ánh sáng để quang hợp tạo các chất hữu cơ cần thiết cho hoạt động sống của cây. Thời gian chiếu sáng rất quan trọng với cây hoa cúc và ảnh hưởng lớn đến năng suất chất lượng hoa. Thời gian chiếu sáng kéo dài thì cây sinh trưởng mạnh, kéo dài làm cho thân cây cao, lá to hoa nở muộn nhưng chất lượng hoa tăng. Hầu hết các giống cúc trong thời kỳ sinh trưởng cần ánh sáng ngày dài trên 13 giờ nhưng ở giai đoạn trổ hoa cây chỉ cần ánh sáng ngày ngắn 10 - 11 giờ, nhiệt độ không khí dưới 23oC. Với yêu cầu ánh sáng như vậy thì cúc thích hợp với thời tiết thu đông và đông xuân ở nước ta. Hiện nay một số giống cúc mới nhập nội nước la có thể ra hoa trong điều kiện ánh sáng ngày dài điển hình như CN93, CN98, tím hè, cúc vàng Đà Lạt rất thích hợp với vụ xuân hè và hè thu. Điều này cho phép ta sản xuất cúc quanh năm thay vì trước đây chỉ có hoa cúc nở vào mùa thu. 3. Ẩm độ Thích hợp nhất cho cây sinh trưởng phát triển là độ ẩm đất 60 - 70%, độ ẩm không khí 55 - 65%. Nếu độ ẩm trên dưới 80% cây sinh trưởng mạnh, nhưng dễ phát sinh sâu bệnh làm ảnh hưởng năng suất chất lượng hoa. 4. Dinh dưỡng Các yếu tố N, P, K và vi lượng như Ca, Mg, Mn có vai trò quan trọng đối với sinh trưởng, phát triển, năng suất phẩm chất các loài hoa. 24
5. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị - Đạm (N): Có tác dụng thúc đẩy quá trình sinh trưởng của cúc và ảnh hưởng đến thời kỳ phát triển. Thiếu đạm cây cằn cỗi, lá úa vàng, hoa nhỏ xấu. Nếu thừa đạm cây sinh trưởng mạnh, thân mập, cành nhánh nhiều có thể không ra hoa. Cây cúc cần đạm vào thời kỳ chuẩn bị phân cành và thời kỳ phân hoá mầm hoa. Lượng đạm nguyên chất sử dụng cho 1 ha trong cúc là 140 - 160kg. - Lân (P): Có tác dụng làm cho bộ rễ phát triển mạnh thân cứng, hoa bền, màu sắc đẹp chóng ra hoa, giúp cây hút đạm nhiều và tăng khả năng chống rét cho cây. Thiếu lân, bộ rễ kém phát triển cành nhánh ít, hoa chóng tàn, màu nhợt nhạt, hoa ra muộn. Cúc yêu cầu lân đặc biệt mạnh vào thời kỳ phân hoá mầm hoa. Lượng lân nguyên chất sử dụng cho 1 ha là 120- 140 kg. - Kali (K) Giúp cho cây tổng hợp, vận chuyển các chất đường bột trong cây, giúp cây chịu hạn, chịu rét, chống chịu sâu bệnh. Thiếu K màu sắc hoa không tươi thắm, mau tàn. Cúc cần K thời kỳ phân hoá mầm hoa. Lượng Kali nguyên chất cho 1 ha là 100 - 120 kg. - Các nguyên tố vi lượng: Cây cần ít nhưng không thể thiếu và không thể thay thế được như Ca, Mg, B, Mn IV. KỸ THUẬT ĐỀ GIỐNG VÀ NHÂN GIỐNG Nhân giống cúc chủ yếu là nhân giống theo phương pháp vô tính. Bao gồm kỹ thuật giâm ngọn, tỉa chồi con ở gốc cây mẹ 1. Nhân giống bằng phương pháp tỉa chồi - Cúc có đặc điểm xung quanh gốc thường phát sinh những chồi non mọc lên từ gốc có thể tỉa đem trồng (được gọi là mầm giá). - Cây tỉa chồi mọc khỏe, cho hoa tốt nhưng thời gian từ trồng đến ra hoa lâu so với cây giâm cành, thời kỳ nở hoa không đồng đều. - Cần vun gốc, chăm sóc cây mẹ đầy đủ để có nhiều chồi non tốt (gọi là mầm giá). Mầm giá phát sinh xung quanh gốc cây mẹ nhiều hay ít còn tuỳ thuộc vào giống,điều kiện chăm bón, đất tốt hay xoá. Các giống cúc mới như: 25
6. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị CN93, CN97, Vàng Đài loan Tím sen thường có nhiều mầm giá nhất. 2. Nhân giống bằng phương pháp giâm cành (giâm ngọn) Đây là cách nhân giống chính hiện đang được áp dụng phổ biến trong sản xuất. Hệ số nhân giống cúc theo phương pháp này đạt 15- 20 lần. Để nhân giống bằng giâm cành cần thiết phải chăm sóc tốt vườn cây mẹ là những giống cúc tốt cần nhân giống và áp dụng các kỹ thuật mới trong giâm cành. - Vườn cây mẹ: Chọn giống tốt, sạch bệnh trồng khoảng cách 15x15cm mật độ 250.000cây/ha, lên luống cao và thoát nước Thường sau trồng 12-15 ngày bấm ngọn lần 1, sau 20 ngày bấm ngọn lần 2. Khi nhánh dài 12-15cm chỉ lấy 3 nhánh phát triển tốt. Sau 25 ngày tiến hành cắt cành lần 1, mỗi cây mẹ cắt được 3-4 cành đem giâm. Sau đó cắt lần 2, lần 3, mỗi lần cách nhau 25 ngày. Theo cách nhân giống trên mỗi vụ (4 tháng) 1 ha cây mẹ cho 2,5 triệu cành giâm có chất lượng tốt đủ trồng cho 10 ha vườn sản xuất. - Lượng phân bón cho 1 ha vườn cây mẹ: + Phân chuồng hoai mục: 30- 40 tấn + N,P,K nguyên chất N(kg) P2O5(kg) K2O(kg) Tổng số 140-160 120-140 100-120 Bón lót 20-30 90-100 60-70 Bón thúc 120-130 30-40 40-50 Bón thúc chia làm 3 lần, mỗi lần cách nhau 18- 20 ngày. - Kỹ thuật giâm cành + Tiêu chuẩn cành giâm: chọn cành bánh tẻ, cắt cành giâm dài 6- 8cm, có từ 3- 4 lá/cành. + Mật độ, khoảng cách: tuỳ thuộc vào giống và thời vụ. Giống có cành to thì khoảng cách 3x3cm (1000cành/m2), giống cành nhỏ: 2,5 x 2,5cm (1600cành/m). Mùa thu giâm dày hơn mùa hè. + Giâm cành: cành giâm nên cắt vào buổi sáng và giâm ngay, để lâu 26
7. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị cành bị mất nước và nhiễm bệnh, tỷ lệ sống không cao. Khi cắt hom nên cắt vát để tăng diện tích tiếp xúc, cành nhanh ra rễ. Cắm hom trên luống cát, có mái che, sau đó phun đậm nước giữ ẩm cho hom và tạo điều kiện để hom ra rễ. Có thể nâng cao tỷ lệ ra rễ bằng cách nhúng chân hom trong dung dịch kích thích ra rễ: IBA, IAA, NAA nồng độ 25- 50ppm trong 10- 15 giây, sau đó cắm hom vào xuống cát. + Chăm sóc cành giâm thường xuyên phun mù giữ độ ẩm bão hoà trong nhà giâm, loại bỏ các lá vàng, thối, khi cành giâm chơm ra rễ có thể sử dụng phân bón lá với nồng độ thấp 1/2000- 1/3000. Sau giâm 12- 15 ngày, rễ cành giâm dài 2-3cm, mỗi cành có 3- 5 rễ là có thể trồng ra vườn sản xuất. V. KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÚC 1. Thời vụ gieo trồng Ở Quảng Trị phần lớn hoa được cung cấp vào dịp tết nguyên đán nên chư yếu trồng vào thời điểm sau. - Vụ Thu Đông: Giâm tháng 7 và 8, trồng tháng 8 và 9 cho hoa vào tháng 1 và 2 như các giống cúc CN 97, vàng Đàn Loan, Mâm xôi, Tím, Vàng Tàu Đây là vụ chính trong năm, thích hợp cho sự sinh trưởng và phát triển của nhiều hoa cúc khác nhau. - Vụ Đông Xuân: Giâm ngọn vào tháng 8, 9 trồng vào tháng 9, 10 cho hoa tháng 2, 3, 4 như các loại cúc Chi, Tím xoáy, Tím sen. Vụ này được trồng rải rác. 2. Làm đất Đất thích hợp để trồng cúc là đất tốt, đất thịt nhẹ, tơi xốp, đất sét pha nhiều mùn có tầng canh tác dày, tưới tiêu nước tốt, pH từ 6- 6,5. - Đất được cày sâu, bừa kỹ, phơi ải trước 10 - 15 ngày, tăng hoạt động của vi sinh vật háo khí, giữ phân giữ nước tốt. Cày sâu, rễ cây phát triển mạnh có tác dụng tăng mật độ cây trên một đơn vị diện tích (nhất là giống cúc chỉ để 1 bông to trên cây, mật độ trồng có thể lên đến 40 cây/m2 ). Đất cày sâu, phơi ải kết hợp với bón phân sẽ tạo điều kiện bộ rễ ăn sâu xuống đất 27
8. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị được dễ dàng. - Lên luống cao thấp tuỳ theo thời vụ vào chân đất: những vùng thấp hay bị úng lên luống cao 30-35c m. - Bón phân lót trước khi trồng lừ 10 - 12 ngày gồm có phân chuồng hoai mục và 1 phần phân hoá học N, P, K. 3. Bón phân Cúc là loại cây phàm ăn nên bón phân cho cúc làm tăng năng suất, chất lượng hoa. Dựa trên nhu cầu dinh dưỡng và khả năng hấp thụ của cây, tác dụng của các loại phân bón đến chất lượng hoa, tính chất đất để ta có lượng phân bón, thời kỳ bón, cách bón thích hợp. - Nguyên tắc bón phân: Đúng lúc, đúng cách, đúng liều lượng. - Lượng phân bón Phân hữu cơ 30 tấn/ha, đạm 140 - 160kg, lân 120 - 140 kg và K 100 - 120kg. + Bón lót loạn bộ phân hữu cơ + 2/3 lân. + Bón thúc 3 đợt Lần 1: sau trồng 15 - 20 ngày, 1/3 đạm, 1/3 kali. Lần 2: Khi cây phân hoá mầm hoa: 1/3 đạm + 2/3 kali + 1/3 lân. Lần 3: Khi cây có nụ con: 1/3 đạm còn lại. 4. Mật độ, khoảng cách Khoảng cách mật độ trồng cúc tuỳ thuộc vào giống, mùa vụ và mục đích lấy hoa thương phẩm: + Giống hoa to đường kính 8- 12 cm cây cao thân mập chỉ để 1 bông trồng khoảng cách 15x 15 cm, mật độ 250.000 cây/ha: giống cúc CN 93, CN 98, vàng Đài loan + Giống hoa nhỏ đường kính 2- 5 cm, hoa chùm trồng khoảng cách 30 x 40cm, mật độ 84.000 cây/ha. 5. Kỹ thuật chăm sóc - Bấm ngọn: Muốn có hoa nhiều tạo tán to, tròn hay nhiều nhánh cần phải bấm ngọn cho cây: sau trồng 15- 20 ngày tiến hành bấm ngọn bằng cách ngắt 28
9. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị từ 1- 2 đốt trên ngọn của thân chính làm cho cây phát triển nhiều cành nhánh, tiến hành bấm liên tục 3- 4 lần, mỗi lần cách nhau 15- 20 ngày. - Tưới nước: cây cúc có khả năng chịu hạn hơn chịu úng nên cần trồng cúc nơi cao thoát nước tránh nơi trồng thấp và ứ nước. Tưới nước vừa đủ giữ ẩm cho cây. - Vun xới làm cọc giàn: Xới đất vun gốc kết hợp với làm cỏ. Khi còn nhỏ bấm ngọn lần 1 thường xới xáo quanh gốc, khi cây đã lớn sau khi bấm lần 2, cây phân cành nhánh mạnh thì hạn chế xới đất và cúc có bộ rễ chùm ăn ngang phát triển nhiều rễ phụ. + Cần cắm cọc làm giàn đỡ cho cây khỏi bị đổ, cong queo. Nếu cây có nhiều hoa, đường kính tán rộng có thể cắm 1- 3 cọc xung quanh cây để không làm gãy cành dập hoa. Có thể làm giàn bàng lưới để đỡ cây hoa mọc thẳng, đều, đẹp. - Tỉa nụ: đối với loại cúc chỉ lấy 1 bông to phải tỉa bỏ hết cành nhánh phụ mọc từ nách lá, chỉ để 1 nụ chính trên thân và thêm 1 nụ phụ đề phòng nụ chính bị gãy, hỏng. Thường áp dụng 1 số giống như CN 93, CN97, CN98, vàng Đài Loan, tím hè. - Sử dụng một số chất kích thích sinh trưởng: Có tác dụng làm tăng năng suất và chất lượng hoa cúc. VI. SÂU BỆNH HẠI HOA CÚC 1. Bệnh hại hoa cúc và biện pháp phòng trừ a. Bệnh đốm lá: + Đặc điểm, triệu chứng: Vết bệnh dạng hình tròn hoặc hình bất định màu nâu nhạt hoặc nâu đen nằm rài rác ở mép lá, dọc gân lá hoặc ở giữa phiến lá. Gặp thời tiết ẩm ướt mô bệnh bị thối nát. Bệnh thường lan từ các lá gốc lên phía trên. + Biện pháp phòng trừ: Topsin M-70WP nồng độ 5- 10g thuốc/1 bình phun 8 lít b. Bệnh phân trắng: 29
10. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị + Đặc điểm triệu chứng: Vết bệnh dạng bột phấn màu trắng xám hình bất định. Mặt dưới lá mô bệnh chuyển sang màu vàng nhạt. Bệnh hại lá là chủ yếu. Bệnh hại nặng cả thân, cành, nụ, hoa làm cho lá rụng sớm, thối nụ, hoa nhỏ không nở hoặc nở lệch một bên. + Biện pháp phòng trừ: Có thể dùng Anvil 5SC liều lượng 1 lít/1 ha hoặc Score 250ND dùng với liều lượng 0,2-0,3 lít/ha. c. Bệnh đốm nâu + Đặc điểm và triệu chứng: Vết bệnh dạng ổ màu da cam hoặc màu nâu gỉ sắt, hình thái bất định, thường xuất hiện ở cả 2 mặt lá. Bệnh nặng làm cháy lá, lá vàng rụng sớm. Bệnh hại cả cuống lá, cành non, thân cây + Biện pháp phòng trừ: Dùng Zinep 80WP nồng độ 20-50g/bình phun 8 lít hoặc Anvil 5SC. d. Bệnh đốm vòng: + Đặc điểm triệu chứng: Vết bệnh hình tròn hoặc hình bất định, màu xám hay màu nâu hoặc xám đen. Vết bệnh thường lan từ mép lá, chót lá vào trong phiến lá, xung quanh có quầng vàng rộng. Gặp thời tiết ẩm ướt trên mô bệnh có lớp nấm mốc màu đen, lá bị thối dễ rụng. + Biện pháp phòng trừ: Có thể dùng một số thuốc chống nám nói trên hoặc sử dụng Daconil 50SC nồng độ 0,2% hoặc Altracol 70BHN liều lượng 1,5-2 kg/ha. e. Bệnh lở cổ rễ, thối gốc trắng: + Đặc điểm triệu chứng: ở phần cổ rễ sát mặt đất có vết bệnh màu xám nâu, lở loét, rễ bị thối mềm. Bộ phận trên mặt đất, cành lá bị héo khô, nhổ cây lên dễ bị đứt gốc. + Biện pháp phòng trừ: Dùng một số loại thuốc Alvil 5SC liều lượng 1 lít/ha. f. Bệnh héo vi khuẩn: + Đặc điểm triệu chứng: Bệnh do vi khuẩn tác động vào bộ phận gốc rễ làm thối rễ, cây bị héo rũ tái xanh, héo từ lá gốc lên ngọn. Cắt ngang gốc 30
11. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị thân cây bệnh thấy bó mạch thâm đen, có dịch nhầy trắng tiết ra. + Biện pháp phòng trừ: Luân canh với cây trồng khác, chọn vườn ươm, vườn trồng cao ráo thoát nước, nhổ bỏ cây bệnh, cỏ dại, phòng trừ môi giới truyền bệnh hoặc dùng Streptomixin nồng độ 100-150ppm để trừ khuẩn. 2. Sâu hại hoa cúc và biện pháp phòng trừ a. Sâu xanh . Phá hại nặng trên lá non, ngọn non, nụ và hoa. Khi sâu trưởng thành đẻ trứng rải rác thành từng cụm ở cả hai mặt lá non ở nụ hoa, đài hoa và hoa. + Phòng trừ: Luân canh với cây trồng khác. Ngoài ra dùng các thuốc trừ sâu như Pegasus 500SC liều lượng 0,5- 1 lít/ha (pha 7-10ml thuốc trong bình phun 8 lít) b. Sâu khoang . Phá hoại nặng trên lá non, nụ hoa thường đẻ trứng thành ổ ở mặt dưới lá. + Phòng trừ: Dùng biện pháp thủ công cơ giới như ngắt trứng ở vườn ươm và vườn sản xuất trong quá trình chăm sóc. Dùng bẫy bả chua ngọt để diệt sâu trưởng thành. Luân canh với cây trồng khác. Dùng thuốc sâu Polytrin 440EC liều lượng 0,5-1,01 lít/ha. Karate 2,5EC (5-7ml thuốc/bình phun 8l). Đặc biệt chế phẩm vi sinh Bt bột thấm nước liều lượng 1 kg/ha có hiệu quả cao trong phòng chống sâu khoang hại hoa. c. Rệp hại hoa: có 3 loại thường gặp + Rệp xanh đen. + Rệp nâu đen. + Rệp xanh lá cây. Trong 3 loại rệp trên, loài rệp xanh đen gây gây hại phổ biến hơn cả. + Đặc điểm gây hại: Rệp xanh đen gây hại phổ biến từ đầu vụ đến cuối vụ hoa, là đối tượng khó trừ. Rệp xanh đen và nâu đen hại các giống cúc vàng Đài Loan, cúc tím Đà Lạt, cúc chi Đà Lạt, cúc Hè. Rệp xanh lá cây thường hại trên các loại cúc đại đoá và ít di chuyển. Giai đoạn cây con, 3 loại rệp này thường bám vào ngọn cây, lá non, búp 31
12. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị non. Sau chuyển sang đào hoa, nụ hoa, cánh hoa (riêng rệp nâu đen không hại nụ và hoa). Rệp chích hút dịch cây, tạo thành vết nhỏ màu vàng nâu hoặc thâm đen các cây còi cọc, ngọn chùn, quăn queo, lá quăn, thui nụ hoa không nở hoặc dị dạng. Sản phẩm bài tiết của chúng tạo điều kiện cho nấm than đen phát triển nhất là khi mưa ẩm kéo dài. + Phòng trừ: Phát hiện kịp thời và tiêu diệt rệp trên các bộ phận cây hoa. Dùng các loại thuốc trừ rệp Supracide 40ND với liều lượng 1 - 1,5 lít/ha(10- 15ml thuốc cho bình 8 lít) Otatox 400EC liều lượng 1-1,5 lít/ha; Karate 2,5EC liều lượng 5-10ml/bình 8 lít). - Ngoài ra cúc còn một số côn trùng khác phá hoại như bọ cánh cam, bọ hung Dùng Danitol IOEC liều lượng 0,5-1 lít/ha (Pha 5-10ml/bình 8 lít). Bọ xít, bọ trĩ dùng Polytrin 440ND, Ofatox 400EC phun ướt đều mặt lá. VII. THU HOẠCH, BẢO QUẢN. Ngày nay việc sản xuất hoa cúc không chỉ đáp ứng nhu cầu tự cung tự cấp phục vụ nội tiêu tại địa phương mà sản xuất còn mang tính hàng hoá cung cấp cho các tỉnh khác và xuất khẩu. Chính vì vậy công nghệ thu hái, bảo quản và vận chuyển hoa đi xa là vấn đề được quan tâm chú ý. Có hai yếu tố chính ảnh hưởng đến độ bền của hoa, đó là điều kiện trồng (bao gồm phân bón, tưới nước, độ ầm, ánh sáng, nhiệt độ, phòng trừ sâu bệnh, môi trường khi thu hoạch) và điều kiện sau thu hoạch (thời gian thu hoạch, kỹ thuật thu hái, nhiệt độ, ẩm độ, ánh sáng ). Để đảm bảo hoa tươi lâu phải tuân thủ theo quy trình kỹ thuật sau: 1. Xử lý trước thu hoạch Trước khi thu hoạch 7- 10 ngày, hoà loãng lân và kali vào nước tưới cho cây với liều lượng 7kg Supelân + 3kg Clorua Kali cho 1 sào và phun thuốc diệt trừ sâu bệnh. Trước khi cắt hoa 1 ngày tưới đẫm nước, để cho cây ở trạng thái đầy đủ nước. Chú ý là chỉ tưới vào gốc mà không tưới vào cánh hoa, tránh dập nát và đọng nước. 2. Kỹ thuật cắt hoa 32
13. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị Thời gian cắt hoa tốt nhất là vào buổi sáng hoặc chiều mát, trời khô ráo không mưa. Không nên cắt hoa vào lúc giữa trưa vì lúc này cường độ ánh sáng lớn, nhiệt độ cao, khí không của lá mở rộng, lượng nước bốc hơi mạnh dẫn đến mất nước nhanh, hoa mau héo, khó hồi phục. Lựa chọn những bông hoa nở khoảng 2/3 số cánh hoặc nở gần hoàn toàn cánh vòng ngoài. Nếu cắt để mang đi xa có thể cắt những bông hoa nở ít hơn. Dùng dao sắc cắt sát gốc, cách mặt đất 5- 10 cm. Khi cắt xong dốc ngược cành xuống để những bóng hoa đã nở to không bị gãy. 3. Xử lý sau thu hoạch Hoa cúc sau khi cắt được phân loại, bảo quản và đem đi tiêu thụ. Khi phân loại, ta cần tỉa bỏ lá già úa, cắt gốc cho đều sau đó ngâm ngay vào nước sạch sâu 1/4-1/2 chiều dài cành. Dùng bình phun mù phun ướt đẩm lá, chú ý không để nước đọng trên bông hoa, sau đố đưa vào chỗ mát, kín gió hay phòng lạnh để bảo quản. Khi vận chuyển hoa cúc đi tiêu thụ ở xa, có thể đóng gói hoa trong hộp giống chiều dài 120cm, chiều rộng 60cm, chiều cao 60cm. Với hộp này có thể đóng gói 1.500 bông cúc. Hộp giống được đục lỗ xung quanh để cành hoa vẫn có thể hô hấp được. Trước khi cho hoa vào hộp không được để nước đọng trên cành lá. Có thể sử dụng một số hoá chất để xử lý nhằm tăng tuổi thọ của hoa cúc (STS- silver thiosunphats) pha vào nước và cắm hoa vào đó, nó có tác dụng diệt trừ các loại vi khuẩn có hại cho hoa. 33
14. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị Bài 3: KỸ THUẬT TRỒNG HOA ĐỒNG TIỀN Đồng tiền là loài hoa có màu sắc tươi sáng phong phú, đa dạng với đầy đủ các loại mầu từ đỏ, cam, vàng, trắng, phấn hồng, tím trên bông hoa có thể có một màu đơn hoặc nhiều màu xen kẽ. Hoa to, cuống cứng là loại hoa lý tưởng để làm hoa bó, hoa lẵng và cắm hoa nghệ thuật. Ngoài ra, đồng tiền cũng có thể trồng trong chậu để chơi hoa thời gian dài khi đặt trong phòng làm việc, phòng khách rất phù hợp. Đồng tiền là một loại hoa có sản lượng và giá trị cao, ở điều kiện thích hợp có thể ra hoa quanh năm, tỷ lệ cành cắt và tỷ lệ hoa thương phẩm (có chất lượng tốt) cao, hình dáng hoa cân đối, hài hòa, giá trị thẩm mỹ cao, tươi lâu. Đồng tiền ra hoa quanh năm thích nghi rộng nên hiện nay được trồng ở nhiều nước trên thế giới. 34
15. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị I. GIỐNG HOA ĐỒNG TIỀN. 1. Nhân giống. Hoa Đồng tiền có thể nhân giống bằng nhiều phương pháp như: Nhân giống bằng hạt, nuôi cấy mô. Nuôi cấy mô trong môi trường nhân tạo được dùng một cách thông dụng nhất, phương pháp này cho số lượng cây lớn, sạch bệnh, cây trồng từ nuôi cấy mô sẽ sinh trưởng phát triển tốt. Sản lượng hoa cao, chất lượng hoa tốt. Hệ số nhân giống bằng phương pháp này rất cao, từ một bộ phận nhỏ của cây sau một thời gian ngắn có thể cho ra hàng vạn cây giống đáp ứng nhu cầu sản xuất. Do đó, đây là phương pháp nhân giống chủ yếu đối với cây hoa đồng tiền hiện nay. Ngoài ra nhân giống đồng tiền bằng cách tách cây là một phương pháp mà người dân thường dùng. Phương pháp tách cây: Từ 1 cây nuôi cấy mô, sau một năm trồng trở lên có thể tách ra được từ 3- 5 cây khác để đem trồng. Việc tách cây thường thực hiện vào tháng 2- 4, lúc này khí hậu phù hợp cho cây sinh trưởng phát triển. Khi tách cây đào cả bụi, rũ sạch đất, dùng tay và dao sắc nhẹ nhàng tách từng thân sao cho không bị đứt rễ và mỗi thân phải mang ít nhất 1- 2 rễ trở lên. Chú ý sau khi dùng 35
16. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị dao cắt, có thể nhúng chỗ vết cắt vào dung dịch IBA nồng độ 1000ppm để tăng khả năng tái sinh của cây. Sau khi đã xử lý dung dịch ra rễ, trồng cây như với cây nuôi cấy mô nhưng phải che bớt nắng 2 tuần để tăng tỷ lệ sống của cây. 2. Một số giống hoa trồng phổ biến trong sản xuất. a. Giống Thanh Tú Giai nhân. Là giống có nguồn gốc từ Hà Lan, hoa kép màu cánh sen, nhị màu xanh, đường kính 12- 15cm. Cánh hoa ngoài hình thìa, có 3 lớp, tiếp đến là một lớp cánh nhỏ hơn, hơi uốn cong vào phía trong Cuống hoa dài 45-50cm, lá dài màu xanh đậm. Năng suất 50- 60 hoa/khóm/năm b. Giống Thảo nguyên nhiệt đới. Là giống có nguồn gốc từ Hà Lan, cánh hoa màu đỏ tươi, nhị màu đen, bao quanh nhị là lớp nhuỵ màu trắng. Cánh hoa gồm 3 lớp, đường kính hoa từ 11-12cm. Lá ngắn, cây sinh trưởng, phát triển khoẻ, năng suất hoa cao (55- 60 hoa/khóm/năm). c. Giống Kim hoa sơn Là giống có nguồn gốc từ Trung Quốc, hoa có 2 màu, lớp cánh ngoài màu vàng đỏ, nhị màu đen, đường kính hoa 13- 14cm. Cuống hoa dài 40- 45cm, lá hơi tròn, màu xanh đậm, cây sinh trưởng phát triển trung bình, năng suất hoa 45-50 hoa/khóm/năm. d. Giống Yên Hưng Là giống có nguồn gốc từ Trung Quốc. Hoa màu đỏ nhung, có nhiều lớp cánh xếp xít nhau, nhị màu xanh. Cuống hoa dài 50- 55cm, sinh trưởng khoẻ, năng suất trung bình 50- 55 hoa/khóm/năm. Ngoài các giống trên hiện nay còn rất nhiều các giống có nhiều màu sắc khác nhau tạo nên một tập đoàn hoa đồng liền rất phong phú. II. ĐẶC ĐIỀM THỰC VẬT HỌC 1. Thân lá: thân ngầm, không phân cành mà chỉ đẻ nhánh, lá và hoa phát triển từ thân 36
17. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị 2. Lá: Lá mọc chếch so với mặt đất một góc 15 – 45o . Lá có hình lông chim, xẻ thùy nông hoặc sâu, mặt lưng lá có lớp lông nhung. 3. Rễ: thuộc loại rễ chùm, phát triển khỏe, rễ hình ống ăn ngang và nổi phía trên mặt luống, rễ thường vươn dài tương ứng với diện tích lá tỏa ra. 4. Hoa: đồng tiền do hai loại hoa nhỏ hình lưỡi và hình ống tạo thành, là loại hoa tự đơn hình đầu. Hoa hình lưỡi tương đối lớn mọc ở phía ngoài xếp thành một vòng hoặc vài vòng nhỏ, do sự thay đổi hình thái và mầu sắc nên được gọi là mắt hoa hoặc tâm hoa rất được chú trọng. Trong quá trình hoa nở, hoa hình lưỡi nở trước, hoa hình ống nở theo thứ tự từ ngoài vào trong, theo từng vòng một. 5. Quả: quả đồng tiền thuộc dạng quả bế có lông, không có nội nhũ, hạt nhỏ, một gam hạt có khoảng 280 - 300 hạt (Đặng Văn Đông và cs, 2003). III. YÊU CẦU NGOẠI CẢNH. 1. Nhiệt độ Nhiệt độ là một trong những yếu tố quan trọng nhất quyết định sự sinh trưởng, phát triển, nở hoa và chất lượng hoa đồng tiền. Đa số các giống đồng tiền được trồng hiện nay đều ưa khí hậu mát mẻ, nhiệt độ dao động từ 15 – 25o C, tuy nhiên một số giống chịu nhiệt độ cao hơn (30 – 40oC) nếu nhiệt độ 35oC cây sẽ phát triển kém, màu sắc hoa nhợt nhạt, dẫn đến chất lượng hoa xấu. 2. Ánh sáng Đồng tiền là cây có phản ứng với chu kỳ ánh sáng nhẹ, phản ứng mạnh với cường độ ánh sáng. Nắm được đặc điểm trên trong trồng trọt người ta có thể trồng Đồng tiền vào mùa nắng nóng bằng cách dùng lưới đen che để giảm bớt cường độ ánh sáng, giúp cho Đồng tiền sinh trưởng tốt phục vụ mục đích thương mại. 3. Ẩm độ Đồng tiền là cây trồng cạn không chịu được úng nhưng đồng thời có sinh khối lớn, bộ lá to, tiêu hao nhiều nước, do vậy cũng kém chịu hạn. Độ ẩm đất 37
18. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị từ 60 - 70%, độ ẩm không khí từ 55 - 65% thuận lợi cho Đồng tiền sinh trưởng. Trồng đồng tiền nhất thiết phải có mái che trong vụ hè vì mưa to sẽ gây hỏng cây và độ ẩm cao dễ phát sinh các loại bệnh. 4. Đất Đồng tiền không đòi hỏi khắt khe về đất, thích hợp với đất tơi, xốp, nhiều màu, độ pH từ 6 - 6,5 phù hợp với đất thịt pha cát. Đất trồng đồng tiền cần thoát nước tốt, mực nước ngầm thấp và ổn định. 5. Chất dinh dưỡng Các loại phân hữu cơ (phân bắc, phân chuồng, nước giải, phân vi sinh), phân vô cơ (đạm, lân, kali) và phân vi lượng (Cu, Fe, Zn, B, Co ) có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với sinh trưởng, phát triển, năng suất chất lượng của hoa Đồng tiền. IV. KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC 1. Thời vụ trồng: Đa số các giống đồng tiền ưa khí hậu mát mẻ (15 - 250C) nên thích hợp trồng vụ xuân (tháng 3) và vụ thu đông (tháng 9). 2. Mật độ, khoảng cách và cách trồng - Đồng tiền kép phát triển khỏe, lá rộng to nên trồng hàng kép (một luống trồng 2 hàng), khoảng cách 30 x 25cm, với khoảng cách này mật độ sẽ là 60.000 cây/ha. - Trồng đồng tiền phải trồng nổi, cổ rề cao bằng so với mặt đất, nếu trồng sâu cây phát triển chậm hay bị thối thân. - Trồng xong tưới đẫm nước, nếu cây đồng tiền bị đổ ngả nghiêng dựng lại và bổ sung đất vào gốc cây. 3. Nước tưới Đối với cây hoa đồng tiền tốt nhất lắp đặt hệ thống tưới nhỏ giọt vào giữa 2 hàng cây mỗi ngày tưới 1 - 2 giờ 4. Thông gió trong nhà che Mùa Hè trồng đồng tiền trong nhà che cần thông gió bằng cách hạ lưới 38
19. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị xung quanh để hạ thấp nhiệt độ, để tránh nhiệt độ cao cây sẽ trở về trạng thái ngủ nghỉ. Về mùa Đông tùy điều kiện thời tiết mà đóng cửa giảm bớt sâu bệnh, nâng cao nhiệt độ, nồng độ CO2 không những có lợi cho quang hợp mà còn làm cho màu sắc hoa tươi hơn. 5. Bón thúc Hoa đồng tiền mẫn cảm với phân bón, phân bón càng đầy đủ hoa càng đẹp, màu sắc đậm, lâu tàn. Tuy nhiên cần bón cân đối N:P:K theo tỷ lệ 1:2:2. Liều lượng phân thương phẩm bón thúc một lần cho 1 ha: 20kg đạm, 40kg lân, 40 kg kali, định kỳ 15 - 20 ngày bón 1 lần. Ngoài việc bón phân qua rễ cần phun thêm phân bón lá như Komic, Thiên Nông 6. Ngắt bỏ lá già Hoa đồng tiền sau khi trồng 5 tháng sẽ ra hoa, khi đó sẽ có tranh chấp dinh dưỡng giữa sinh trưởng dinh dưỡng và sinh trưởng sinh thực. Nếu lá quá nhiều, qua tốt thì hoa ra ít hoặc chất lượng kém. Nếu ít lá hoặc lá xấu thì lá không đủ sức nuôi hoa, thiếu dinh dưỡng hoa sẽ ít hoặc cuống hoa ngắn. Vào thời kỳ ra hoa nếu bón đạm quá nhiều lá to rậm rạp, các nụ phía dưới không đủ ánh sáng sẽ trở thành "nụ ẩn". Vì vậy trong suốt quá trình sinh trưởng mỗi tháng cần định kỳ ngắt bỏ lá già, hạn chế sinh trưởng quá mạnh làm cho cây chuyển sang giai đoạn sinh trưởng sinh thực được thuận lợi, đồng thời còn làm cho ruộng thông thoáng hơn, ánh sáng đầy đủ hơn và giảm được sâu bệnh. Số lá, số nụ và số cành hoa của mỗi cây cần có tỷ lệ hợp lý. Để đảm bảo cho 1 nụ phát dục bình thường, ra hoa cần phải có 5 lá công năng cung cấp dinh dưỡng. Cây trong 1 năm có 3- 4 nhánh cần từ 15- 20 lá công năng, có như vậy mới đảm bảo được trong 1 tháng vào lúc hoa rộ có thể được 5- 6 hoa, cây 2- 3 năm tuổi số lá cần có là 20- 25 lá mới đảm bảo được trong 1 tháng hoa rộ có 7- 8 hoa. Ngắt bỏ lá già không đơn giản là ngắt bỏ lá phía ngoài mà cần phải xem cây cụ thể để quyết định. Nói chung trước hết ngắt bỏ lá bị sâu bệnh, lá 39
20. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị vàng, căn cứ vào số lá và số nụ để tính toán số lá để lại và số lá cần ngắt bỏ. Số lá thừa cần phải ngắt bỏ trên từng nhánh của mỗi cây, trước hết ngắt bỏ lá chờm lên nhau, lá che lấp, chen chúc với nụ. Những nụ già nhiều cũng cần ngắt bỏ bớt. Số hoa để lại trên cây cũng cần xem xét cụ thể. Hoa quá nhiều tuy tăng được sản lượng nhưng do không đủ dinh dưỡng hoa nhỏ, cuống ngắn, số hoa dị dạng nhiều, tỷ lệ hoa thương phẩm ít. Nếu khi cây ra nụ cây vẫn gầy yếu hoặc nụ quá nhiều thì có thể ngắt bớt nụ Ngắt nụ xấu, giữ nụ tốt, những nụ để lại cũng cần có mức độ phát triển khác nhau làm cho ra hoa theo thứ tự, đảm bảo cung ứng đều dặn cho thị trường. Mùa hè nhiệt độ cao ảnh hướng đến ra hoa, chất lượng tương đối thấp, giá cả thấp, ít người mua nên phải khống chế sự ra hoa để tích luỹ dinh dưỡng cho cây đến mùa đông có hoa đẹp. 7. Trồng lại Hoa đồng tiền cho hoa rộ vào năm thứ hai, thứ ba, lúc này chất lượng hoa đẹp. Tuỳ theo giống khác nhau mổi cây mỗi năm có thể cho 40- 80 hoa, sau đó giảm dần. Nói chung trồng trong nhà che có thể được 4 năm thì phải trồng lại, chăm sóc tốt có thể kéo dài hơn. V. SÂU BỆNH HẠI VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ 1. Sâu hại: - Đồng tiền thường có các loại sâu hại như: Bọ phấn trắng, rệp nhảy, nhện chân tơ, nhện đỏ, bọ trĩ - Biện pháp phòng trừ chung nhất là: Vặt bỏ lá già, lá bị bệnh, nụ, hoa bị hại để tiêu hủy, làm cỏ vườn sạch sẽ, sử dụng thuốc hóa học để diệt trừ sâu bệnh. 2. Bệnh hại: - Nguồn nấm là mối nguy hiểm nhất với hoa Đồng tiền, có một số bệnh như: bệnh đốm lá, phấn trắng, nấm hạch, mốc tro, thối gốc. - Biện pháp phòng trừ: Tiêu độc đất trước khi trồng, thường xuyên kiểm tra đồng ruộng, vặt bỏ lá già, nhờ bỏ cây bị bệnh, tiêu độc đất nơi cây bị bệnh 40
21. Sở Nông nghiệp và PTNT Quảng Trị hoặc thay bằng đất khác. Sử dụng thuốc hóa học để trừ nấm bệnh. VI.THU HOẠCH VÀ BẢO QUẢN. 1. Thời gian thu hái Thời gian thu hái đối với hoa Đồng tiền có ảnh hưởng rất lớn tới độ bền của hoa khi cắm bình. Thời gian thu hái thích hợp nhất là khi cuống hoa đứng thẳng, các cánh hoa ngoài mở phẳng ra. Cây lấy hoa đang ở tình trạng sinh trưởng mạnh. Trong ngày, thời điểm hái hoa tốt nhất là vào sáng sớm và chiều mát, lúc này cuống hoa chứa đầy nước, tránh cắt vào lúc cây bị héo hoặc ban đêm lúc hoa ở trạng thái nửa khép. Cách thu hái là lấy tay cầm gốc cuống hoa bẻ nghiêng cho gãy tại chỗ sát gốc cuống hoa (phần tiếp xúc giữa gốc cuống hoa và thân). Do cuống dài, hoa tự lớn, sau khi hái nếu xử lý không đúng, cành hoa dễ bị cong gập. Nguyên nhân là do các mô ở phần gốc cuống không đầy, thậm chí rỗng, cuống hoa hút nước kém vì vậy dễ làm cho hoa thiếu nước, cành cong lại. Vì vậy, sau khi hái hoa phải cắm ngay vào nước để cuống hút no nước, tăng thêm độ cứng của cuống. 2. Xử lý hoa sau khi cắt Chỉ thu hoa vào sáng sớm hoặc chiều mát, khi thu hoa dùng tay cầm cuống hoa vặn nhẹ, không dùng kéo hoặc dao cắt, sẽ tạo vết thương làm nấm, nước và vi khuẩn xâm nhiễm gây thối cho cây. Sau khi thu hoạch tiến hành phân cấp, cắt bỏ đoạn gốc cuống hoa từ 2- 5 cm và cắm ngay vào trong nước, cho hút nước no, trong 24 giờ tiến hành bao gói hoa, cứ 10 bông bó lại thành bó sau đó xếp vào hộp tùy theo hộp to, nhỏ mà xếp số lượng hoa cho phù hợp. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Trường THNN&PTNT Quảng Trị- Bài giảng Kỹ thuật trồng hoa 2. Bộ NN&PTNT- Giáo trình nghề hoa 3. Trường Đại học nông lâm Huế- Giáo trình hoa- cây cảnh 4. Trung tâm nghiên cứu rau- quả, Hà nội- Kỹ thuật trồng một số loài hoa 5. Trung tâm khoa học ứng dụng Quảng Trị- Tài liệu kyc thuật trồng hoa 41